Kon Unsaon Pagbansay sa Imong Iro

Tinampo sa magsusulat sa Pagmata! sa Mexico

“ANG akong iro dili moduol kon akong tawgon.” “Ang akong iro magsige lang ug paghot mao nga nagreklamo na ang akong mga silingan.” “Ang akong iro mag-utas lang ug ambak nako ug sa akong mga bisita.” Niining mga kahimtanga, ang nahigawad nga mga tag-iyag binuhi nangutana, “Unsa may akong himoon?”

Ang tubag tingali mao ang paghatag sa imong iro ug simpleng pagbansay sa pagsugot​—pagtudlo kaniya sa pagsanong sa simpleng mga sugo. Siyempre, labing maayong sugdan ang pagbansay samtang itoy pa siya. Apan bisan ang gulanggulang nga iro makakat-on. Si Marcos, usa ka propesyonal nga tigbansay ug iro sa Mexico, miingon: “Ang kinaubsang edad sa mga iro nga among madawat aron bansayon maoy upat ka bulan, ug ang kinatas-ang edad maoy lima ka tuig. Apan nakatudlo ako ug simpleng pagbansay sa mga iro nga diyes anyos na ang edad.”

Dunay buot ang mga iro. Sila ginabansay sa pagsimhot sa ginatago nga mga droga ug mga bomba, pagtabang sa mga baldado, ug pagpangita sa nameligro o nangawalang mga tawo aron sa pagluwas kanila. Apan sa unsang paagi mabansay nimo ang imong iro sa pagsugot kanimo?

Ang Kaliwat

Una, kinahanglang mahibalo ka bahin sa kaliwat sa imong iro. Sama sa mga lobo, ang mga iro makigrupo-grupo sa iyang kamatang. Sila kinaiyanhon nga gustong mouban sa grupo ilalom sa usa ka liderlider, o harihari nga iro. Ang imong pamilya mao ang grupo sa imong iro, ug kinahanglang makasabot siya nga ikaw ang lider.

Diha sa grupo sa mga lobo, ang lider mopili sa kinainitan, kinatas-ang lugar nga katulgan. Siya usab ang unang mokaon sa dili pa ang uban. Busa kon ang imong iro gitugotan sa pagkatulog sa imong katre o sa paglingkod sa silya, siya maghunahuna nga siya ang lider. Mao usab kanay mahitabo kon siya pakan-on ug ginagmay diha sa lamesa panahon sa pagpangaon.

Bisag itoy pa, ang imong iro matudloan nga siya kinahanglang magpasakop nimo. Sa unsang paagi? Tutoki siya ug maayo hangtod nga molingiw siya. Lain pa, ang paghapohap sa tiyan sa iro nga naghayang maoy maayo nga pagbansay, kay anaa siya sa posisyon nga nagpasakop. Kon magpirhuwisyo ang imong iro ug unya dili siya mohunong inigsulti nimog “Ayaw,” ayaw siya ug tagda o kaha biyai siya sa lawak.

Kon ang imong iro mosanong sa imong mga sugo, siya miila nga ikaw ang hari. Kon ikaw ingong tag-iya dili magpaila sa imong posisyon nga ikaw ang lider, ang imong binuhi maghunahuna nga siya parehas ra o labaw nimo, ug maapektohan niini ang iyang batasan.

Kon Unsaon Pagtudlo ug Simpleng mga Sugo

Sa pagtudlo sa imong iro ug simpleng mga sugo, nagkinahanglan ka ug kolyar, higot, ug dakong pasensiya. Usa ka libro bahin sa pagbansay nagrekomendar sa mosunod: (1) Paghatag ug simple, usa-ka-pulong nga sugo, (2) ipasundayag ang lihok nga gusto mong ipasundog, ug (3) dayega dayon siya sa dihang mosanong. Ang imong tono sa tingog mas importante kay sa mga pulong nga imong gamiton. Ang sugo kinahanglang ihatag sa positibo nga tono, ug ang pagdayeg  kinahanglang ihatag sa malipayon, mapinanggaon nga tono.

