Mga Bukid nga Marmol

Tinampo sa magsusulat sa Pagmata! sa Italya

ANG nagbuntaog nga mga bukid sa Carrara ug Pietrasanta morag dunay mga pat-ak-pat-ak sa niyebe. Apan dili kana pat-akpat-ak sa niyebe. Kanang mga puntikpuntik nga puti sa pagkatinuod maoy dagko kaayong mga tapok sa mga tinumpag gumikan sa pagkubkob. Kining mga bukira sa Apuan Alps sa Tuscany, nga nahimutang sa amihanan-sentral sa Italya, talagsaon kaayo. Marmol ang mga bukid dinhi. Wala nay laing dapit sa kalibotan diin makaplagan ang ingon niini ka daghan nga pinangitang marmol.

Sukad pa kaniadto, ang mga tawo nagkubkob na ug marmol gikan niining mga bukira ug gihimo kini nga dagkong mga haligi, pligo, salog, ug maanindot nga mga eskultora. Ang daghang suplay sa marmol, ang eksperyensiya ug kahanas sa lokal nga mga trabahante, ug ang kalidad sa teknolohiya nga gigamit dinhi nakapabantog niining distritoha ingong komprahanan ug marmol sa kalibotan. Gawas pa sa mga bato nga gikubkob dinhi, ang mga marmol nga ihatod ug barko ngadto sa pantalan sa Marina di Carrara gikan sa tanang suok sa kalibotan iproseso usab sa mga industriya nga nag-espesyalisar ug marmol niining lugara ug dayon ieksportar ngadto sa lainlaing mga nasod sa kalibotan.

Karaang Paagi sa Pagproseso ug Marmol

Ang karaang mga Romano naggamit niining lokal nga marmol alang sa pagpanukod ug pagpangulit. Ang puti nga marmol sa Carrara giisip nga nindot kaayong gamiton sa pagkulit ug mga estatwa. Niadtong 1505, mianhi dinhi si Michelangelo sa pagpili ug mga bloke sa hamis nga marmol nga walay ugat-ugat o depekto, nga maoy iyang gigamit sa pagkulit sa pipila sa iyang gibantog kaayong mga obra-maestra.

Ang karaang mga paagi sa pagkubkob halos wala mausab sa daghang siglo. Ang kahoyng mga bangil isuksok sa hustong dapit diha sa natural nga mga liki o sa gitibhangan nga mga bahin sa bato. Sa dihang buboan ug tubig ang dapit nga gibangilan, kini moburot, ug maukal ang dakong bloke sa marmol. Ang mga pabuto gigamit niadtong tungang bahin sa ika-18 nga siglo, apan daghang bato ang madugmok nga, kasagaran, un-tersiya na lang niini ang napahimuslan. Ang dagkong mga tipak sa marmol nga mabilin​—kadtong mga pat-ak-pat-ak nga morag niyebe tan-awon​—​maoy mga pamatuod niining karaang mga metodo.

Peligrosong trabaho ang pagpadailos ug dagko kaayong mga bato diha sa titip nga mga padailosan gamit ang mga balsa ug mga pisi. “Kon ang kable nga gihigot sa balsa maputol,” matod pa sa usa ka reperensiya, “mamatay gayod ang lider sa grupo, nga nagtindog atubangan sa bloke sa pagdumala sa pagpadailos; ug walay purohan nga makalingkawas ang bisan kinsa sa iyang grupo nga maigo sa kusog kaayong paglibkas sa kable.”

Siyempre, lahi kaayo ang modernong mga metodo. Migahin ako ug usa ka adlaw sa Carrara ug natin-awan ako kon giunsa pagproseso ang marmol karong panahona. Tugoti ako sa pagpaambit kanimo sa akong nakat-onan.

