Gagmayng mga Kabalyero sa Dagat

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA AUSTRALIA

MGA balyena, lumod, mga iho​—sa walay duhaduha kining dagko kaayong mga linalang sa dagat magpukaw sa imong handurawan. Apan, ang dagat adunay “buhing mga linalang, gagmay ug dagko.” (Salmo 104:25) Alang niadtong mapaniiron sa mga detalye, ang gagmayng mga linalang makalingaw usab nga tan-awon.

Pananglitan, nagkapagkapag diha sa salog sa dagat ang mga linalang nga gihubit ingong “nag-armadura nga mga kabalyero sa dagat.” Dili sama sa ilang mga katumbas sa Edad Medya, daghan niining gagmayng “mga kabalyero” nagsul-ob ug armadura nga adunay maanindot kaayong mga kolor ug mga disenyo. Kining gagmayng mga molupyo sa dagat sakop sa grupo sa mga mananap nga gitawag ug mga crustacean ug kasagarang nailhan ingong mga pasayan.

Gikan sa Pagpuyo Taliwala sa mga Plankton Hangtod sa Imong Plato

Tingali naghunahuna ka nga ang mga pasayan maoy lamian lamang nga pagkaon gikan sa dagat. * Apan, ang mga pasayan makasinati ug nagkadaiyang kahimtang sa pagkinabuhi sa dili pa kini makaabot sa imong plato. Hawiran sa ubang baye nga mga pasayan ang ilang napertilisar nga mga itlog duol sa ilang tiyan hangtod kini mapusa, samtang ang uban mag-itsa niana nganha sa sulog, diin kini mogulang nga silasila ra.

Ang napusa nga mga itlog sa pasayan gitawag ug zoeae, dayon moagi kini sa ubay-ubayng mga hugna sa pagka-larva nga lahi kaayong tan-awon sa gulang na nga dagway niini. Human mogugol ug panahon taliwala sa pundok sa mga plankton, ang zoeae sa kataposan mopuwesto diha sa salog sa dagat ug motubo ngadto sa porma nga pamilyar nato, nga inanayng mahimong gulang nga mga pasayan.

Pag-ilis sa Armadura

Sanglit nasul-oban man kini sa usa ka lig-on nga armadura, sa unsang paagi makatubo ang gulang nga mga pasayan? “Kining maong proseso (gitawag usab ug pagluno), naglangkit sa pagkaporma sa usa ka bag-o, humok nga bayanan ilalom sa daan,” matod pa sa librong A Field Guide to Crustaceans of Australian Waters. “Dayon ang daan nga bayanan mahuslo ug ang mananap mosuhop ug tubig, nga mopaburot sa malubaylubay nga bag-ong bayanan para makatubo ang pasayan.” Ang librong Australian Seashores nagpatin-aw: “Kinahanglang hulboton sa mananap ang enterong lawas niini, lakip na sa tanang parte sa lawas (ug daghan kini), dagko ug lig-on, o gagmay ug humok, gikan sa daang bayanan. Ang mga parte sa lawas hulboton sama sa paghulbot sa usa sa iyang mga tudlo gikan sa guwantes.”

Sa unsang paagi hulboton sa mga crustacean ang ilang dagkong mga parte sa lawas, sama sa mga kaunoran sa kuyamoy, agi sa hiktin nga mga kal-ang diha sa mga lutahan? Ang awtor nga si W. J. Dakin nag-ingon: “Ang paghulbot sa mga parte sa lawas posible lamang tungod kay ang buhing mga parte sa lawas sa maong mananap humok ug mahimong hulboton agi sa hiktin nga mga bahin. Sa pagkatinuod, panahon sa pagluno, ang dugo diha sa mga kasway moagos ngadto sa ubang parte sa lawas, aron dali ra kining hulboton.” Ang bag-ong bayanan adunay susamang mga tuyoktuyok, badlisbadlis, ug kolor sa daang kabhang​—ug makataronganon kana.

Mga Kolor nga Motakoban, mga Kolor nga Mag-anunsiyo

Ang ubang mga pasayan nga nagpuyo taliwala sa mga gaway sa mga anemone, o mga buwa, may pagkasihag o may mga armadura nga susama sa kolor sa mga buwa. Kining nagtakoban nga mga pasayan mapanalipdan taliwala sa mga gaway sa mga buwa pinaagi sa pagpanghinlo, nga magkuha sa bisan unsang mga dugmok nga mapondo diha sa buwa.

Ang ubang mga pasayan hayag ug mga kolor, sama pananglitan sa mga pasayan nga tighinlo. Kasagaran magpundok sila ilalom sa nagtuybo nga mga takot, ug ang ilang hayag nga kolor daw nag-anunsiyo sa serbisyo sa pagpanghinlo nga ilang itagana. Ang mga isda nga adunay mga parasito maglangoylangoy duol sa pinuy-anan sa mga pasayan nga tighinlo, sa ingon nag-awhag sa mga pasayan sa paghinlo sa ilang lawas. Ang mga pasayan mosaka gani ngadto sa mga baba ug hasang sa mga isda nga dili hilabtan. Dayon kining “mga doktor nga pasayan” motangtang ug mokaon sa bisan unsang mga parasito ug sa morag sip-on nga taklap sa isda.

Bisan unsay ilang kolor ug bisan unsay ilang papel, usa ka butang ang tino bahin niining gagmayng buhi nga mga mutya​—ang ilang mga armadura mas maanindot kay sa iya ni bisan kinsang karaang kabalyero.

[Footnote]

 [Hulagway sa panid 23]

Hingebeak nga pasayan

[Hulagway sa panid 23]

Sihag nga pasayan nga nagpuyo taliwala sa mga buwa

[Hulagway sa panid 23]

Emperor nga pasayan

[Hulagway sa panid 23]

Pasayan nga nagpuyo taliwala sa mga buwa

[Hulagway sa panid 23]

Pasayan nga tighinlo

[Picture Credit Line sa panid 23]

All photos except cleaner shrimp: © J and V Stenhouse