Imong Masagubang ang Kapit-os!

“ANG kalisod sa pagbalanse sa trabaho, pamilya, ug uban pang mga buluhaton misamot sa di pa dugayng katuigan.” Mao kanay giingon sa usa ka bag-ong libro bahin sa pamilyahanong kinabuhi. Oo, nagkinabuhi kita niining panahon sa kapit-os. Apan dili kini katingad-an alang sa mga estudyante sa Bibliya tungod kay gitagna niini nga karon maoy “makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon.”​—2 Timoteo 3:1-5.

“Normal lang ang kapit-os,” matod pa ni Jesús, usa ka amahang may tulo ka anak. “Busa kinahanglang mahibalo ka kon unsaon pagkontrolar niini.” Tinuod, ang pagkontrolar sa kapit-os sayon isulti apan lisod buhaton. Bisan pa niana, adunay praktikal nga mga sugyot ug mga prinsipyo sa Bibliya nga makatabang kanimo.

Pagsagubang sa Kapit-os sa Trabaho

Tensiyonado ka ba tungod sa mga kahimtang diha sa imong trabahoan? Ang pagluom niini makapasamot lang sa imong tensiyon. Sumala sa giingon sa Bibliya sa Proverbio 15:​22, “mapakyas ang mga plano kon walay kompidensiyal nga panagsultihanay.”

Ang mga tigdukiduki bahin sa kapit-os sa trabahoan nagsugyot nga “makig-estorya ka sa imong amo: kon wala siya masayod sa problema, dili siya makatabang.” Wala kini magpasabot nga imong ipahungaw ang imong kasuko ug kahiubos. “Ang pagkakalma makapuypoy sa dagkong mga sala,” nag-ingon ang Ecclesiastes 10:4. Pakig-estorya sa pormal nga paagi nga dili mahimong emosyonal ug makiawayon. Basin makombinsir ra nimo ang imong amo nga mas mabungahon ang trabaho kon menos ang tensiyon.

Kini mapadapat usab diha sa ubang mga problema sa trabaho, sama sa mga tensiyon ug mga panagbangi tali sa mga mamumuo. Pangitag mapuslanong mga paagi sa pagpakigharong sa maong mga problema, nga tingali manukiduki kon gikinahanglan. Kini nga magasin nagpatik ug ubay-ubayng mga artikulo nga basin makatabang. * Kon ang kahimtang morag dili na matul-id, mas labing maayo tingali nga mangita na lang ug laing trabaho.

Pagpagaan sa Kapit-os sa Panalapi

Ang Bibliya usab adunay tambag nga makatabang kanimo sa pagsagubang sa kapit-os sa panalapi. Si Jesu-Kristo nagtambag: “Hunong na sa pagkabalaka bahin sa inyong mga kalag kon unsay inyong kan-on o kon unsay inyong imnon, o bahin sa inyong mga lawas kon unsay inyong isul-ob.” (Mateo 6:25) Sa unsang paagi mahimo kana? Pinaagi sa pag-ugmad sa pagsalig nga ihatag ni Jehova nga Diyos ang imong pangunang mga panginahanglan. (Mateo 6:33) Ang saad sa Diyos dili kay walay-pulos lang nga mga pamulong. Milyonmilyong Kristohanon karon ang gipalig-on niini.

Siyempre, gikinahanglan usab nimo ang “praktikal nga kaalam” kon kuwarta ang hisgotan. (Proverbio 2:7; Ecclesiastes 7:12)  Ang Bibliya nagpahinumdom kanato: “Kita walay gidalang bisan unsa nganhi sa kalibotan, ug kita walay madala nga bisan unsa sa atong paggawas niini. Busa, kon kita adunay makaon ug ikabesti, kita magmakontento na niining mga butanga.” (1 Timoteo 6:​7, 8) Ang pagkat-on nga mahimong kontento sa gamay nga mabatonan realistikanhon ug praktikal. Hinumdomi si Leandro, nga nag-wheelchair na lang tungod sa usa ka aksidente. Silang duha sa iyang asawa naghimog mga paagi sa pagdaginot sa ilang kuwarta. Si Leandro nagsaysay: “Naningkamot kami nga makadaginot. Pananglitan, kon wala gamita ang suga, palongon namo kini aron makadaginot ug koryente. Kon bahin sa sakyanan, abante kami nga magplano sa among ruta ug usahon ra namo pag-adto ang mga angayng adtoan aron makadaginot sa gasolina.”

