Nairobi—Usa ka “Dapit sa Bugnaw nga Katubigan”

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA KENYA

“Usa ka umaw, lamakon ug tubigon nga dapit, nga ginahuros sa hangin, walay tawo nga nagpuyo, puy-anan sa libolibong ihalas nga mga mananap sa tanang matang sa espisye. Ang bugtong pamatuod sa panalagsang presensiya sa tawo mao ang karaang dalan sa mga magpapanaw nga nag-ubay sa daplin sa samag-lunangan nga kapatagan.”​—THE GENESIS OF KENYA COLONY.

KINING mga pulonga naghubit sa Nairobi kapin lamag diyutay sa usa ka gatos ka tuig kanhi, nga maoy puy-anan sa mga leyon, rhino, leopardo, giraffe, malala nga mga halas, ug sa kapid-an nga ubang matang sa ihalas nga kinabuhi. Ang isog nga mga tawong Masai nagdala sa ilang gimahal nga mga baka ngadto sa preskong katubigan sa usa ka suba didto, usa ka dapit nga gusto kaayo sa nagbalhinbalhin ug puyo nga katawhan. Sa pagkatinuod, ang mga Masai maoy nagngalan sa suba nga Uaso Nairobi, nga nagkahulogang “Bugnaw nga Tubig,” ug ang maong lugar nga Enkarre Nairobi, nga nagkahulogang “Dapit sa Bugnaw nga Katubigan”​ —sa ingon naghatag ug ngalan alang sa maong dapit nga nakausab sa bug-os sa kasaysayan sa Kenya.

Ang hinungdanong hitabo sa kaugmaran sa Nairobi mao ang konstruksiyon sa riles sa Kenya, nga kanhi nailhang Binuang nga Transportasyon. a Sa tunga-tunga sa 1899, napahiluna na ang 530 ka kilometrong riles gikan sa duol-sa-baybayon nga siyudad sa Mombasa ngadto sa Nairobi. Niadtong panahona, ang mga trabahante sa konstruksiyon nag-antos pa sa epekto sa ilang pagsagubang sa gibantog nga “mga kumakaon ug tawo sa Tsavo,” ang duha ka leyon nga nakapatay sa daghan nilang kauban, ug ang mga trabahante nag-atubang sa makalilisang nga bung-aw sa Great Rift Valley. Tungod kay ang riles mosuot pa man sa ilaya, ang Mombasa, nga mao ang pangunang pondohanan ug materyales, wala na isipang praktikal nga dapit. Hinunoa, bisan pa sa makuyaw nga kayutaan niini, ang Nairobi giisip nga maoy labing maayong lugar nga kapahulayan sa mga trabahante ug pondohanan sa mga materyales sa konstruksiyon sa ilaya. Nakatabang kini sa ulahi sa pagkaugmad sa Nairobi ingon nga kaulohan sa Kenya.

Sayo sa ika-20ng siglo, ang Nairobi napili ingong administratibong sentro sa bag-ong natukod nga East Africa Protectorate, nga maoy gingalan kaniadto sa Kenya. Ang abanteng pagplano nakatabang unta sa nagauswag nga siyudad. Apan, ang nagkalamukat nga mga barongbarong gipanukod sa palibot sa estasyon sa tren. Kay gigama sa kahoy, sin, ug ubang lokal nga mga materyales, ang mga tinukod naghimo sa Nairobi nga morag puy-anan sa mga eskuwater inay nga usa ka internasyonal nga sentro. Sa sinugdanan sa ika-20ng siglo, ang pipila ka bilding sa Nairobi wala gayod madisenyo nga naglantaw sa unahan nga ang siyudad mahimo diayng sentro. Nagpabilin usab ang kanunayng kapeligrohan tungod sa naglibodlibod nga ihalas nga mga mananap.

Sa wala madugay ang mga sakit grabeng nakaapektar sa bag-ong komunidad. Ang epidemya mao ang unang dili-tiaw nga pagsulay sa bag-ong mga administrador. Ang daling solusyon? Ang naapektohang mga dapit sa lungsod gisunog aron kadto dili makapanakod! Sa misunod nga 50 ka tuig, hinayhinay nga nahanaw sa Nairobi ang dili-maayong talan-awon sa nangagi ug kini nahimong sentro sa patigayon ug katilingbanong kalihokan sa Sidlakang Aprika.

Kon sa Unsang Paagi Naugmad ang Modernong Siyudad

Kay nahimutang sa gihabogon nga halos 1,680 metros, ang Nairobi anaa sa bantaaw nga dapit nga malantaw ang nindot nga palibot. Sa mga adlaw nga sanag ang kalangitan ang usa ka tawo makakita dayon sa duha ka talagsaong ilhanan sa lugar sa Aprika. Sa amihanan anaa ang 5,199 metros nga Mount Kenya, ang kinatas-ang bukid sa nasod ug mao ang ikaduha sa kinatas-ang bukid sa Aprika. Sa halayong habagatan sa utlanan niini sa Kenya ug Tanzania anaa ang 5,895 metros nga Mount Kilimanjaro, ang kinatas-ang bukid sa Aprika. Ang niyebe ug yelo nga anaa kanunay sa Kilimanjaro, nga nahimutang duol sa ekwetor, nakapaikag sa Uropanhong mga geograpo ug mga manunuhid mga 150 ka tuig kanhi.

