Pagbuntog sa Sobra nga Pagkatambok—Mapuslanon ba ang Maong Paningkamot?

GIINTERBIYO sa Pagmata! ang ubay-ubayng mga tawo nga nakigbugno sa mga suliran sa sobra nga pagkatambok. Nagmalamposon ba sila? Unsay ilang ikasugyot ngadto sa uban nga nag-antos niini nga epidemya?

◼ Pangutan-on nato si Mike, nga nag-edad ug 46, nga may gitas-on nga unom ka piye ug may gibug-aton nga 130 kilos. Miabot siya kaniadto ug 157 kilos.

Mike: “Bisan sa dihang batan-on pa ako, tambok kaayo ako. Kaming tanan sa pamilya​—akong igsoong lalaki ug mga igsoong babaye pulos tambok. Naandan namo ang paghurot sa tanang pagkaon nga ibutang sa among plato, bisag daghan kaayo kana. Unsay nag-aghat kanako sa pagbag-o? Sa dihang giingnan ako sa doktor nga aduna akoy purohan nga madiabetes! Makahahadlok hunahunaon nga magdepende na ako sa insulin sa tibuok nakong kinabuhi. Taas usab ang akong kolesterol ug kinahanglan na akong motomar ug tambal alang niana.

“Pirme lang ko nga maglingkod sa trabaho, ug wala gihapon kana mausab. Busa aron makabawi, regular ako nga mag-ehersisyo, nga naglakip sa paggamit ug treadmill sulod sa tunga sa oras labing menos katulo sa usa ka semana. Ang laing nakatabang kanako mao ang paglista sa akong gikaon kada adlaw. Sanglit nasayod ako nga susihon sa espesyalista sa pagdiyeta ang akong listahan kada semana, gikontrolar nako ang akong pagkaon. Naghunahuna ako, ‘Kon dili nimo kana kan-on, nan dili kana madugang sa listahan!’

“Tungod niini, namenosan ako ug 28 kilos sulod sa miaging 15 ka bulan, apan gusto pa nakong magpaniwang, sanglit gusto nakong mous-os ang akong timbang hangtod sa 102 kilos. Aron makab-ot kana, gilikayan nako ang mga esnak sama sa potato chips, ug casserole. Mas daghan akog gikaong ensalada ug utanon niining milabayng mga bulan kay sukad masukad!

“Ang laing butang nga nakadasig kanako sa pagpaniwang mao nga ingong usa ka drayber sa trak, kinahanglan kong magpakonsulta sa doktor kada tuig aron sa pagbag-o sa akong lisensiya. Nameligro akong mawad-an ug lisensiya tungod sa diabetes. Karon  nausab na kana. Dili na ako kinahanglang motomar ug tambal aron sa pagkontrolar sa akong kolesterol. Mius-os na ang akong presyon sa dugo, ug gimenosan na ang akong tambal. Mas lagsik ako karon, ug bisan ang pagpanakit sa akong bukobuko dili na kaayo grabe. Anam-anam na akong miniwang!”

Pagmata!: “Nakatabang ba ang imong asawa sa imong pagpaniwang?”

Mike: “Kon gusto kang magpaniwang, kinahanglan nimo ang suporta sa uban. Gibati kaniadto sa akong asawa nga nagpakita siya kanakog pagmahal pinaagig pagpakaon kanako ug daghan. Apan karon gitabangan niya ako sa pagkontrolar sa akong pagkaon. Kanunay akong magbantay sa akong ginakaon kay kon dili, basin motambok na usab ako.”

◼ Tagda ang laing tawo nga ginganlag Mike, nga taga-Kansas, T.B.A. Nag-edad siya ug 43 anyos ug may gitas-on nga lima ka piye ug walo ka pulgada. Gipangutana namo siya kon unsa ang kinabug-atan nga timbang nga iyang naabot ug ang mga hinungdan sa iyang sobrang pagkatambok.

Mike: “Miabot ako kaniadto ug mga 135 kilos. Kanunay akong mobati ug kakapoy ug wala akoy kalagsik. Dili ako makatulog tungod kay maglisod ako pagginhawa. Busa nagpakonsulta ako sa doktor, ug miingon siya nga ang usa sa mga hinungdan sa akong sobrang pagkatambok mao ang obstructive sleep apnea. a Miingon usab siya nga taas ang presyon sa akong dugo.”