Matabangan sa mga ginikanan ang mga bata sa pagbaton sa hustong tinamdan. Ang anak ni Leandro nga si Carmen miingon: “Hilig kong mopalit nga wala sa plano, apan gitabangan ako sa akong mga ginikanan nga masayran kon unsa gayoy kinahanglanon ug unsay dili. Lisod ang pagpasibo sa primero. Apan nakakat-on ako sa pag-ila kon unsa kadtong gusto ra nako ug kadtong gikinahanglan gayod nako.”

Komunikasyon​—Makaalibyo sa Tensiyon

Ang panimalay angay nga mahimong usa ka dapit nga walay tensiyon, apan kasagaran kini maoy usa sa pangunang mga hinungdan niini. Ngano man? “Ang mga magtiayon . . . nga medyo nabalisa, o masuk-anon,” matod pa sa librong Survival Strategies for Couples, “nag-ingon nga ang kakulang sa komunikasyon mao ang kasagaran gayod nga hinungdan sa kagubot.”

Ang mga prinsipyo sa Bibliya makatabang sa mga magtiayon sa pagpauswag sa ilang katakos sa pagpakigkomunikar. Ang Bibliya nag-ingon nga adunay “panahon sa paghilom ug panahon sa pagsulti” ug nga “ang usa ka pulong sa hustong panahon Oh pagkamaayo!” (Ecclesiastes 3:​1, 7; Proverbio 15:23) Ang pagkasayod niini mopugong kanimo sa paghisgot ug tandogong topiko kon gikapoy o tensiyonado ang imong kapikas. Dili ba mas maayong maghulat sa hustong panahon​—sa dihang mas dakog purohan nga maminaw ang imong kapikas?

Tinuod, dili sayon ang pagpabiling kalmado o mapailobon kon naglisod ka sa imong trabaho sa tibuok adlaw. Apan unsay mahitabo kon atong ipahungaw sa atong kapikas ang atong mga kahigawad pinaagig masakit nga sinultihan? Ang Bibliya nagpahinumdom kanato nga “ang pulong nga makapasakit makapapukaw sa kasuko.” (Proverbio 15:1) Sa kasukwahi, “ang kahimut-anan nga mga pulong maoy usa ka udlan, matam-is sa kalag ug makapaayo sa kabukogan.” (Proverbio 16:24) Lagmit nga gikinahanglan ang tiunay nga determinasyon aron ang mga panaghisgot sa magtiayon walay “mapangdaot nga kayugot ug kasuko ug kapungot ug sininggitay ug mapasipalahong sinultihan.” (Efeso 4:31) Bisan pa niana, ang mga benepisyo mapuslanon gayod. Ang mga magtiayon nga mag-estoryahanay makahatag ug paghupay ug pagpaluyo sa usag usa. “Kadtong nagkonsultahanay adunay kaalam,” matod pa sa Proverbio 13:10. *

Ang Hagit sa Komunikasyon Tali sa Ginikanan ug Anak

Lisod makigkomunikar sa mga bata​—ilabina kon  limitado ang panahon. Ang Bibliya nagdasig sa mga ginikanan sa pagpakigsulti sa ilang mga anak sa tanang higayon, sama sa dihang sila ‘manglingkod sa balay ug manglakaw sa dalan.’ (Deuteronomio 6:6-8) “Kinahanglang mangita kag higayon nga makig-estorya,” matod ni Leandro. “Sa dihang magsakay kami sa kotse sa akong anak nga lalaki, akong pahimuslan ang higayon nga makig-estorya kaniya.”

