Naningaon Diha sa mga Tunok

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA HABAGATANG APRIKA

DALI mangadto ta sa usa ka dapit sa Habagatang Aprika nga gitawag ug Noorsveld. Kining medyo uga nga rehiyon ginganlan gikan sa tunokong matang sa bagag unod nga tanom nga gitawag ug noor, o euphorbia, nga daghan kaayo didto. Sama sa makita diha sa nagauban nga hulagway, ang mga mag-uuma nianang dapita namuhi ug mga mananap, sama sa mga kanding nga Angora, nga pinili tungod sa puti nga balhibo niini, nga ginganlan ug mohair. Kini himoon nga maanindot, apan lig-on, nga panapton nga gamiton alang sa nagkalainlaing mga butang, gikan sa maanindot nga besti ngadto sa mga alpombra. Apan sa unsang paagi kining mga mananapa nabuhi niining lugar nga kanunayng hulawon?

Ang pungpong sa mga salingsing sa noor nga imong makita sa palibot sa mga kanding kinahanglanon kaayo sa ilang pagpabiling buhi. Kining partikular nga mga noor, Euphorbia coerulescens, nagtagana ug kapin sa 40 porsiyento sa pagkaon sa kanding panahon sa tingtugnaw. Apan, ang mga kanding kinahanglang magbantay nga dili sila masamdan samtang maningaon sa palibot sa hait nga mga tunok. Dili na sila maglisod sa pagpaningaon sa dihang makakat-on sila sa pagbali sa mga tunok pinaagi sa ilang mga sungay.

Human sa kusog nga ulan, ang mga kanding maningaon sa mga tanom nga nanubo libot sa mga pundok sa mga noor. Apan kuyaw usab kini. Diha sa iyang libro bahin sa Noorsveld, ang mag-uuma nga si Jurgen Currie nagsulat: “Kon ang kanding nga Angora nga dunay nindot, kulong nga mga balhibo maningaon sa humok nga mga tanom nga nanubo sa ilawom ug sa sulod sa pundok sa mga Noor, kini masangit sa mga tunok.” Kini moresulta ug kamatayon. “Kon grabe ka init ang adlaw, kini nga kanding mamatay sulod sa duha ka oras,” nag-ingon ang mag-uuma sa Noorsveld.

Usahay, ang Noorsveld makaagom ug grabeng hulaw. Niining mga panahona ang tanom nga noor makaluwas ug kinabuhi. Pinaagi sa mga makina nga iglalampas, lampasan sa mga mag-uuma ang lugar nga gipanuboan sa mga noor, ug tagodtagoron kini. Kining natagodtagod nang mga noor dili na peligrong kaonon sa mga kanding. Ang ihalas nga mga mananap magkaguliyang sa pagduyog ug kaon. “Sa tinghulaw,” matod pa ni Currie, “ang kudu [dagkong mga osa] malipay sa pagpahimulos niini nga pagkaon. Sagad  nimo sila nga makita sa kadaplinan sa dalan diha sa puti nga mga pat-ak-pat-ak diin gipamutol ang mga Noor, ang ilang kahadlok sa mga tawo nawala tungod sa ilang panginahanglan ug pagkaon.”

Bisag mas gamay, ang laing matang sa mga noor, ang Euphorbia ferox, natabonan sa daghan kaayong hait nga mga tunok nga ang kadaghanang mga mananap dili makaabot sa makaon nga mga salingsing. Tungod kay makaagwanta man kini ug hulaw, kini nga mga noor makaluwas usab ug kinabuhi. Kon walay ulan, ang mga mag-uuma ug ang ilang mga mamumuo moadto sa matag pundok sa mga noor nga magsunog sa mga tunok pinaagig mga supliti ug sa ubang mga gamit. Hago kaayo kining trabahoa. “Inigkasunog na sa mga tunok,” matod pa sa librong Veld Plants of Southern Africa, “ang mga binuhi nga hayop maikagon nga maningaon sa mga salingsing. . . . Ang springbok [laing matang sa osa] sa ngadtongadto makakat-on sa pagkaon sa ‘gisunog nga mga noor’ ug mahimong anad nga sagad maningaon . . . nga duol kaayo sa tawo nga nagsunog.”

Samtang nagtan-aw kami sa mga kanding nga naningaon sa tunga sa mga noor, kami nahingangha gayod sa daghang matang sa kalalangan ni Jehova. Bisan tuod ug peligroso ug makamatay tan-awon ang mga tanom nga noor, kini makahatag ug kinabuhi sa daghang mananap niining lugar nga kanunayng hulawon.

[Hulagway sa panid 24]

Kining partikular nga mga noor nagtagana ug kapin sa 40 porsiyento sa pagkaon sa kanding panahon sa tingtugnaw

[Mga hulagway sa panid 25]

Namulak nga mga noor ug duol nga hulagway sa delikadong mga tunok