Pagmata!: “Unsay nakasulbad sa imong mga problema?”

Mike: “Gihatagan ako sa doktor ug usa ka aparato nga magbuga ug hangin paingon sa akong tutonlan samtang ako matulog. Nianang paagiha ang akong tutonlan magpabiling abli, ug makaginhawa ako ug normal. Tungod niana, mas lagsik ako sa maadlaw ug mius-os ang akong timbang. Migamit usab ako ug treadmill tulo ka beses kada semana. Nagdiyeta ako, nga nagpasabot nga akong gilimitehan ang gidaghanon sa akong gikaon. Namenosan ug 20 kilos ang akong timbang sulod lang sa kapin sa tuig, apan kinahanglan pa nakong menosan kana ug laing 20 kilos. Dili kini sayon, apan nasayod ako nga mahimo nako kana.”

Pagmata!: “Unsa pay nakadasig kanimo sa pagpaniwang?”

Mike: “Dili ko ganahan nga makadungog ug makantalitahon nga mga pasiaw ug mga pagpanaway bahin sa akong dagway. Lagmit kang lantawon sa uban ingong tapolan nga tawo. Wala sila masayod nga daghag hinungdan ang sobra nga pagkatambok. Nagtuo ako nga napanunod nako ang akong pagkatambok, sanglit kadaghanan sa among pamilya mga tambok.

“Apan, nasayod ako nga aron moniwang, kinahanglan nako nga magmaaktibo ug limitehan ang akong pagkaon.”

◼ Giinterbiyo usab sa Pagmata! si Wayne nga taga-Oregon, nga nag-edad ug 38. Sa pag-edad niya ug 31, siya mitimbang ug 112 kilos.

Wayne: Pirme lang ko nga maglingkod sa trabaho ug wala ko mag-ehersisyo. Sa dihang nagpakonsulta ako sa doktor, nakurat ako sa pagkahibalo nga taas ang presyon sa akong dugo ug ako nameligro nga magkasakit sa kasingkasing. Girekomendar niya ako sa usa ka espesyalista sa pagdiyeta. Gipasunod niya kanako ang usa ka estrikto nga programa sa pag-ehersisyo ug pagdiyeta. Gisugdan nako  ang lima-ka-kilometro nga walay-hunong nga pagbaktas kada adlaw, ug mobangon akog sayo kada buntag aron sa pag-ehersisyo. Kinahanglan nakong usbon ang akong mga batasan sa pagkaon ug pag-inom. Dili na ako mokaon ug walay-sustansiya nga mga pagkaon ug gilimitehan ang pagkaon ug tinapay ug pag-inom ug soft drink, ug gipulihan kana ug mas daghang prutas ug utanon. Karon 80 kilos na lang ako!”

Pagmata!: “Unsay imong namatikdan nga mga kaayohan?”

Wayne: “Gibati nako nga mas himsog ug mas lagsik ako karon. Kaniadto, dili ako aktibo, nga daw kanunay akong nagluya. Ang laing kaayohan mao nga wala na ako motomar ug tambal alang sa alta presyon. Ug dili na ako maulaw sa pagpakigharong sa mga tawo, sanglit nasayod ko nga walay na akoy mabatian nga pagpanaway bahin sa akong katambok.”

◼ Si Charles (dili iyang tinuod nga ngalan) may gitas-on nga unom ka piye ug lima ka pulgada. Miabot siya kaniadto ug 168 kilos.

Charles: “Nakaagom ako ug seryosong mga suliran sa panglawas, ug nagkagrabe ang akong kahimtang. Dili na ako makasaka ug hagdan. Wala akoy umoy sa paghimo sa akong mga trabaho. Pirme lang ko nga maglingkod sa trabaho sanglit ang akong trabaho naglangkit ug pagpanukiduki ug pagdumala ug mga responsabilidad. Nasayod ako nga kinahanglan akong magpaniwang, ilabina human sa akong pagpakonsulta sa doktor. Gipasidan-an niya ako nga may purohan ako nga maestrok. Nasayod ako kon unsay epekto niana nganha sa usa ka tawo. Kini nag-aghat kanako sa paghimog mga kausaban. Gipasunod kanako sa doktor ang usa ka programa sa pag-ehersisyo ginamit ang treadmill, ug gilimitehan pag-ayo ang akong pagkaon. Karon, paglabay sa mga usa ka tuig, 136 kilos na lang ako, apan nasayod ako nga kinahanglan pa nakong menosan kana. Ang natagamtam nako nga mga kaayohan nagkombinsir kanako nga takos kini sa tanang pagsakripisyo ug paningkamot. Makasaka na ako karon ug hagdan, ug mas lagsik na ako.”

