Kinabuhi Ilalom sa Dakong Tolda

SUMALA SA GIASOY NI JOHN SMALLEY

“Mga ginang ug mga ginoo, mga bata, maayong pag-abot dinhi niining kinanindotan nga pasundayag sa kalibotan!” Alang sa kadaghanan, kining maong mga pulong sa tigpaila sa sirkos nagtimaan nga magsugod na ang kulbahinam nga pasundayag sa mga mananap, mga tigpakatawa, ug mga sirkador. Apan alang sa akong pamilya kini maoy pagsugod sa laing oras sa pagtrabaho ilalom sa dakong tolda sa Ringling Brothers and Barnum & Bailey Circus.

AKO natawo sa 1951. Mahimong ikaingon nga ako natawo nga dunay “ginabas sa akong sapatos,” usa ka termino nga nagtumong sa ginabas nga gihanig diha sa yuta ubos sa dagkong mga tolda sa sirkos. Sukad nga ako ug ang akong igsoong lalaki nakakat-on sa paglakaw, nalangkit kami sa usa ka bahin sa kinabuhi sa sirkos.

Ang akong mga ginikanan, si Harry ug Beatriz, nanarbaho sa Clyde Beatty Circus sa wala pa ako matawo. Mag-aawit ang akong inahan ug pulos mga kantang Kinatsila ang iyang ginaawit nga nagsul-ob ug mga besti sa Mexicano. Kay musikero, ang akong amahan nakaduyog sa pagtugtog uban sa lider sa banda ug tigkomposog musika nga si John Philip Sousa panahon sa Gubat sa Kalibotan I. Dayon, sa mga tuig sa 1950, ang akong amahan nakakita ug trabaho sa pagtugtog ug instrumento sa musika nga tuba sa inila nga Ringling Brothers Band, tingali tungod kay nakatrabaho siya sa miagi uban kang Sousa.

Sa midagan ang panahon, nakatrabaho kami sa nagkalainlaing mga sirkos, nga sa kataposan nagtrabaho sa Al G. Kelly & Miller Brothers Circus, nga popular kaayo sa Tinipong Bansa. Kini nga sirkos dunay tulo ka dagkong mga tolda. Ang usa ka tolda maoy pinuy-anan sa lainlaing klase sa mga leyon, tigre, elepante, hyena, ug ubang langyaw nga mga mananap.

Among gitawag ang ikaduhang tolda nga sideshow o segundang pasundayag. Diha niini kasagarang dunay mga tawo nga motulon ug espada, mga tawo nga katunga-lalaki ug katunga-babaye, mga enano, higante, ug ubang mga tawo nga tagsaon ug porma sa lawas. Ang pagkinabuhi uban sa mga tawo nga lahig dagway maoy maayo kaayong edukasyon kanamo nga mga kabataan. Yagayagaan sila sa uban tungod kay lahi silag mga dagway, apan para namo sila sakop sa among pamilya. Kauban namo sila sa pagtrabaho, pagpangaon, ug nagpuyo uban nila halos tibuok bahin sa tuig.

Ang ikatulong tolda mao ang kinadak-an, nga dunay tulo ka lingin nga mga lugar nga pasundayaganan diin ang mga kalaki dungan nga ipasundayag. Sa naandan, ang labing kuyaw ug kulbahinam sa tanang kalaki ipasundayag diha sa kinatung-ang lingin nga lugar.

 Ang Matag Adlaw nga Kinabuhi Diha sa Sirkos

Ako ug ang akong igsoong lalaki mga sirkador na sukad sa among pagkabata. Kami dunay bahin usab sa Wild West Show, diin kami ang nagdala sa papel sa mga batang Indian. Usa ka nitibo nga pamilya sa Amerika nga sakop sa tribong Choctaw nga may papel usab nga gidula ang nagtudlo kanamo sa mga sayawng Indian.

Ang among adlaw sagad magsugod sa mga alas sayis sa buntag. Nianang panahona manghipos kami aron makabalhin ngadto sa sunod nga lungsod. Ang tanang magdudula motabang sa pagbungkag, pagkarga, ug pagtukod ug balik sa sirkos. Pananglitan, gawas nga usa ka musikero, ang akong amahan mao ang drayber sa dakong trak nga kargahan ug pito ka elepante. Usahay ang akong inahan, akong igsoong lalaki, ug ako mosakay uban sa akong amahan diha sa iyang trak.

Kasagaran mobalhin kami ug laing lugar kada adlaw ug magpasundayag duha ka beses sa usa ka adlaw. Sa Dominggo, usa ka beses lang kami magpasundayag ug dayon mamahulay uban sa among mga pamilya sa gabii. Ang akong amahan maghimo gayod ug linain nga eskedyul uban sa pamilya nianang adlawa, mangadto sa lungsod aron mangaon ug sorbete o manan-awg sine diha sa dakong hawan.

