Dagkong mga Kausaban sa Yuta

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA ALEMANYA

“ANG pagbiya sa among balay nakapaguol kaayo sa akong asawa,” miingon si Dieter. “Si Michaela, ang among 11-anyos nga anak nga babaye, nasubo usab. Apan wala miy laing kapilian.” Gipamulong ba kini sa usa ka pamilya sa mga kagiw nga mibiya sa dapit diin adunay gubat? Wala, kining pamilyaha nagpuyo diha sa usa sa mga minahan sa Alemanya.

Sulod sa milabayng 55 ka tuig, mga 33,000 ka tawo sa Rhineland sa Alemanya ang nakaagom ug susama sa naagoman ni Dieter ug sa iyang pamilya. Sila gipabalhin ug puyo aron hatagag luna ang opencut nga paagi sa pagmina ug lignite, o brawon nga karbon. Tungod sa nag-uswag nga panginahanglan sa industriya ug elektrisidad, mga 180 ka milyong tonelada nga lignite ang kinahanglang kubkobon gikan sa opencut nga mga minahan kada tuig sa Alemanya lamang. Katumbas kana sa mga 25 ka pilo sa gibanabanang gibug-aton sa Cheops Pyramid sa Ehipto.

Unsay epekto niini diha sa yuta ug sa mga tawo nga nagpuyo niana? Ang Brockhaus Enzyklopädie nag-ingon: “Ang dinagko nga opencut nga paagi sa pagmina sagad maglakip ug pagpabalhin ug puyo sa daghang tawo ug magpahinabog dagkong mga kausaban.” a Susihon nato ang opencut nga paagi sa pagmina ug karbon didto sa Rhineland ug ang mga tawo kansang mga kinabuhi naapektahan niana.

Opencut nga Paagi sa Pagmina ug Lignite

Ang luna tali sa Cologne ug Aachen diha sa Lower Rhine River mao ang kinadak-ang dapit sa Uropa nga adunay lignite. Kining dapita halos sama ka dako sa Grand Duchy sa Luxembourg o sa Yosemite National Park sa California, T.B.A. Ang lignite anaa sa ilalom, nga natabonan sa daghang lut-od sa graba, balas, o yutang-kulonon, nga kinahanglan unang habwaon. Kining mga lut-od sa ibabaw gitawag ug overburden.

Aron makuha ang lignite, ang mga bucket-wheel excavator (usa ka matang sa makinang igkakalot) maghabwa sa overburden. Ang usa nianang makinaha maghabwa ug igong gidaghanon sa overburden kada adlaw aron pun-on ang 16,000 ka semitrailer. Aron ang mga kilid dili mahugno samtang magkalawom ang pagkalot, maghimo sila ug mga hagdanhagdan diha sa yuta. Tan-awa ang mga bucket-wheel excavator nga nag-obra diha niining tagsatagsa ka ang-ang sa minahan samtang kini ginakubkob (gihulagway sa ibabaw). Pipila kini sa kinadak-ang mga makina sa kalibotan. Sa gihabogon nga 95 metros, kaduha pil-on ang gihabogon sa Statue of Liberty sa New York kon itandi niining duha.

Sa dihang nahabwa na sa excavator ang overburden, hakoton kini sa kombeyor. Handurawa lang kon unsa ka daghan ang hakoton. Sa matag metro kubiko nga karbon nga makuha gikan sa Rhineland sa Alemanya, kapin sa 4.6 ka metro kubikong overburden ang kinahanglang habwaon. Ang mga hinabwa paspas kaayong gihakot sa mga kombeyor;  maglisod mi sa pag-apas niana, bisan pag magbisikleta mi. Ang mga kombeyor mag-abot sa usa ka dapit. Gikan didto ang lainlaing materyal nga nahabwa dad-on ngadto sa mga pondohanan ug karbon, ikarga sa mga bagon, ug dad-on ngadto sa mga planta sa elektrisidad o itapok. Kadaghanan sa lignite dad-on ngadto sa mga planta sa elektrisidad aron gamiton sa pagpatungha ug koryente.