Tinuod, dili tanang ginikanan ang sayonang makig-estorya sa ilang mga anak. Si Alejandra, usa ka inahang may tulo ka anak, miadmitir: “Dili ako mahibalong mamati. Tungod kay walay maayong komunikasyon, ako masuko ug mobating sad-an.” Sa unsang paagi mouswag ang usa ka ginikanan niining bahina? Sugdi pinaagi sa pagkat-on kon sa unsang paagi “magmaabtik sa pagpaminaw.” (Santiago 1:19) “Ang pagpamatig maayo mao ang labing epektibong paagi aron mamenosan ang kapit-os,” matod ni Dra. Bettie B. Youngs. Angay nimong hatagan ug pagtagad ang imong paagi sa pagpaminaw. Tan-aw sa mata kon makig-estorya. Ayaw pakamenosa ang mga problema sa imong mga anak. Dasiga sila sa pagbutyag sa ilang pagbati. Pagsukna ug haom nga mga pangutana. Kanunayng ipahayag ang imong gugma ug pagsalig nga sila mobuhat kon unsay husto. (2 Tesalonica 3:4) Pag-ampo uban sa imong mga anak.

Ang regular, makapadasig nga komunikasyon nanginahanglag paningkamot. Apan ang paghimo niana makatabang kanimo nga mamenosan ang tensiyon diha sa imong pamilya. Ang komunikasyon makatabang kanimo nga mahibaloan kon nag-antos ba sa kapit-os ang imong mga anak. Mas makahatag ka ug maalamong giya sa imong mga anak kon nakasabot ka sa ilang pagbati ug kahimtang. Labaw sa tanan, ang mga batan-on nga gidasig sa pagbutyag sa ilang gibating tensiyon gamayg posibilidad nga ipadayag kana pinaagi sa paghimog binuang.

Pagtinabangay​—Ang Yawi Aron Mogaan ang mga Buluhaton

Kon ang bana ug asawa nanarbaho, ang pag-akatar sa mga buluhaton sa balay mahimong laing hinungdan sa kapit-os. Ang ubang mga inahan nga nanarbaho nagsagubang niini pinaagi sa pagpayano sa ilang naandang mga buluhaton sa balay. Tingalig nakahinapos sila nga dili posible ni praktikal ang pag-andam ug mga potahe nga kuti hikayon. Hinumdomi ang tambag ni Jesus sa usa ka babaye nga naghikay ug potahe nga kuti hikayon: “Pipila ra ka butang ang gikinahanglan, o usa lang.” (Lucas 10:42) Busa pag-andam lang ug yano nga potahe. Ang librong The Single-Parent Family misugyot: “Paglutog mga potahe nga puwedeng lutoon ginamit ang usa ra ka kaldero aron menos ang hugason.” Oo, ang pagpayano sa imong mga gimbuhaton sa balay makapakunhod sa kapit-os.

Bisag himoon na nimo kini, tingalig daghan ra gihapon ang kinahanglang himoon. Usa ka nanarbahong inahan miadmitir: “Sa batan-on pa ako, ang tanan mahimo nako. Karon nga edaran na ako, mas lisod na kini. Gibati na nako karon ang dili maayong epekto sa puliki kaayo nako nga kinabuhi. Busa sa dihang motabang ang matag  membro sa pamilya, kini maoy pagpakitag konsiderasyon, ug nakatabang kini kanako nga dili kaayo matensiyon.” Oo, kon ang tanang membro sa pamilya motabang, matapos ang buluhaton nga walay usang mabug-atan. Usa ka libro bahin sa pagmatuto sa mga anak nag-ingon: “Ang paghatag sa mga bata ug mga buluhaton sa balay mao ang usa sa labing maayong mga paagi nga . . . bation nilang may katakos sila sa pagtrabaho sa episyenteng paagi. Ang regular nga mga buluhaton sa balay motabang kanila sa pag-ugmad ug maayong mga batasan ug hustong mga tinamdan sa pagtrabaho.” Ang pagbuhat sa mga buluhaton sa balay nga magkauban makahatag usab kanimo ug higayon sa paggugol ug panahon uban sa imong mga anak.

Ang batan-ong si Julieta miingon: “Nakita nako nga gaan ang pamati sa akong inahan sa dihang tabangan nako siya. Nakapalipay kana kanako ug ako mibati nga responsable. Nakatabang kana kanako nga pabilhan ang akong panimalay. Ang pagkat-on sa paghimo sa mga buluhaton sa balay nakahatag kanakog maayong pundasyon alang sa umaabot.” Sama usab niana ang giingon ni Mary Carmen: “Sukad niadtong gagmay pa kami, gitudloan kami sa among mga ginikanan sa pag-atiman sa among kaugalingon. Nakahatag kini kanamo ug dakong bentaha.”