Ang pagtaod sa mga tolda nagkinahanglan ug dakong trabaho. Bisan ang mga elepante patabangon. Unsay ilang trabaho? Sila sangonan sa pagbutad sa taas nga mga tukon alang sa tulo ka tolda. Ang kinatumyan sa tukon isulod sa singsing-singsing sa tolda, ug dayon birahon sa elepante ang pikas tumoy hangtod makatindog ang tukon. Inigkahuman ug taod sa tanang tukon ug ang mga generitor sa koryente nakonektar na sa mga suga, kami mangandam para sa pasundayag sa hapon.

Nagtuon ug Bag-ong mga Kalaki

Una pa sa pasundayag sa hapon ug sa gabii, daghang bata nga membro sa sirkos magtuon sa pagsirkosirko, paglakaw sa pisi, pag-itsa-pagsalo ug daghang gagmayng bola sa usa ka higayon, paglabyog-labyog diha sa trapes. Ang among mga magtutudlo maoy mga beterano na sa sirkos nga sagad kaliwat sa mga pamilya nga nagtrabaho sa sirkos. Mahinumdoman pa nako ang usa ka Italyanong sirkador nga nagtudlo kanako sa akong unang pagsirko. Nagsugod ako sa pagsirko sa mga kuwatro pa ang akong edad. Una iya akong gihigtan ug safety belt; dayon iya akong gigunitan samtang nagdagan siya sa akong tapad. Sa ngadtongadto, wala na niya ako guniti, ug nakasirko ako sa akong kaugalingon.

Kausa ra ako naaksidente panahon sa dakong parada libot sa pasundayaganan diha sa kinadak-ang tolda. Ako ug ang akong igsoong lalaki gipalakaw sa luyo sa tigpakatawa uban sa duha ka unggoy ug atubangan sa grupo sa mga elepante. Samtang naglakaw ug nagpalabyog-labyog sa akong mga kamot, tingali akong napakuratan ang usa sa mga unggoy, ug dayon iyang gisakmit ang akong kamot ug gipaak kinig maayo. Maayo na lang, wala kini maimpeksiyon, apan may hanap nga ulat ang akong wala nga kamot​—usa ka dakong pahinumdom nga kinahanglan gayod nga mag-amping kon magkapot ug ihalas nga mga mananap, bisag unsa pa sila ka nindot ug ka anad.

Nakakat-on Ako ug Hamiling mga Pagtulon-an

Ang kinabuhi sa sirkos wala makabalda sa among pamilyahanong kinabuhi. Mogahin gayod ug panahon ang among mga ginikanan sa pagtudlo kanamo  ug maayong mga prinsipyo ug moralidad. Mahinumdoman ko pa nga gisabak ako sa akong amahan ug gitambagan ako nga dili angayng magpakitag pagpihig sa ubang mga tawo nga lahi ug rasa o kagikan. Hamili kaayo kini nga pagtulon-an, kay ako nagkinabuhi dili lang uban sa mga tawo nga lahi ug dagway kondili uban sa mga tawo nga lainlain ug mga nasyonalidad.

Ang among inahan maayo usab ug impluwensiya kanamo. Usahay ang kinadak-ang tolda maghuot sa mga tawo; usahay diyutay ra kinig tawo. Kanunay akong sultihan sa akong inahan: “Magpasundayag ka tungod sa kalipay sa mga tawo (samtang nagpakpak siya sa iyang mga kamot), dili tungod sa kuwarta. Daghan man o diyutay ang manan-aw, himoa gayod ang imong labing maayo.” Dili gayod nako malimtan kanang mga pulonga. Mao kanay iyang paagi sa pag-ingon nga kinahanglang magpakita kami ug interes sa mga tawo nga nanganha aron sa pagtan-aw, bisan unsa pa ka daghan o bisan unsa pa ka diyutay.

Dugang pa sa among mga pasundayag, ang akong igsoong lalaki ug ako kinahanglang motabang sa pagpanghinlo human sa mga pasundayag, nga mamunit ug mga basura diha sa tolda. Kini maoy maayo nga pagbansay kanamo.

Gikan sa Abril ngadto sa Septiyembre, ang sirkos magsige ug biyahe sa nagkalainlaing dapit, busa dili kami makaeskuyla sama sa uban. Magpalabay kami sa tingtugnaw didto sa Hugo, Oklahoma. Sulod niining panahona moeskuyla kami sa mga lima ka bulan. Ang ubang mga sirkos magpalabay usab sa tingtugnaw sa Hugo, busa dihay daghang kabataan nga sama namo ug mga kahimtang. Ang sistema sa edukasyon sa lungsod naghimo ug kahikayan aron kami makatungha nga lahi ug eskedyul.