Tungod sa kapig 50 ka tuig nga kasaysayan sa siyudad, ang Nairobi bug-os nang nausab. Ang pag-uswag niini makita diha sa kanunayng nagbag-o nga anino sa kalangitan tungod sa tag-as kaayong mga bilding. Karong adlawa, ang tag-as ug dagkong mga bilding nga gama sa bildo ug tumbaga nga mogilak  tungod sa silaw sa nagkatunod nga tropikanhong adlaw maanindot gayod nga tan-awon. Ang usa ka bisita sa distrito sa sentro sa patigayon sa Nairobi basin mahingangha kon siya mahibalo nga ang mismong luna nga iyang gilakawlakawan maoy puy-anan sa ihalas nga mga mananap​—usa ka peligrosong dapit alang sa mga tawo​—mga usa ka gatos ka tuig lamang kanhi.

Paglabay sa panahon, kana nausab. Gipananom ang lahi nga mga tanom nga naglakip sa matahom nga mga bombil, namulak nga jacaranda, kusog motubo nga eucalyptus, ug akasya. Busa, ang kanhing abogon nga gagmayng mga dalan hinayhinay nga nahimong dagkong mga dalan nga gitamnan ug mga kahoy sa kadaplinan, nga padayong naglandong sa mga mamaktasay sa mga panahon sa ting-init. Ang usa ka arboretum o dapit nga gitamnan ug nagkalainlaing mga kahoy nga dili layo sa sentro sa siyudad adunay labing menos 270 ka espisye sa mga kahoy. Atong masabtan kon nganong ang laing magsusulat nag-ingon nga ang Nairobi “kon tan-awon daw natukod diha sa tunga sa kinaiyanhong lasang.” Ang labong nga mga tanom nakatabang ug dako sa pagpasibo sa makapadaning temperatura sa Nairobi​—init sa maadlaw ug bugnaw sa magabii.

Puy-anan sa Nagkadaiyang Kultura

Nga samag usa ka dakong batobalani, ang Nairobi nakadani sa nagkadaiyang klase sa tawo. Ang populasyon sa siyudad mokabat na karon sa kapin sa dos milyones. Ang pagkahuman sa riles nakahatag ug maayong rason aron ang mga tawo mopuyo sa maong rehiyon. Ang mga Indian nga mitabang sa pagtukod sa riles nagpabilin aron makapundar ug mga negosyo nga miuswag ug mikaylap sa tibuok nasod. Misunod usab ang ubang mga magpapatigayon gikan sa Australia, Canada, ug sa daghang kayutaan sa Aprika.

Ang Nairobi maoy puy-anan sa katawhan nga may nagkadaiyang kultura. Diha sa kadalanan ang usa tingali makatagbo sa usa ka babayeng Indian nga may nagkayabkayab nga sari nga nagpadulong sa shopping mall, usa ka Pakistaning inhenyero nga nagdali padulong sa dapit sa konstruksiyon, usa ka hapsay ug pamesti nga stewardess nga taga-Netherlands nga mo-check in sa usa sa mga hotel, o sa usa ka negosyanteng Hapon nga nag-apas sa usa ka mahinungdanong miting sa negosyo, lagmit diha sa malamboong merkado sa panalapi o stock market sa Nairobi. Dugang pa niini, ang lokal nga mga molupyo makaplagang naghulat diha sa mga hunonganan sa bus; namaligya diha sa mga barongbarong, sa tiyanggihan sa gawas, ug sa mga tindahan; ug nagtrabaho diha sa mga opisina o sa daghang industriya nga makaplagan sa Nairobi.

 Katingad-anan nga pipila lamang sa mga taga-Kenya ang matawag nga lumad nga “mga taga-Nairobi.” Ang kadaghanan naggikan sa ubang mga bahin sa nasod, nga nangitag mas maayong pangabuhian. Sa katibuk-an, ang mga molupyo sa Nairobi maoy mahigalaon ug maabiabihon. Lagmit nga ang maong pagkamaabiabihon maoy hinungdan nga anaa sa siyudad ang rehiyonal ug tibuok-kalibotang mga organisasyon. Ang tibuok-kalibotang hedkuwarter sa United Nations Environment Programme anaa sa Nairobi.

Unsay Nakadani sa mga Bisita?

