Nahisulat na nga Ako Unya Siyang Makita

Sumala sa giasoy ni Rosalía Phillips

“Magmalamposon ka gayod! Abilidaran ka!” Naglingkod atubangan sa iyang piano, ang among batonero nagsulti nako nianang mga pulonga pipila ka segundo sa wala pa ipataas ang tabil sa entablado. Ang upat ka laing mga membro sa grupo miabiabi usab kanako. Nagsul-ob sa akong pula, dunay sekwins nga sinina, ako ang kinabag-ohang mag-aawit sa maong grupo. Gikulbaan kaayo ko. Dinhi sa usa sa labing inila nga mga teatro sa Mexico City, akong gihimo ang akong unang pag-awit sa entablado, nga nagsugod sa usa ka karera diha sa industriya sa kalingawan! Marso 1976 kadto, ug usa na lang ka bulan mo-18 anyos na ko.

ANG akong amahan namatay tulo ka tuig una pa niana, ug gihandom gihapon nako siya. Nahinumdoman usab siya pag-ayo sa mga tawo. Siya gimahal ug gidayeg ingong usa sa pangunang mga aktor sa komedya sa nasod, nga misalida diha sa kapin sa 120 ka pelikula panahon sa subsob nga gitawag ug bulawanong yugto sa pelikula sa Mexico. Ang iyang ngalan, Germán Valdés, “Tin-Tán,” gipaskin diha sa mga entrada sa mga sinehan sa tibuok Sentral Amerika ug Amerika del Sur ug sa nagsultig-Kinatsila nga mga dapit sa Tinipong Bansa ug Uropa. Bisan karon, kapin sa 30 ka tuig human sa iyang kamatayon, ang iyang mga pelikula sublisubli gihapong gisalida diha sa telebisyon.

Sukad sa gamay pa ko, ang among balay nahimong pundokanan sa inilang mga tawo. Ang akong inahan ug ang iyang mga igsoong babaye naglangkob sa grupo sa tulo ka mag-aawit nga gitawag ug Las Hermanitas Julián (Ang mga Managsoong Julián). Ang iyang igsoon nga si Julio Julián maoy iladong tenor sa opera didto sa Uropa, samtang ang Katsila nga asawa ni Julio, si Conchita Domínguez, mao ang soprano. Dugang pa, ang mga igsoong lalaki sa akong amahan nga si Manuel “Loco” (ang buangon) Valdés ug Ramón Valdés, nga mas nailhan ingong Don Ramón, maoy bantogang mga komedyante sa telebisyon.

Ang mga estudio sa pelikula, mga teatro, ug mga estudio sa pagrekord ug musika maoy pamilyar nga mga dapit para nako ug sa akong igsoong lalaki nga si Carlos tungod kay kanunay ming ikuyog sa akong amahan ngadto sa iyang trabahoan ug sa mga pasundayag diha sa laing mga dapit; sa ingon nahiusa niya ang pamilya. Pagkadako sa kalainan tali nianang taphaw nga palibot sa industriya sa kalingawan ug sa among panimalay, diin ang tinuod nga kaharmonya ug gugma naglungtad! Akong nahinumdoman ang akong amahan ingong mapinanggaon kaayong tawo, tugob sa kalagsik ug gugma alang sa kinabuhi. Siya mahinatagon kaayo, usahay maghinobra pa gani. Gitudloan ko niya nga ang kalipay nagdepende sa paghatag, dili sa pag-angkon.

 Usa ka Makapahugno nga Kausaban

Sa hinapos sa 1971, ang akong inahan nagbutyag sa makapaguol nga balita ngadto sa akong igsoong lalaki ug kanako nga ang among amahan gidayagnos nga nataptan ug sakit nga walay pagkaayo. Sulod sa usa ka tuig ug tunga, nagtan-aw ako kaniya nga nag-antos samtang nakigbisog siya ilalom sa epekto sa isog nga mga tambal.