Ang Adlaw nga Nakausab sa Among mga Kinabuhi

Sa buntag sa Septiyembre 16, 1960, ang akong amahan mimata sa mga alas singko sa buntag ug gipaandam kami sa biyahe. Nianang partikular nga buntag midesisyon ang akong inahan nga imbes mosakay kami sa trak para sa mga elepante uban sa akong amahan, kami mosakay sa naandang transportasyon nga gitagana sa sirkos.

Sa dihang nakaabot na kami sa lugar nga tindogan sa sirkos, ako ug ang akong magulang nanuroy sa among bag-ong palibot. Dayon may nadunggan kami nga misinggit: “Dunay grabeng aksidente nga nahitabo. Si Smalley ug ang tigpaila sa sirkos namatay sa aksidente.” Siyempre, ang akong unang reaksiyon mao, ‘Dili kana tinuod. Nasayop lang kana.’ Akong nahibaloan sa ulahi nga ang among inahan miadto na sa lugar nga nahitaboan. Ang akong amahan nagpadagan sa trak diha sa haywey sa bukid duol sa Placerville, California, sa dihang ang mga preno dili na mopaak. Seguro, tungod sa kabug-at sa mga elepante, ang triler naduso ibabaw sa trak nga nagguyod niini. Ang dakong tangke sa gasolina sa trak napigsat, ug dayon kini mibuto, nga nakapatay dihadiha sa akong papa ug sa tigpaila sa sirkos, nga nagsakay uban niya. Nahugno ako nianang adlawa. Suod kaayo ako sa akong amahan. Suod kami nga mga higala.

Human gilubong si Papa diha sa iyang lungsod sa Rich Hill, Missouri, mibalik kami paingon sa among hedkuwarter panahon sa tingtugnaw didto sa Hugo, Oklahoma, samtang ang among sirkos nagpadayon sa pagbiyahe sa pagtapos sa yugto sa pasundayag. Kasamtangan, kami nga mga batang lalaki nagtungha sa regular nga eskedyul sa eskuylahan. Bag-ong kasinatian kana. Bisan pa niana, naghinamhinam kami sa pagbiyahe na usab uban sa Kelly Miller Show. Apan wala damha nga nausab ang among mga kinabuhi.

Ang Bibliya Midangat sa Among mga Kinabuhi

Sa dihang miabot ako gikan sa eskuylahan usa ka adlaw niana, gipailaila ako sa akong inahan sa usa ka babaye nga miadto didto aron sa pagtuon sa Bibliya uban namo. Siya si Jimmie Brown, ug usa siya sa mga Saksi ni Jehova. Wala gayod akoy interes sa pagtuon sa Bibliya. Ang pagbalik sa sirkos ug pagtuon sa paglabyog-labyog diha sa trapes maoy akong gikalingawan ug gipangandoy sa daghang katuigan. Kami sa akong igsoong lalaki nagtaod pa gani ug temporaryong trapes tali sa duha ka kahoy aron kami makabansaybansay. Apan, kaming tanan nagsugod sa pagtuon sa Bibliya ug pagtambong sa mga miting uban sa nahilit nga grupo sa Hugo nga walo lamang ang Saksi. Sa ulahi, ang akong inahan midesidir sa paghunong sa kinabuhi sa sirkos ug sa pagpadayon sa iyang pagtuon sa Bibliya. Nagluhaluha ang akong mga mata nga midawat sa iyang desisyon. Malisod gayod dihang miduaw kanamo ang mga membro sa among pamilya sa sirkos ug naglibog kon nganong kami dili na mouban kanila.

Wala akoy laing nahibaloan sa kinabuhi kondili ang sirkos lang. Dihay higayon nga mibati ako nga daw gikalimtan na namo ang nahimo sa among amahan. Apan, sa kabaliskaran, ang iyang kamatayon nakatukmod usab kanako sa pagtuon sa Bibliya, kay ang usa sa panukmod nga nakadasig pag-ayo kanako mao ang paglaom sa pagkabanhaw. Kining maong paglaom buhi gihapon kaayo kanako. Gusto ko nga usa ako sa unang mosugat sa akong amahan sa dihang  mabanhaw siya diha sa gisaad nga yutan-ong Paraiso.​—Pinadayag 20:12-​14.

