Usa ka Paraiso nga Napasig-uli Diha sa Desyerto

Tinampo sa magsusulat sa Pagmata! sa Lithuania

SA ULAHING bahin sa ika-18ng siglo, ang mga molupyo sa usa ka gamayng balangay sa pangisda nakamatikod nga ang ilang pinuy-anan nameligro. Sulod sa daghang katuigan ang dako kaayong bukidbukid sa balas nag-anam ug irog paingon sa ilang balangay. Gisulayan nila pagpatipas ang bukidbukid sa balas pinaagi sa pagtukod ug trianggulo nga babag nga kahoy. Apan, wala kadto magsilbi. Pagka-1797, ang bukidbukid sa balas bug-os nga naglubong sa ilang balangay.

Kana maoy usa lamang ka yugto sa 80-ka-tuig nga drama,  nga nianang panahona ang mga bukidbukid sa balas nagtabon sa kapin sa usa ka dosenang mga balangay ug naghimong desyerto sa Curonian Spit, usa ka 100-kilometros nga luna duol sa Baltic Coast nga sakop na karon sa Rusya ug Lithuania. Ang mga hinungdan sa maong kadaot ug ang pagpasig-uli sa maong dapit​—nga karon usa na ka pangunang dapit nga adtoanan sa mga turista​—maoy makalingaw nga sugilanon.

Resulta sa Sayop nga Pagdumala ug Pagsakop

Ang mga balas sa Curonian Spit gituboan ug labong nga mga tanom sulod sa daghang siglo. Ang lasang nagtagana sa mga tawo didto ug daghang mananap nga ayamon. Sa unang bahin sa ika-18ng siglo, ang maong dapit nahimong hinungdanon ingong bahin sa agianan sa serbisyo sa koreyo tali sa Kasadpang Uropa ug sa Rusonhong Imperyo. Sa dihang ang populasyon miuswag sulod sa usa ka yugto sa kalinaw, ang mga panon sa kahayopan sobrang nanibsib sa lumoy nga mga tanom, ug ang mga tawo namutol ug daghan kaayong troso gikan sa lasang. Wala maamgohi sa mga molupyo niadtong dapita kon unsa ka huyang ang mga tanom nga ilang gisaligan.

Bug-os nga nadaot ang lasang sa dihang ang Rusong kasundalohan misulong niadtong 1757 ug namutol sa mga kahoy niini aron sa paghimo ug gatosan ka baroto nga gigamit sa paglikos sa Königsberg (Kaliningrad), usa ka importanteng siyudad sa Prussia. Sulod sa misunod nga mga katuigan, ang hangin nagporma sa mga bukidbukid sa balas ug nagpahinabo sa kadaot nga gihisgotan ganina.

Mapasig-uli pa ba kanang nadaot nga yuta? Si Georg David Kuwert, usa ka determinado nga empleyado sa buhatan sa koreyo, ug ang iyang amahan nga si Gottlieb, nalakip niadtong nagtuo nga mapasig-uli kini. Sa 1825 gitamnan nilag mga kahoy ang spit. Kadto maoy dugay, hago nga pakigbisog. Sulod sa kapin sa usa ka siglo, gatosan ka tawo ang naghago sa maong proyekto. Una kinahanglang lig-onon nila ang yuta pinaagi sa usa ka matang sa lawom-ug-gamot nga tanom nga motubo sa balas. Dayon gitamnan nila ang libolibong ektarya ug lainlaing  matang sa gahi nga mga pino ug birch. Sa kataposan milampos sila. Mga 70 porsiyento sa uga nga yuta ang karon nahimo nang lasang. Sama sa unsa ang pagbisita sa spit karon?

Paraiso Alang sa mga Turista

Karon mga 8,000 ka turista ang mangadto sa Curonian Spit kada adlaw, ug dili kana ikatingala, tungod kay nagkadaiya ang nindot nga mga lugar niini. Ikaw man magbaktas, magbisikleta, o mag-awto, lainlaing talan-awon ang imong makita. Ang mga kalasangan gipuy-an sa moose, roe deer, irong ihalas, ug baboy ihalas. Mga usa ka gatos ka matang sa mga langgam ang magsalag dinhi, ug duolan sa usa ka milyong langgam ang molalin agi sa spit kada tuig. Adunay 900 ka matang sa mga tanom, ug daghan gihapong mga bukidbukid sa balas, apan 12 porsiyento na lang sa yuta ang giokupar niini.