Mahinumdoman pa nako ang adlaw nga nakita nako ang ambulansiya nga miabot sa among balay aron dad-on siya sa ospital. Ako nahibalo nga dili na gayod siya mopauli. Dili nako mahubit ang kasakit nga akong gibati. Nakahukom ko nga tungod kay siya nag-antos, angay usab akong mag-antos. Akong gipalong ang sigarilyo pinaagi sa pagdul-it niana sa akong palad ug mihilak ako pag-ayo. Sa Hunyo 29, 1973, namatay ang akong amahan. Misugod ko sa pagpangutana sa akong kaugalingon: ‘Nganong ang usa ka tawong buotan kaayo, kinsa nakahatag kanako ug dakong kalipay, kinahanglan mang mobiya kanamo? Asa na man siya karon? Makadungog ba siya kanako kon ako makigsulti kaniya? Unsa pay kapuslanan sa akong kinabuhi karon nga wala na siya?’

Usa ka Karera nga Walay Tumong

Human mogugol ug panahon sa paghupay sa akong kaguol, misugod ako pagtuon ug interior decorating. Apan, usahay may pagkarebelyoso ako ug busa miundang ako sa pagtungha. Ang akong inahan ug ako nakahukom nga dugangan pa namo ang among pagpakighugoyhugoy. Mitambong mi ug maluhong mga parti diha sa kalibotan sa kalingawan. Subsob, ang tig-abiabi mohinapos pinaagi sa pag-ingon, “Rosalia, palihog kantahi mi sa usa sa imong mga awit.” Ganahan sila sa akong tingog ug sa pagbati nga akong gipadayag sa akong pag-awit ug miingon sila nga naliwat kono ko sa akong mga ginikanan.

Sa usa nianang maong mga parti, ang tigkomposo ug direktor sa Arturo Castro and His Castros 76 nakadungog kanako nga miawit ug nagdapit kanako sa pagduyog sa iyang grupo. Sa sinugdan, wala ko makaangay niana. Bisan tuod ako ganahan ug musika ug nakatugtog sa sista ug nakakomposo na ug awit sukad sa 14 anyos pa ako, dili ko gustong mahimong propesyonal nga mang-aawit. Apan giawhag ako sa akong inahan, ug ang among pamilya nagkinahanglag pinansiyal nga tabang, busa sa kataposan misugot ko. Mitultol kana sa akong unang pag-awit diha sa entablado nga gihisgotan ganina.

Permanente ang akong trabaho sukad sa pagsugod sa akong karera. Ang among grupo milibot sa Mexico, nga mopasundayag kaduha sa usa ka gabii. Nagpasundayag mi didto sa Guatemala, Venezuela, New York, ug sa Las Vegas. Nagpabilin ko sa maong grupo sulod sa duha ka tuig. Dayon gitanyagan ko ug kahigayonan nga mahimong artista. Gihatagan ako ug duha sa segundaryong mga papel diha sa maong mga pelikula ug usa ka papel diin ako ang bida ug niana nadawat nako ang duha ka inilang mga pasidungog.

Usa ka adlaw niana nakadawat kog tawag sa telepono gikan sa pangunang kompaniya sa telebisyon diha sa nasod. Gitanyagan ko nila ug usa ka eksklusibong kontrata ilalom sa ilang “star system” ug himoon ko nilang bida sa seryal nga drama sa telebisyon nga paganganlan sa akong ngalan. Mosikat ko pag-ayo diha sa kalibotan sa kalingawan. Makadawat ko ug dako kaayong suweldo, bisan pag dili ako kanunayng motrabaho. Kay mibati nga dili ako takos nianang tanan ug kay nahadlok nga mawala ang akong kagawasan, gibalibaran nako ang maong kontrata. Apan, gidawat nako ang trabaho diha sa seryal nga drama sa telebisyon, apan aron lamang ako makapadayon sa akong pagtuon ug drama diha sa unibersidad. Bisan pa niana, dili ako malipayon. Nahasol ko nga magtan-aw sa mga artista nga nanglimbasog sulod sa daghang tuig aron mahimong bida, samtang ako ang gihimong bida​—tungod lamang kay anak ako ni Tin-Tán.

Dayon nagsugod ako sa paghimog mga rekording sa musika. Ang una naglakip sa musika nga gigamit alang sa seryal nga drama sa telebisyon, diin ako ang nagkomposo sa mga liriko ug musika niana. Sa ulahi nagrekord ako ug musika diha sa usa ka bantogang estudio sa London. Mihimo pa ako ug dugang mga rekording, salida sa sine, ug seryal nga mga drama sa telebisyon. Ang atubangang mga panid sa mga seksiyon sa mantalaan labot sa kalingawan nagsugod sa pagpatik ug mga artikulo bahin kanako, busa makaingon ka tingali nga nakaabot na ako sa kinatayuktokan sa kalamposan. Apan, duna gihapoy kulang. Akong namatikdan kon unsa ka mapahitas-on ug maindigon ang mga tigpasundayag, ug kaylap ang imoralidad ug pagkadili-sinsero sa ilang taliwala. Nawad-an akog pagsalig sa mga tawo.