◼ Si Marta, nga nagpuyo kaniadto sa El Salvador, miabot ug 83 kilos. Siya sobra ka tambok alang sa iyang gitas-on nga lima ka piye ug lima ka pulgada.

Marta: “Nagpakonsulta ako sa doktor, ug siya miingon nga kinahanglan gayod akong magpaniwang. Mituo ako sa iyang giingon. Girekomendar niya ako sa usa ka nutrisyonista aron tudloan ako kon unsay akong buhaton. Gipatin-aw kanako sa nutrisyonista ang mga detalye bahin sa programa nga angay nakong sundon. Gipakita niya kanako kon unsaon paglimite sa gidaghanon sa akong pagkaon ug kon unsaon pagpili sa akong kaonon. Sa primero, kinahanglan kong moadto kaniya kada semana; ug sa ulahi, kada bulan, aron makita niya ang akong pag-uswag. Gidayeg ako sa doktor ug sa nutrisyonista tungod sa akong maayo nga pag-uswag. Sa ngadtongadto, namenosan ako ug 12 kilos, ug gimentinar nako karon ang timbang nga 68 kilos.”

Pagmata!: “Komosta ang bahin sa pag-ehersisyo ug mga tambal?”

Marta: “Wala akoy problema sa kolesterol, busa dili ako kinahanglang motomar ug tambal. Gisugdan nako ang paglakip sa paspas nga paglakawlakaw sa akong matag-adlaw nga rutina.”

Pagmata!: “Unsay imong gihimo sa dihang miduaw ka sa imong mga higala ug gipugos ka nila sa pagkaon ug daghan?”

Marta: “Ako lang silang giingnan, ‘Gibaod sa akong doktor nga kinahanglang limitehan nako ang akong pagkaon tungod sa akong panglawas,’ ug kasagaran dili na sila mamugos.”

Busa kon ikaw sobrag timbang o sobra ka tambok, unsay imong mahimo bahin niana? Tinuod ang panultihon nga, “Kon determinado ang usa sa paghimo sa usa ka butang, mangita siyag paagi sa pagbuhat niana.” Aduna ka bay kadasig ug determinasyon sa pagbuntog sa imong suliran sa katambok? Kon ikaw usa ka tambok nga bata o hamtong, unsa may imong gusto? Menosan ang imong timbang o menosan ang gitas-on sa imong kinabuhi? Magmaaktibo, ug kalipayi ang resulta sa imong mga paningkamot​—bisan sa gagmay nga mga butang, sama sa pagbaton ug mas gamay nga sukod sa besti!

[Footnote]

[Kahon sa panid 11]

Alang ba kanimo ang liposuction?

Unsa ang liposuction? Gihubit kini sa usa ka diksiyonaryo ingong: “Usa ka operasyon sa pagpatahom sa korte sa lawas diin ang sobrang mga tisyu sa tambok kuhaon gikan sa usa ka parte sa lawas, sama sa paa o tiyan, pinaagi sa pagsuyop. Gitawag usab ug suction lipectomy.” (American Heritage Dictionary) Apan, mao ba kini ang sulbad sa sobra nga pagkatambok?

Ang Mayo Clinic on Healthy Weight nag-ingon nga ang liposuction maoy operasyon sa pagpatahom sa korte sa lawas. Dili kini usa ka programa sa pagpaniwang. Ang mga selula sa tambok suyopon gikan sa lawas pinaagig usa ka gamayng tubo nga itusok ilalom sa panit. Mamenosan ka ug daghang kilo matag sesyon. Apan, “ang operasyon dili solusyon sa sobra nga pagkatambok.” Luwas ba kini nga pamaagi? “Ang mga tawong may suliran sa panglawas tungod sa pagkatambok, lakip sa diabetes ug sakit sa kasingkasing, peligrong makaagom ug mga komplikasyon gumikan sa liposuction.”