Kutob sa mahimo, ang overburden itambak sa mga dapit diin nakubkob ang lignite. Ang mga makina nga maoy motambak gitawag ug mga spreader. Anam-anamon pagtambak niini ang yuta ngadto sa minahan hangtod mapuno ang lungag. Ang mahibiling overburden itapok diha sa gawas. Kining maong mga tapokanan moabot ug 200 metros ang gihabogon. Ang pagtambak niining maong mga overburden diha sa banika ug paghimo niining mapuslanon alang sa agrikultura ug pagpananom ug kahoy maoy usa ka dakong hagit para sa mga tigpatahom sa yuta.

Pagpakunhod sa Lebel sa Tubig sa Ilawom sa Yuta

Dili kalikayan nga ang opencut nga paagi sa pagmina adunay dakong epekto diha sa yuta ug sa kinaiyanhong mga siklo. Aron magpabiling uga ang opencut nga minahan, pakunhoron ang lebel sa tubig hangtod nga ang sukod niini mas ubos pa kay sa kinaladmang bahin sa minahan. Kada tuig, ang gidaghanon sa tubig nga bombahon didto sa Alemanya makatagana sa panginahanglan sa mga molupyo sa kinadak-ang siyudad sa Alemanya, ang Berlin, sulod sa duolan sa tulo ka tuig ug tunga. Ang pagbomba ug daghan kaayong tubig nakapabalaka sa mga tawong nahingawa sa kalikopan, kinsa ilabinang nabalaka sa kapeligrohan niini nganha sa haduol nga Maas-Schwalm-Nette Nature Park, nga nahimutang sa utlanan sa Alemanya ug sa Netherlands. Kining maong parke maoy kinaiyanhong lamakan, diin daghang tanom ang nanubo ug daghang langgam ang namuyo.

Kadtong nagdumala sa opencut nga minahan nagpasalig nga walay katarongan nga mabalaka. Aron mapulihan ang tubig nga gibomba sa dihang nagmina, ang tubig ibalik nganha sa yuta nga duol lamang sa minahan. Sa bahin buhaton kini pinaagi sa mga atabay diin mohunob ang tubig. Niining paagiha gidahom nga dili mouga kanang dapita.

Nagakausab ang Dagway sa Yuta

Ang yuta kanunayng nag-usab-usab. Mga 25,000 ka milyong tonelada nga yamukmok ang mabanlas ngadto kadagatan kada tuig, nga dili gani nato mamatikdan. Apan ang mga kausaban sa dagway sa yuta mas daling makita sa usa ka tawo nga nagtindog sa ngilit sa opencut nga minahan. Dinhi mausab ang dagway sa yuta. Sa unsang paagi naapektahan niini ang dapit sa Rhineland nga adunay lignite?

Sa luna tali sa Cologne ug Aachen, ang mga dapit nga kanhing giminahan giabonohag yuta ug gihimong mga umahan, kalasangan, ug mga parke. Dugang pa, ang mga agosanan sa tubig gipatipas, maingon man usab ang mga dalan ug mga riles. Ang Lignite Mining in the Rhineland nagsaysay: “[Ang pag-abono ug yuta] dili maoy pagsulay sa pagpasig-uli sa kinaiyahan. Ang tawo makatabang lamang sa sinugdan. Ang dakog mahimo sa pagpasig-uli sa yuta mao ang kinaiyahan mismo.” Sa pagkakaron, kapin sa 65 porsiyento sa yuta nga naapektahan mapuslan pag-usab, ang kinadak-ang bahin giuma. Para sa maong katuyoan, ang tabunok nga ibabawng bahin sa yuta gikatag sa samang gibag-on kutob sa mahimo hangtod sa giladmon nga dos metros ibabaw sa masuhop nga yuta. Sulod sa ubay-ubayng katuigan ang mga uma nga gipanag-iya sa kompaniya nagtikad sa maong dapit. Human niana ang yuta gipauma na sa uban.

Ang gamayng bahin sa bag-ong kalasangan ug artipisyal nga mga lanaw nahimong mga konserbasyon nga gipanalipdan sa balaod. Ang pipila ka nameligrong mga espisye mipuyo gani diha sa mga dapit nga giabonohan ug yuta. Ang talandogong alibangbang  nga gitawag ug poplar admiral ug ang mga langgam sama sa tortoriyok maoy duha lamang niini. Gawas pa, ang mga tanom sama sa common bladderwort ug military orchid nanubo usab didto. Ang mga molupyo sa mga siyudad sa Cologne ug Bonn nakadiskobre nga ang kanhing opencut nga minahan maoy usa ka dapit nga ilang kaadtoan aron sa pagpahulay ug pagrelaks.