Ang pagdapat agig pagsilot, sama sa pagpalo, o pagpatid, dili kinahanglan. “Moingon lang ko ug ‘Ayaw’ sa hait nga tono, aron ang iro mahibalo nga wala ako makaangay sa iyang gihimo,” matod pa ni Marcos, ang tigbansay nga gihisgotan sa sinugdanan. Siya midugang, “Ang iro may igong buot sa pagkahibalo kon ikaw nagdayeg ug kon ikaw nangasaba.”

Kon gikinahanglan man ugaling ang mas bug-at nga pagbadlong, kupti ang panit sa tangkugo sa iro ug yugyogag hinay samtang moingon ug “Ayaw.” Ang mga pagbadlong kinahanglang ihatag human dayon sa iyang pagsinipat. Hinumdomi, ang iro dili makasabot kon nganong gikasab-an siya kon palabyon pa ang pipila ka minutos o mga oras human sa pagsinipat. Ug dili usab siya makasabot kon nganong ang usa ka lihok maayo sa usa ka okasyon apan sayop sa laing okasyon. Busa ayaw pag-usab-usab sa imong pagdisiplina.

Ang labing simple sa tanang sugo sa pagsugot mao ang pag-ingon ug “Lingkod!” Kon ang imong iro nahibalo niining sugoa, makontrolar nimo siya kon siya magkinundat. Pananglitan, mahimo nimong sultihan ang imong iro sa paglingkod kon magsugod kini sa pag-ambak sa mga bisita. Sa pagtudlo sa imong iro sa paglingkod, higti ang liog niini, ug ibungat ang sugo samtang magduso paubos sa pangulahiang mga tiil niini ug bitara ug diyutay ang iyang ulo pinaagi sa higot. Dayega dayon siya. Sublia kining mga  paagiha hangtod ang iro mosunod sa iyang kaugalingon.

Aron matudloan ang imong iro nga magpabiling maglingkod, senyasi siya pinaagi sa imong bukhad nga kamot dungan sa imong pagsulti ug “Puyo!” Kon ang iro molihok, sulti ug “Ayaw” ug ipabalik siya sa iyang posisyon. Himoa kini pag-usab, ug dayega ang iro kon siya nagpabiling naglingkod sa makadiyot. Hinayhinay nga palugwaya ang panahon sa paglingkod niini ug dayon ang distansiya gikan nimo ug sa imong iro samtang nagtuman siya sa sugo.

Ang labing maayong paagi sa pagtudlo sa iro sa pagduol nimo mao ang paggamit ug taas nga higot ug bitarag diyutay ang higot samtang magtawag sa ngalan sa imong iro ug mandoi siya sa pag-ingog “Dali!” Atras sa dihang moduol ang iro nimo, ug dayega siya kanunay. Dili magdugay mosanong siya sa imong pagtawag bisag dili birahon pinaagi sa higot. Kon makabuhi ang imong iro ug dili mosanong sa imong pag-ingog “Dali!” tawga siya ug dagan sa laing direksiyon. Kasagaran, ang iro kinaiyanhong mogukod.

Aniay panagana: Ayaw gayod pagsulti ug “dali” alang sa dili maayong katarongan, sama sa dihang magbadlong. Ang imong iro kinahanglang mahibalo nga ang pagsanong sa sugo nga “Dali” may makapalipay nga sangpotanan, pagdayeg man kini o hatagan ug pagkaon. Kon mawad-an ka ug pasensiya samtang nagtudlo kaniya niining sugoa, ang imong iro makakat-on nga ang pagduol mosangpot ug dili maayo ug angayng likayan.

Imong matudloan usab ang imong iro sa paglakaw abay sa imong kilid nga dili mag-una-una o magpaulahi. Sa magtudlo niini, gamita ang kadenang kolyar ug usa ka mubo nga higot. Uban sa iro diha sa imong wala, sultihi siya ug “Abay!” ug tikang sa wala nga tiil. Kon ang imong iro mosulay sa pag-una o magpaulahi, kalita pagbira ang higot ug sugoa siya pag-usab. Dayega siya sa iyang pagsunod.