Unya sa tinghunlak sa 1980, akong nakita ang akong Tiyo Julio panahon sa usa ka salosalo sa pamilya. Nakahukom siya sa pagbiya sa opera, ug namati ako kaniya nga nagsulti bahin sa paraiso nga  gisaad sa Diyos. Si Tiyo Julio miingon nga ang inhustisya ug kagul-anan mawala na gikan sa yuta ug ang gugma maoy maghari. Miingon usab siya nga ang ngalan sa matuod nga Diyos mao si Jehova. Ang nakadani kanako pag-ayo mao ang pagkadungog nga sa Paraiso ang atong namatay nga mga minahal pagabanhawon. Nalipay ko sa palaaboton nga makita pag-usab ang akong amahan. Gimingaw gihapon ko niya ug nangandoy sa iyang pagpaluyo ug pagmahal. Pagkanindot unya kon mabuhi na siya pag-usab! Apan gibati nako nga morag imposible kana. Gihatagan ako ni Tiyo Julio ug Bibliya ug gidapit niya ang akong inahan ug ako nga motambong sa usa ka kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova nga ipahigayon pipila ka semana gikan niana. Amo siyang giingnan nga basin mangadto mi.

Nakahukom Ko sa Pag-usab sa Akong Kinabuhi

Usa ka gabii niana, nanigarilyo ko samtang naghigda ug nagbasa sa Bibliya nga gihatag ni Tiyo kanako. Ang akong nabasahan diha sa basahon sa Proverbio mitultol kanako sa paghinapos nga ang kahayag, pagsabot, ug kinabuhi naggikan sa Diyos, samtang ang kangitngit, kalibog, ug kamatayon naggikan sa kaatbang nga tinubdan. Nianang gabhiona mismo, mihunong ko sa pagpanigarilyo ug gipaabot ang akong inahan. Nga naghilak, gihangyo ko siya sa pagpaluyo kanako sa pipila ka dagkong desisyon nga akong himoon. Dayon, miadto ako sa teatro diin ako nagbansaybansay sa papel ni Cordelia sa drama ni Shakespeare nga King Lear. Ako miundang sa maong drama ug nakigbulag sa akong trato, usa sa pangunang mga aktor.

Apan, wala pa ako makakat-on sa pag-alagad sa Diyos, busa wala koy kasandigan. Naagoman nako ang hilabihang depresyon. Nag-ampo ako nga tabangan ako sa Diyos nga mobati nga mahimo akong dawaton tungod sa akong pagkaako, dili tungod sa napanunod nakong katakos o iladong ngalan. Mihunong ako sa pagpakig-uban sa akong sagad nga mga ikauban ug mga kalihokan.

Ang Dalan Ngadto sa Tinuod nga Kalamposan

Taliwala sa akong kalibog, akong nahinumdoman ang pagdapit sa akong uyoan nga motambong sa kombensiyon. Gitawgan nako siya, ug gidala ko niya sa estadyum. Natandog ako sa akong nakita. Akong nakita ang hapsay nga mga tawo nga wala mamalikas ni manigarilyo ug wala magtinguha nga dayegon sa uban. Ang akong nadungog gikan sa Bibliya nagpahinumdom kanako sa akong nabasa sa gamayng libro nga nag-ulohang Tinuod ba nga Pulong sa Diyos ang Bibliya? a nga akong nakit-an sa akong balay wala madugay human sa kamatayon sa akong amahan.

Niining tungora gitanyagan ko nga mahimong bida sa usa ka seryal nga drama sa telebisyon. Ganahan ko sa maong papel, kay morag nagbayaw kini sa diyosnong mga prinsipyo nga akong nakat-onan didto sa kombensiyon. Tungod niana, gidawat nako ang maong papel. Sa laing bahin, kining prinsipyo gikan sa Bibliya kanunayng mosantop sa akong hunahuna: “Ayaw pagpayugo nga dili timbang sa mga dili-magtutuo. Kay . . . aduna bay pakig-ambitay ang kahayag uban sa kangitngit?”​—2 Corinto 6:14.