Ang magtiayong Saksi nga Reeders, mitabang kanamo sa pagkaamgo nga usa ka dakong pamilya ang organisasyon ni Jehova. Ug tinuod gayod kana! Ang gamayng grupo sa mga Saksi ni Jehova nahimong kongregasyon, uban sa daghang pamilya nga nagkahiusang nagsimba. Kinahanglang hisgotan nako si Robert ug Carol Engelhardt, ang magtiayon nga misagop kanako ingong ilang espirituwal nga anak. Sila sa mahigugmaon apan may kalig-on nga naghatag kanako ug tambag ug pagtultol sa panahon sa akong pagkatin-edyer.

Kining maong gugma nga gipakita gikan sa hamtong nga mga Kristohanon nakatabang kanamo sa pagbuntog sa kahaw-ang sa among kinabuhi. Ug sa nagkalainlaing mga paagi, mao gayod kanay akong nasinati sa tibuok nakong kinabuhi ingong Kristohanon. Daghang tuig nga nakapuyo ako sa Oklahoma ug Texas, ug sa matag kongregasyon, nakaila nako ang daghang mahigugmaong Kristohanong mga igsoong lalaki ug babaye. Gihatagan ako sa ubang edarang mga igsoong lalaki ug inamahan nga pagtultol ug pagdasig. Oo, sila nahimong akong espirituwal nga mga amahan.

Mibiyahe na Usab

Sa katuigang di pa dugay, ang akong inahan namatay. Hangtod nianang adlawa, siya nagpabiling maugdang nga estudyante sa Bibliya ug matinumanong Kristohanon. Ako nahibalo nga siya malipay gayod dihang banhawon sa Diyos ang iyang mga maunongon gikan sa lubnganan. Samtang naghulat ako nianang adlawa, nalipay ako nga gihatagan ako sa organisasyon ni Jehova ug pamilya sa daghang paagi.

Bulahan kaayo ako dihang nakita nako taliwala sa katawhan sa Diyos ang akong asawa, si Edna. Human sa kasal, among giplano ang among mga kalihokan aron makabahin kami sa edukasyonal nga buluhaton sa Bibliya sa bug-os panahon. Aron may kapangabuhian kami, nagtrabaho ako ingong aprentis nga reporter sa telebisyon. Wala akoy eksperyensiya o wala ako mabansay sa maong trabaho; bisan pa niana, ang pagbansay nga akong nadawat ingong magtutudlo sa Bibliya sa kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova nakatabang kanako alang sa trabaho. Sa ngadtongadto nahimo akong direktor sa mga balita sa usa ka estasyon sa radyo. Apan, ang akong tumong dili aron mahimong inila sa media. Hinunoa, kami ni Edna naggugol ug panahon sa pag-alagad ingong mga magtutudlo sa mga kamatuoran sa Bibliya sa mga dapit nga dunay panginahanglan.

Sa 1987, ako gidapit nga mahimong magtatan-aw sa sirkito, nga nagaduaw ug mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova. Ingong usa ka boluntaryong ansiyano nga nagapanaw, moduaw ako sa nagkalainlaing mga kongregasyon matag semana ug mohatag sa akong mga igsoong lalaki ug babaye ug pagdasig ug pagbansay sa among edukasyonal nga buluhaton sa Bibliya. Karon, sa espirituwal nga pagkasulti, ang akong pamilya mas dako pa. Bisan tuod kami sa akong asawa walay anak, kami nakabaton ug daghang espirituwal nga mga anak nga lalaki ug babaye sa organisasyon ni Jehova.

Sa usa ka paagi, wala damha nga human sa daghang tuig, nagabiyahe gihapon ako sa nagkalainlaing lungsod. Gikan sa sirkos ngadto sa sirkitong buluhaton! Usahay, mamalandong ako kon nagmalamposon ba kaha ako sa pagpasundayag diha sa trapes. Nakab-ot ba kaha nako ang akong gipangandoy sa bata pa nga mahanas sa triple nga pagsirko? Kining mga hunahunaa, hinunoa, mawala ra dayon dihang mamalandong ako bahin sa gisaad sa Diyos nga paraiso dinhi sa yuta.​—Pinadayag 21:4.

Tinuod, natawo ako nga dunay “ginabas sa akong sapatos.” Apan mapahinumdoman ako sa giingon sa Bibliya: “Pagkatahom sa mga tiil niadtong nagapahayag sa maayong balita sa maayong mga butang!” (Roma 10:15) Ang pribilehiyo sa pagtabang sa mga tawo sa pagkahibalo bahin sa Diyos mas hamili kay sa bisan unsang butang nga makab-ot unta nako ingong tigpasundayag sa sirkos. Ang panalangin ni Jehova nagpatugob sa akong kinabuhi!

[Mga hulagway sa panid 19]

Pipila sa among “pamilya” sa sirkos, ug ang akong amahan nga nagdala sa iyang tuba

[Hulagway sa panid 21]

Uban sa akong asawa, si Edna, karon