Ang Kenya maoy usa ka nasod nga may daghan ug nagkadaiyang mga linalang sa kalasangan. Ang daghang nasyonal nga mga parke ug mga reserbasyon sa ayamon nga mga mananap sa lasang padayong nakadani sa libolibong bisita kada tuig. Ang Nairobi maoy sentro diin diha organisaha ang daghang ekskursiyon. Apan, ang Nairobi mismo maoy usa ka destinasyon sa mga turista. Pipila ra gayod ka siyudad sa kalibotan ang adunay mga mananap nga nagsuroysuroy sa ilang tugkaran. Ang Nairobi National Park, nga nahimutang nga wala pay diyes kilometros gikan sa sentro sa siyudad, maoy makalingaw nga suroyanan sa mga bisita. b Dinhi personal nga makita sa usa ka tawo ang mga molupyo kanhi sa Nairobi. Pipila lamang ka kutay sa alambre ang nagbulag sa mga mananap ug sa mga tawo. Ug karong bag-o pa lamang, niadtong Septiyembre 2002, ang usa ka hingkod nga laki nga leopardo nadakpan diha sa sala sa usa ka balay sa Nairobi, kay nasaag gikan sa duol nga lasang!

Pipila lamang ka minuto nga pagbaktas gikan sa sentro sa siyudad anaa ang Nairobi Museum. Ginatos ka bisita ang moduaw dinhi kada adlaw aron mokat-on sa makapaikag nga kasaysayan sa Kenya. Ang parke sa mga halas diha sa sulod sa museyo maoy puy-anan sa daghang espisye sa mga reptilya. Ang buaya daw wala lamang magpakabana sa tinutokan sa usa ka bisita. Ang usa ka bao diha sa duol, way sapayan sa kahinay niini, wala gayod matugaw sa kapuliki sa iyang palibot. Siyempre, ang pangunang mga molupyo dinhi mao ang modailos nga mga hayop​—ang mga kobra, sawa, ug mga bitin. Tungod sa presensiya sa maong mga linalang, seguroha ang pagsunod sa pahibalo: “Pagbantay sa Lala nga mga Halas”!

Lahi nga Katubigan

Bisan tuod ang suba nga maoy gingalan sa Nairobi padayong nagaagos, ang katubigan niini nahugawan sa inagos nga mga biya gikan sa mga industriya ug sa mga balay, nga komon kaayo sa daghang nagakaugmad nga mga siyudad. Bisan pa niana, latas sa katuigan ang mga molupyo sa Nairobi gisuplayan ug “tubig” nga gikan sa mas taas nga tinubdan. Kini mao ang mensahe sa kinabuhi sa Bibliya nga gitudlo sa mga Saksi ni Jehova.​—Juan 4:14.

Niadtong 1931, dugay na sa wala pa makab-ot sa Nairobi ang kabantog niini karon, si Gray ug Frank Smith, duha ka magsoon gikan sa Habagatang Aprika, miduaw sa Kenya aron ipakaylap ang mga kamatuoran sa Bibliya. Gikan sa Mombasa ilang gisubay ang ruta sa riles, nga gisagubang ang daghang kapeligrohan​—usahay matulog pa gani duol sa ihalas nga mga hayop. Sa Nairobi sila nakapanagtag ug 600 ka pulyeto gawas pa sa ubang literatura sa Bibliya. Karon adunay duolan sa 5,000 ka Saksi diha sa 61 ka kongregasyon sa siyudad sa Nairobi. Pinaagi sa mga miting sa kongregasyon, asembliya, distritong kombensiyon, ug internasyonal nga mga kombensiyon, ang mga molupyo sa Nairobi nasinati na karon sa mga kalihokan sa mga Saksi ni Jehova. Daghan ang malipayong midawat sa ilang mensahe sa paglaom nga gipasukad sa Bibliya.

Mas Masanag nga Kaugmaon

“Ang industriyalisadong mga siyudad sagad mag-antos sa kakulang sa igong pamalay . . . Ang mga pabrika lagmit maghugaw sa hangin ug tubig,” nag-ingon ang Encyclopædia Britannica. Ingon usab niana ang Nairobi. Ug kay ang mga tawo mamalhin man sa siyudad kada adlaw gikan sa mga ilaya, kining mga problemaha mahimong mograbe pa gani. Kay kanunayng maapektohan niini, ang kamagilakon sa Nairobi nga sama sa usa ka mutya, mahimong molubad lamang dayon.

Apan ikalipay nga taliabot na ang panahon ilalom sa Gingharian sa Diyos sa dihang ang tanang tawo makapahimulos na sa kinabuhi sa bug-os​—kinabuhi nga dili madaot sa mga problema nga maoy makapalisod sa pagkinabuhi diha sa siyudad.​—2 Pedro 3:13.

[Mga footnote]

[Mapa sa panid 16]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Nairobi

[Hulagway sa panid 18]

Mount Kilimanjaro

[Credit Line]

Mount Kenya

[Hulagway sa panid 18]

Duncan Willetts, Camerapix

[Hulagway sa panid 18]

Tiyanggihan sa gawas

[Hulagway sa panid 19]

Frank ug Gray Smith niadtong 1931

[Picture Credit Line sa panid 17]

© Crispin Hughes/Panos Pictures