Nag-anam ka dako ang akong tinguha nga pahimut-an ang Diyos. Gusto nakong motambong ug tigom sa Kingdom Hall uban sa akong uyoan ug iyaan. Ang ilang kongregasyon maoy usa ka oras nga biyahe gikan sa akong balay, apan miadto ko sa misunod nga tulo ka Dominggo. Ang akong uyoan nakahukom nga dad-on ako sa kongregasyon diha sa akong dapit. Nangabot mi sa dihang talitapos na ang tigom, ug didto nahimamat nako si Isabel, usa ka batan-ong babaye nga parehas nakog edad. Siya makasaranganon ug maluloton. Sa dihang gipailaila ko sa akong uyoan kaniya ingong Rosalía Valdés, wala gayod siya magtagad sa akong ngalan. Nahimuot kaayo ko niana. Mitanyag siya sa pagtuon sa Bibliya uban kanako diha sa akong balay.

Nagsugod mi pagtuon ginamit ang librong Ang Kamatuoran nga Motultol sa Kinabuhing Dayon. b Si Isabel andam nga mopasibo sa akong eskedyul. Usahay kinahanglang maghulat siya hangtod sa lawom nang kagabhion, sa dihang mahuman na nako pagsyoting ang seryal nga drama sa telebisyon. Pagkamapasalamaton nako nga adunay interesado kanako tungod lamang kay gusto nakong makakat-on sa mga kamatuoran sa Bibliya! Siya tiunay,  matinud-anon, ug buotan nga babaye, mga hiyas nga abi nakog makab-ot lamang pinaagi sa pagtuon ug pilosopiya ug belyas artes. Gihikay namo nga magtuon ug dugaydugay, usahay sa makadaghan kada semana.

Sa sinugdanan nalisdan ko sa pagwagtang sa akong sayop nga mga ideya, apan sa hinayhinay ang mga kamatuoran sa Bibliya mipuli niana. Akong nahinumdoman kon sa unsang paagi nadasig ako sa saad sa Diyos: “Sa dili na madugay, ug ang daotan mawala na; ug pagasusihon mo gayod ang iyang dapit, ug siya mawala diha. Apan ang mga maaghop magapanag-iya sa yuta, ug sila makakaplag gayod sa ilang tumang kalipay sa kadagaya sa pakigdait.” (Salmo 37:​10, 11) Nianang tungora usab, ang paglaom nga makita pag-usab ang akong amahan sa Paraiso nahimo nang tinuod kanako. Subsob kong mamalandong sa giingon ni Jesus: “Ayaw kahibulong niini, tungod kay ang takna nagsingabot nga ang tanan nga anaa sa handomanang mga lubnganan makadungog sa iyang tingog ug manggula, ang mga nagbuhat ug maayong mga butang ngadto sa pagkabanhaw sa kinabuhi.”​—Juan 5:​28, 29.

Akong natapos ang akong trabaho diha sa seryal nga drama sa telebisyon, ug nakadawat dayon ko ug laing mga tanyag. Bisan tuod ang mga proyekto lagmit nga makapasikat pa nako, ang pag-apil niana magpasabot nga giuyonan nako ang imoralidad, idolatriya, ug ubang bakak nga mga ideya. Akong nakat-onan nga si Satanas tinuod ug nga dili niya buot nga kita moalagad kang Jehova. Busa gibalibaran nako ang maong mga tanyag ug misugod ako sa pagtambong sa tanang panagkatigom. Siyempre, ang akong inahan ug igsoong lalaki wala makasabot kon nganong akong gipalabay ang daghan kaayong kahigayonan ug ang dakong kita. Sa samang higayon, nakakita sila ug kausaban nako. Nausab ako gikan sa usa ka dili-malipayon, walay-kadasig nga indibiduwal ngadto sa usa ka lagsik ug malipayon nga indibiduwal. Sa kataposan, aduna na akoy tumong sa kinabuhi!

Gusto nakong ipaambit ang akong nakat-onan ngadto sa uban ug sa wala madugay ako nahimong magmamantala sa maanindot nga mensahe sa Gingharian sa Diyos. Sa dihang ako magsangyaw, malisdan usahay ako sa pagdani sa pagtagad sa tagbalay ngadto sa mensahe; daghan ang makaila kanako ingong artista. Sa makadaghan, ang akong kauban ug ako moabot diha sa mga pultahan sa mga tawo samtang ang seryal nga drama sa telebisyon, diin ako mao ang artista, gipasalida sa ilang TV. Ang mga tagbalay dili makatuo nga ako nagbarog sa ilang bakanan!