Pagduaw sa Kubkobanan

Akong nahimamat si Giovanni, nga akong giya sa kubkobanan, diha sa usa sa daghang prosesohan sa marmol sa Carrara. Kini nga mga prosesohan dunay daghan kaayong marmol nga maayong pagkakamada, nga puwede nang ibaligya o iproseso diha mismo. Ang awtomatiko nga mga makina maoy motabas sa mga blokeng marmol, ug ang laing mga makina maoy mopahamis niini. Kaniadto, kining duha ka proseso himoon nga manomano.

Aron makaadto kami sa kubkobanan, among gigamit ang four-wheel-drive nga sakyanan ni Giovanni ug wala madugay, kami hinayhinayng naglikoliko sa tungason nga mga kurbada padulong sa hiktin nga walog sa bukid diin nagkatag ang mga tipak sa mga batong puti.  Ang mga trak nga among nakita nga nag-aginod sa paglugsong nga nagkarga ug dagko kaayong mga bloke sa bato makadaog ug karga nga kutob sa 30 ka tonelada.

Pagliko sa kurbada, misugat sa among panan-aw ang hayag ug puti nga kilid sa bukid. Dako kaayo kini ug gilangkoban ug hagdan-hagdan nga higanteng mga ang-ang nga ang matag usa maoy mga unom ngadto sa siyam ka metros ang gihabogon. Gipadagan ni Giovanni ang sakyanan ngadto sa usa niini nga mga ang-ang ug mihunong.

Sa pagtan-aw sa palibot akong nasayran nga anaa kami sa usa sa mga kubkobanan sa walog. Daghan pang puti nga kilid sa bukid, nga ang uban niini gatosan ka metros ibabaw namo, klaro kaayong makita diha sa nawong sa bukid. Haom ang pagkahubit niini ingong usa ka talan-awon nga ‘makapahingangha apan makalilisang.’

Samtang hilom nga nagtan-aw niini, akong namatikdan ang usa ka buldoser nga nagmaniobra sa usa ka talinis nga himan aron patakiliron ang usa ka seksiyon sa ang-ang nga among nahimutangan. Ang bloke, nga eksaktong pagkakuwadrado ug tingali may sukod nga mga 11 metros por 2 metros por 6 metros ang gihabogon, nahagsa diha sa tipun-og sa mga tinipak nga gihanig aron dili mabuak ang bloke inigkahulog niana. Apan sa unsang paagi gitipak kini nga bloke-bloke gikan sa bato?

Ang mihatag sa tubag mao si Franco, ang amahan ni Giovanni, kinsa nagtrabaho dinhi sa kubkobanan sa tibuok niyang kinabuhi. Iyang gipakita kanako ang moton nga nagbira sa taas nga aserong kable nga nagputol paubos sa likod nga bahin sa ang-ang nga among nahimutangan. Pinahigda nga barinahan ug tulo ka pulgada ang nawong sa bato, siya mipatin-aw, dayon barinahan usab paubos ang ibabaw sa ang-ang. Kinahanglang mag-abot ang duha ka buho. Dayon ang aserong kable nga may mga diamante ipaagi sa mga buho ug isumpay sa pikas tumoy sa kable, samag dakong kulentas. Ang kable pahugtan ug paandaron nga kusog kaayo sa dekoryente nga motor ug putlon niini ang bato sumala sa gustong gidak-on. Sa dihang maputol na ang tanang kilid sa bloke​—pinahigda ug pinatindog​—​ang bloke patakiliron. Dayon, pinaagi sa mao gihapong kable, ang bloke putolputolon sa igong gidak-on aron mahakot. Gigamit usab ang maong mga metodo sa duol nga mga kubkobanan ilalom sa yuta, diin ang marmol putlon gikan sa mga lawaklawak sa ilalom mismo niining mga bukira.

Kining mga batoha gam-on sa lokal nga mga pabrika ngadto sa nagkalainlaing mga produkto​—mga tisa, pangpalig-on sa mga estruktura, panghaklap sa bungbong agig dekorasyon. Sukad kaniadto hangtod karon, kadaghanan sa mga produktong marmol sa Carrara ibaligya alang sa pagpanukod.