Sa unsang paagi mapugngan nimo ang imong iro sa pag-ambak kanimo? Ang usa ka paagi mao ang pag-atras sa dihang moingon ug “Puyo !” nga sundan sa pagsultig “Lingkod!” Ang laing paagi mao ang pagsikop sa duha ka pangunahang tiil sa iro ug kupti ang matag usa niini ug abante paingon sa iro, nga usba ang pag-ingon ug “Puyo !” Dayega ang iro sa dihang kini mosunod.

Usa ka Maunongong Kauban

Hinumdomi, ang iro maoy usa ka mananap nga gustong makighugoyhugoy. Ang dugay nga pagkulong sa iro moresulta ug sobra nga pagkalihokan, sobrang pagpaghot, ug madaoton nga batasan. Pinaagi sa paghatag ug hustong pagbansay, ang imong iro mahimong makapalipay, maunongong kauban​—imbes pirhuwisyo.

[Kahon/Mga hulagway sa panid 24]

Mga Tabang sa Pagbansay sa Iro

1. Ayaw pagbag-o-bag-o sa imong paggamit ug mga pulong agig pagsugo.

2. Ang mga iro gustong makadungog nga sangpiton ang ilang ngalan, ug kini makakuha dayon sa ilang pagtagad. Busa sangpita ang ngalan sa imong iro uban sa sugo. (“Rover, lingkod!”) Apan ayaw gamita ang ngalan sa imong iro kon magbadlong, sama sa “Ayaw!” Ang imong iro kinahanglang mahibalo nga ang pagsanong sa pagtawag sa iyang ngalan mosangpot ug maayo, dili daotang mga resulta.

3. Ingong ganti, dayega siya kanunay. Daghang iro mas mosanong sa pagmahal kay sa pagkaon.

4. Himoa ang mga sesyon sa pagbansay nga mugbo ug makapalipay.

5. Kon magsinipat ang imong iro, ayaw siya paghatagi ug dakong atensiyon. Kini makapagara sa iro.

[Mga hulagway]

Dayega ang iro

“Rover, lingkod!”

[Credit Line]

Gikuha gikan sa Never, Never Hit Your Dog ug sa American Dog Trainers Network.

[Kahon/Hulagway sa panid 25]

Pagtudlo sa Imong Itoy sa Pagkalibang sa Gawas

Ang itoy matudloan sa pagkalibang sa gawas samtang unom ngadto sa walo pa ka semana ang edad niini. Sumala sa Dog Training Basics, ang mga yawi sa malamposong pagbansay sa iro sa pagkalibang sa gawas mao ang pagkulong, pagbansay, pagkalibang sa hustong panahon, ug pagdayeg. Ang iro dili gustong maghugawhugaw sa lugar nga iyang katulgan. Busa, ikulong ang imong itoy kon walay magbantay. Sayra ang panahon niini sa pagkalibang, ug itudlo ang lugar nga iyang kalibangan. Dad-a siya (nga hinigtan) niining lugara inigmata niya, human nga makakaon, human makadula, o sa dili pa matulog. Dayega siya inigkalibang niya. Mahimo nimo siyang tudloan ug pulong nga masabtan niya nga panahon na niya sa pagkalibang.

Kon ang imong itoy dili hinigtan, magmaalisto sa mga signal nga kalibangon na siya, sama sa kalit nga paghunong sa pagdula, pagtuyoktuyok ug pagsimhot, ug paggawas sa lawak. Kon maabtan nimo ang imong itoy nga nalibang sulod sa balay, kasab-i siya, ug dad-a dayon siya sa gawas. a Sa laing bahin, dili magsilbi kon imong badlongon siya nga dugay nang nahuman sa pagkalibang. Hugasig tubig nga dunay suka ang lugar nga gikalibangan aron mawala ang baho; kay kon dili, himoon sa iro kanang dapita nga kalibanganan.

[Footnote]