Sa Septiyembre 11, 1982, ako nabawtismohan ingong simbolo sa akong pagpahinungod kang Jehova. Ang akong kinabuhi karon aduna nay tinuod nga tumong, ug usa ka lahi nga karera ang anaa sa akong unahan. Ang kasibot ni Isabel sa ministeryo nagpalihok kanako. Siya nag-alagad ingong regular payunir, ingon sa pagtawag sa bug-os-panahong mga ministro sa mga Saksi ni Jehova. Sa wala madugay ako nag-uban-uban na kaniya samtang tudloan niya ang uban bahin sa Bibliya. Si Isabel nahimong akong labing suod nga higala.

Halos gibiyaan ko na ang akong trabaho ingong tigpasundayag, busa ang akong inahan ug ako kinahanglang magmakontento sa mas ubos nga kahimtang sa kinabuhi. Sa kasamtangan, ako nagkomposo ug mga awit alang sa akong ikaupat nga album, nga naglakip ug pipila ka awit bahin sa akong bag-ong mga prinsipyo ug mga pagtuo. Misulat ako ug awit bahin sa lig-ong paglaom nga makita nako pag-usab ang akong amahan. Akong gitawag ang awit “Nahisulat Na​—Ako Unya Siyang Makita.” Sa dihang una nako kining gikanta alang sa akong inahan, natandog kaayo siya. Iyang nabatyagan ang akong tinuod nga kombiksiyon. Nalipay ko sa dihang miingon siya nga gusto na niyang magtuon sa Bibliya. Duha ka tuig sa ulahi, siya nahimong bawtismadong alagad ni Jehova. Siya aktibo gihapon diha sa ministeryo hangtod karon.

Sa paglabay sa panahon, mas sayon na alang kanako ang pagbalibad sa mga tanyag nga trabaho. Ug sa dihang mag-atubang ug pagsulay o tentasyon, ang paghanduraw sa maanindot nga esena diin ang akong amahan nakauban namo sa matahom nga paraiso makapalig-on sa akong pagsalig ug determinasyon nga magpadayon sa pag-alagad kang Jehova.

Usa ka adlaw niana gihangyo ko nga mahiapil sa mga artista sa Kinatsila nga bersiyon sa Sesame Street, usa ka programa sa mga bata. Sa akong hunahuna dili ko makahimo niana ug giingnan nako ang prodyuser nga tungod sa akong mga prinsipyo sa Bibliya dili ako makapasiugda sa mga butang sama sa mga selebrasyon ug mga adlawng natawhan. Mitubag ang prodyuser nga kon dawaton nako ang trabaho, iyang tahoron ang akong mga pagtuo ug mahimong pirmahan namo ang kontrata nga magdetalye sa akong baroganan. Busa akong gidawat ug gisyoting ang 200 ka yugto. Mao kana ang kataposang trabaho nga akong gidawat ingong artista.

Usa na lang ka kontrata ang wala pa mahuman uban sa usa ka kompaniya sa rekording; busa akong  girekord ang napulo sa akong mga komposisyon alang niana, lakip na ang awit nga akong gikomposo bahin sa akong amahan ug sa pagkabanhaw. Nakahigayon ko sa pagkanta sa maong awit diha sa telebisyon ug sa mga pasundayag, diin nianang panahona kanunay nakong hisgotan ang akong mga pagtuo. Apan ang kompaniya sa rekording nagsugod sa pagpugos kanako sa pagpresentar ug mas seksi nga panagway. Miluwat ko sa maong trabaho.

Mga Panalangin Diha sa Pag-alagad sa Diyos

Sa Disyembre 1983, si Isabel ug ako misuroy sa pasilidad sa mga Saksi ni Jehova sa Brooklyn, New York. Didto nahimamat nako ang lalaki nga nahimo nakong bana sa ulahi, si Russell Phillips. Nagsinulatay mi sulod sa duolan sa duha sa tuig. Nahinumdoman gayod nako ang adlaw nga nagsugod ko sa pagregular payunir​—si Russell nagpadala nako ug mga rosas gikan sa New York!