Ang ubang mga buhatan naggamag mga salog ug pangsulod o panggawas nga mga kasangkapan  nga gidisenyo sumala sa gusto sa pumapalit. Ang uban nag-espesyalisar sa paggama ug maartehon nga mga hamba sa dapogan, kasangkapan sa banyo, lamesa, ug uban pa. Ang lokal nga mga produkto nga gama sa mga marmol nga nindot ug disenyo ug daghag kolor idayandayan sa mga plasa maingon man sa publiko ug pribadong mga tinukod, hasta sa mga simbahan, museyo, shopping mall, erport, ug habog kaayong mga bilding sa tibuok kalibotan.

Ang impormasyon bahin sa paggamit ug marmol sa pagpanukod makapaikag, apan naikag usab ako sa kagamitan sa marmol sa dekorasyon ug sa arte. Aron masayod ug dugang bahin niini, migugol ako ug usa ka hapon sa Pietrasanta.

Ang mga Buhatan sa Marmol

“Duaw sa mga buhatan sa mga artesano,” miingon ang usa ka pulyeto nga nagdapit sa mga turista sa Pietrasanta, ug sila “malipay sa pagpakita kaninyo sa ilang abilidad.” Mahigalaon ang mga tawo sa gamayng lugar sa Pietrasanta, ug wala ko malisdi sa pagsuroy sa lainlaing mga buhatan diha ug sa palibot sa karaang sentro aron kalingawan ang pagtan-aw sa mga produkto nga gigama dinhi.

Dinhi nahimamat nako ang mga eskultor gikan sa daghang nasod nga puliki sa paggamag orihinal kaayo nga mga eskultora, samtang ang lokal nga mga artesano, nga naputos ug abog ang ilang mga kamot ug nawong, nalinga sa paggamag mga estatwa gikan sa mga sumbanan nga gama sa eskayola. Ang mga estudio nga displeyhanan morag naghuot nga mga museyo tungod kay napunog mahalong mga ginama nga karaan ug moderno.

Ang pagkulit ug estatwa dugayng matapos. Pananglitan, ang duha ka toneladang bloke lagmit tabason gamit ang demakinang gabas; dayon, mokabat ug tulo hangtod sa lima ka bulan ang makutihon nga pagsilsil sa bloke hangtod kini matapos. Lagmit usa ka toneladang marmol ang matiltil sa tibuok panahon sa pagkulit. Ang kinahanglanong mga himan kaniadto maoy mga martilyo, tigib, ug liha. Karon, ang mga angle grinder ug pneumatic chisel​—mas gagmayng mga bersiyon sa mga jackhammer nga tigbungkag ug semento​—​makapadali sa pagkulit, apan ang mga detalye kinahanglang himoon nga manomano. Ang resulta nindot kaayo.

Ang karaang arte sa pagkulit ug marmol wala na himoa diha sa daghang dapit. Apan, tungod sa daghang suplay sa marmol niining dapita, sa abilidad nga nakat-onan sa batid nga mga artesano latas sa daghang siglo sa eksperyensiya, ug tungod sa mga eskultor nga manganhi dinhi sa pagkat-on gikan sa lokal nga mga artesano, ang dapit sa Carrara ug Pietrasanta haom gayod nga tawgong “usa ka gibantog nga tunghaan sa pagdisenyo ug marmol.”

[Hulagway sa panid 24]

Kubkobanan ilalom sa yuta

[Mga hulagway sa panid 24, 25]

Ang kable nga may mga diamante gigamit sa pagputol ug mga bloke sa marmol

[Hulagway sa panid 24, 25]

Mga kubkobanan sa marmol, sa Carrara, Italya

[Hulagway sa panid 25]

Marmol nga estatwa ni Emperador Augusto, sa unang siglo K.P.

[Credit Line]

Scala/Art Resource, NY

[Picture Credit Line sa panid 23]

Studio SEM, Pietrasanta