Ang ubang mga bukidbukid sa balas moabot ug 50 ka metros ang gihabogon. Ang pagkawalay laing makita gawas sa balas ug langit sa imong palibot maoy dili makalimtang kasinatian. Samtang mokatkat ka, imong makita nga ang ubang mga bukidbukid sa balas adunay naandan, samag-panaksan nga porma, nga namugna sa hangin. Inig-abot nimo sa tataw nga taluktok, diin ang napadpad-sa-hangin nga balas mopatighulog ug sa ngadtongadto ang bukidbukid sa balas moirog, makita nimo ang maanindot kaayong talan-awon. Makita nimo ang hiktin nga luna nga imong gibarogan nga layo kaayog abot, nga gidayandayanan sa mga balangay, kalasangan, mga hawan taliwala sa kakahoyan, ug mga parola. Sa usa ka kiliran anaa ang mga balod nga naggikan sa Baltic Sea; sa pikas, ang mas linaw nga katubigan sa Curonian Lagoon.

Mapalagsik ang mga bisita sa bugnaw nga hangin gikan sa dagat. Daghan ang ganahang mag-surf ug magyate; ang uban magsuroysuroy diha sa usa sa karaan nga mga balangay. Tungod sa hayag-ug-pintura nga mga balay ug pinawod o tisa nga mga atop, napreserbar ang atmospera sa mas malinawong mga panahon sa kakaraanan. Ang isog nga baho sa binulad nga isda ug ang mga baling nga gibulad sa adlaw magpahinumdom sa mga bakasyonista nga ang pangisda mao gayod ang pangunang trabaho diha sa spit. Komon ang mga pipiraw, kay ang mga mangingisda interesado kaayong mahibalo sa direksiyon sa hangin. Ang mga pipiraw nahimong maartehon kaayo dinhi, ug kini makaiikag nga susihon. Nagdayandayan sa palo sa matag sakayan, kining mga pipiraw nagpaila sa balangay nga gigikanan niini. Makaiikag usab ang mga tipik sa amber nga ibanlas usahay diha sa baybayon. Ilabina kon dag-om, ang mga turista moadto sa mga museyo nga nagpasundayag ug alahas nga gama sa amber. Ang ubang mga tipik sa amber adunay mibagtok nga tanom ug mga insekto sa sulod.

Nan, dili ikahibulong nga ang hawas sa Lithuania ngadto sa United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization naghubit sa Curonian Spit ingong paraiso. Kana maoy paraiso nga napasig-uli diha sa yuta nga nadaot tungod sa sayop nga pagdumala ug sa gubat. Siyempre, sa tibuok yuta adunay daghang dapit nga padayong ginadaot. Apan ang Bibliya nagpasalig kanato nga ilalom sa Gingharian sa Diyos ang atong tibuok planeta sa dili madugay mahimo nang matahom nga paraiso nga puy-an sa matarong nga mga tawo sa walay kataposan.​—Isaias 65:​17, 21-25; 2 Pedro 3:​13, 14.

[Mga mapa sa panid 16]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

BALTIC SEA

LITHUANIA

CURONIAN SPIT

Curonian Lagoon

RUSYA

Kaliningrad

[Mga hulagway sa panid 16, 17]

Ang Curonian Spit maoy dapit diin daghang langgam, tanom, ug mga bukidbukid sa balas

[Credit Lines]

Bottom three inset photos: Gedimino Graz̆ulevic̆iaus nuotrauka

Bird and grass: Gedimino Graz̆ulevic̆iaus nuotrauka; background: UAB „Laiko spalvos“

FOTO: A. VARANKA

[Mga hulagway sa panid 18]

Mga baboy ihalas

Mga mute swan

Amber

[Credit Line]

Top three photos: Gedimino Graz̆ulevic̆iaus nuotrauka

[Hulagway sa panid 18]

Adlaw-adlaw, libolibong turista ang mangadto sa Curonian Spit