Sulod sa usa ka tuig nagpayunir ko uban kang Isabel. Dayon gidapit siya nga mag-alagad sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova sa Mexico. Ang iyang giestorya bahin sa iyang bag-ong asaynment nagpukaw dinhi kanako ug tinguha nga mapalapad ang akong ministeryo ug, kon kabubut-on ni Jehova, moalagad usab sa Bethel.

Si Russell maoy laing panalangin sa akong kinabuhi. Tungod sa iyang gugma kang Jehova ug sa Iyang organisasyon, nakakat-on ako sa pagmahal sa bug-os-panahong pag-alagad. Gusto gayod niya sa Bethel, kay nakaalagad man siya sa Brooklyn Bethel sulod sa tulo ka tuig. Human kami maminyo, nagregular payunir mi sa Colorado, T.B.A. Sa ulahi, gidapit mi nga mahimong internasyonal nga mga trabahante sa konstruksiyon sa bag-ong mga pasilidad sa sanga sa ubang kayutaan. Pagkadako sa among katingala sa dihang among nahibaloan nga giasayn kami sa Mexico! Sa Abril 1990, malipayon namong gidawat ang maanindot nga pribilehiyo nga mahimong mga membro sa pamilyang Bethel sa Mexico. Ang panig-ingnan ni Russell nakadasig gayod kanako. Nakadayeg ako sa masakripisyohon-sa-kaugalingong espiritu nga nagpalihok kaniya sa pagbiya sa iyang nasod ug pamilya aron sa pagpauswag sa mga intereses sa Gingharian dinhi sa Mexico.

Si Russell ug ako nalipay gayod sa among pribilehiyo sa pag-alagad didto sa sangang buhatan sa Mexico. Apan kalit lang nausab ang kahimtang sa dihang namabdos ko. Nakalitan mi niini. Bisan pa niana, nakadayeg gayod kami sa mga ginikanan nga nagmatuto sa ilang mga anak diha sa dalan sa kamatuoran, ug mapasalamaton namong gidawat kini ingong bag-ong asaynment. Sa Oktubre 1993, si Evan natawo, ug si Gianna duha ka tuig ug tunga sa ulahi. Bisan tuod ang pagmatuto ug mga anak nagkinahanglan ug padayong paningkamot, kami mobatig kalipay matag higayon nga ang among 11-anyos ug ang among 8-anyos nga mga anak magpahayag sa ilang pagtuo samtang sila makigbahin diha sa ministeryo.

Si Russell nag-alagad karon sa Kingdom Hall Regional Building Committee, ug ning bag-o pa ako nag-regular payunir na usab. Sulod sa milabayng 20 ka tuig, natabangan nako ang 12 ka membro sa pamilya, maingon man ang 8 pa, nga makakat-on sa kamatuoran sa Bibliya ug moalagad kang Jehova.

Sa dihang ang akong mga anak mangutana nako, “Ma, nalisdan ka ba sa pagbiya sa imong kinabuhi diha sa industriya sa kalingawan?” akong kutloon ang giingon ni apostol Pablo: “Sa pagkatinuod giisip ko . . . ang tanang butang nga kapildihan tungod sa pagkalabaw ug bili sa kahibalo ni Kristo Jesus nga akong Ginoo. Tungod kaniya nadawat ko ang kapildihan sa tanang butang ug giisip kini nga mga basura, aron akong maangkon si Kristo.” (Filipos 3:8) Pagkamapasalamaton nako nga giluwas ako ni Jehova gikan sa walay-kapuslanan ug walay-tumong nga kinabuhi ug gitugotan niya ako nga mahimong bahin sa iyang buotan kaayo nga katawhan! Dili gayod ako mohunong sa pagpasalamat kaniya tungod sa daghang panalangin nga gitagana niya pinaagi sa iyang Anak, si Jesu-Kristo. Subsob nga malipayon akong mokanta sa awit nga akong gisulat bahin sa akong amahan. Ako masaligon nga ako unya siyang makita.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 10]

Uban sa akong mga ginikanan ug sa akong igsoong lalaki sa dihang ako nag-edad ug usa ka tuig

[Hulagway sa panid 12, 13]

Nag-awit uban kang Arturo Castro and His Castros 76

[Credit Line]

Angel Otero

[Hulagway sa panid 14]

Uban sa akong pamilya karon

[Picture Credit Line sa panid 10]

Activa, 1979