Pagbalhin ug Puyo ug Pagsugod Pag-usab

Ang usa sa kinalisdang trabaho nga nalangkit sa opencut nga paagi sa pagmina mao ang pagpabalhin ug puyo sa mga tawo nga nagpuyo ibabaw gayod sa lignite. Ang tibuok nga mga komunidad kinahanglang mobalhin sa dili pa magsugod ang pagmina.

Ang pagpabalhin ug puyo nagkinahanglan ug dakong pagplano, nga mosugod mga 10 ngadto sa 15 ka tuig una pa sugdan ang pagmina. Gipaningkamotan nga magkauban gihapon ang mga molupyo sa balangay sa dihang ibalhin na sila sa bag-ong lokasyon. Sumala sa nasinatian na, duolan sa katunga sa gidaghanon sa mga tawo nga naapektahan gustong magpabilin sa mao gihapong komunidad uban sa ilang mga silingan, samtang giisip sa uban ang pagbalhin ingong kahigayonan sa pagsugod pag-usab diha sa laing dapit. Bayran ang mga tawo nga mapugos sa pagbalhin, apan ang pipila ka mga butang dili mabayran ug salapi. Pananglitan, sa unsang paagi mabayran ka sa pagkahanaw sa maanindot nga talan-awon nga makita nimo gikan sa imong bentana sa sala o sa suod nga relasyon nga imong natagamtam uban sa imong mga silingan? Ang tanan basin lahi na diha sa imong bag-ong palibot.

Ang pagpabalhin ug puyo wala lamang maglangkit ug pagbalhin ug mga pinuy-anan; ang pagmina mag-usab sa palibot hangtod sa hangtod. Dili na gayod ikapakita sa mga ginikanan ngadto sa ilang mga anak ang dapit diin sila nagdako ug nag-eskuyla kaniadto. Ang puy-anan sa usa sa bata pa siya mahanaw sa dayon. Sa unsang paagi nakasagubang ang mga tawo sa maong situwasyon? Ang Pagmata! nangutana sa pipila kanila.

Si Friedhelm nagpuyo sa usa ka balangay nga hapit nang ibalhin. Ang pagtukod ug bag-ong balay​—para kaniya, sa ikaduhang higayon​—sa iyang panuigon maoy dili makapahimuot nga palaaboton. “Ang pagtukod sa unang balay nagtudlo kanamog daghang bililhong mga pagtulon-an,” matod pa ni Inge, nga iyang asawa, “apan wala na miy kusog sa paghimo niana pag-usab.” Ang pagtukod ug bag-ong balay, nga mahimong maglangkit ug pagpuyo diha sa luna nga gitukoran sulod sa daghang tuig, makahatag gayod ug problema.

Si Werner ug Margarethe naghunahuna nga kadaghanang tawo makaganansiya sa materyal nga paagi kon ibalhin. Apan ang pipila ka grupo​—sama sa mga tigulang, mag-uuma, ug mga negosyante—​mas grabeng maapektahan. Alang sa pipila ka tawo nga adunay kaugalingong negosyo, ang pagsugod ug bag-ong negosyo diha sa bag-ong dapit maoy mahal kaayo. Ang usa ka mag-uuma nga mibalhin ug puyo ug nag-uma na usab diha sa giabonohan nga yuta sulod sa kapin sa 20 ka tuig nag-ingon nga sa iyang hunahuna maayo ra ang iyang kahimtang. Ang iyang tinamdan mao, “Himoa ang kinamaayohan nga imong mahimo aron makabenepisyo sa maong situwasyon, kay dili na man gayod kana mausab.”

Tinuod gayod kana! Sa ngadtongadto, si Dieter ug ang iyang pamilya, nga gihisgotan sa sinugdan, naanad na usab sa ilang bag-ong pinuy-anan. Sila maoy tulo lamang sa daghang tawo nga makasulti gikan sa kasinatian nga ang opencut nga paagi sa pagmina magpahinabog dagkong mga kausaban sa yuta ug niadtong nagpuyo niana.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 21]

Usa ka bucket-wheel excavator nga nagmina ug lignite

[Credit Line]

Rheinbraun AG

[Mga hulagway sa panid 23]

Usa ka spreader nagtambak ug tabunok nga yuta diha sa minahan

Usa ka kanhing opencut nga minahan nausab

[Credit Line]

All photos: Rheinbraun AG