Mapuslanong mga Paagi sa Pagsagubang sa Kapit-os

Ang kapit-os maoy bahin na sa modernong kinabuhi; dili nimo kini kalikayan. Apan, makakat-on ka sa pagsagubang niini. (Tan-awa ang kahon sa panid 10.) Ang pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya makatabang. Pananglitan, kon nabug-atan ka sa usa ka kahimtang, hinumdomi nga “adunay higala nga mounong labaw pa kay sa usa ka igsoon.” (Proverbio 18:24) Iestorya ang imong gibati ngadto sa usa ka hamtong nga higala o sa imong kapikas. “Ayaw kinig iluom,” matod sa sosyologo nga si Ronald L. Pitzer. “Isugilon ang imong gibati ug gikabalak-an ngadto sa usa ka kalmado ug makataronganon nga tawo nga lagmit mosabot ug mahingawa kanimo.”

Gihisgotan usab sa Bibliya ang ‘pagbuhat ug maayo sa imong kalag.’ (Proverbio 11:17) Oo, dili daotan nga atimanon nimo ang imong kaugalingong mga panginahanglan. Ang Bibliya nag-ingon: “Mas maayo pa ang usa ka hakop nga pahulay kay sa duha ka hakop nga kahago ug paggukod sa hangin.” (Ecclesiastes 4:6) Ang paggahin ug gamayng panahon alang sa imong kaugalingon makahatag nag dakong kaayohan​—bisag pipila lang ka minutos sayo sa buntag aron mangape, magbasa, mag-ampo, o mamalandong nga malinawon.

Ang kasarangang ehersisyo ug makapahimsog nga pagkaon makatabang usab. Usa ka libro bahin sa pagmatuto sa mga anak nagpahinumdom kanato: “Kon mogahin ka ug pipila sa imong bililhong panahon ug kusog alang sa imong kaugalingon, ikaw, sa pagkatinuod, nagtigom ug kusog . . . Ang imong subsob nga paghago nagpasabot nga kinahanglang paneguroon nimo nga aduna kay natigom nga kusog, kay basig maluya ka sa emosyonal nga paagi, o kaha mahutdan ka na gyod ug kusog.”

Dugang pa, ang Bibliya motabang sa usa sa pag-ugmad sa mga hiyas nga gikinahanglan aron masagubang ang kapit-os, sama sa “kalumo sa buot,” pailob, ug kalulot. (Galacia 5:​22, 23; 1 Timoteo 6:11) Labaw pa niana, ang Bibliya mohatag ug paglaom​—ang saad labot sa nagsingabot nga bag-ong kalibotan diin ang tanang hinungdan sa pag-antos sa tawo mahanaw na! (Pinadayag 21:1-4) Busa maalamon nga batasanon ang pagbasa sa Bibliya adlaw-adlaw. Kon gusto ka ug tabang aron masugdan nimo ang maong programa, ang mga Saksi ni Jehova malipay sa pagtabang kanimo sa personal, nga walay bayad.

Wala kini magpasabot nga wala nay kapit-os ang kinabuhi sa usa ka Kristohanon. Apan si Jesus nag-ingon nga posibleng malikayan nga “mabug-atan . . . sa mga kabalaka sa kinabuhi.” (Lucas 21:​34, 35) Dugang pa, kon mahimo na nimong higala si Jehova nga Diyos, siya mahimong tinuod nga dangpanan nimo! (Salmo 62:8) Makatabang siya kanimo sa pagsagubang sa mga kapit-os sa kinabuhi.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 11]

“Sa batan-on pa ako, ang tanan mahimo nako. Karon nga edaran na ako, mas lisod na kini. Gibati na nako karon ang dili maayong epekto sa puliki kaayo nako nga kinabuhi”

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 10]

Kon sa Unsang Paagi Mamenosan ang Kapit-os

◼ Pahulay ug maayo matag adlaw

◼ Kanunayng magmakasaranganon sa pagkaon. Likayi ang pagpatuyang

◼ Himoa ang husto ug regular nga ehersisyo, sama sa paspas nga paglakaw

◼ Kon duna kay gikabalak-an, iestorya kini sa usa ka higala

◼ Paggugol ug dugang panahon sa pagpakig-uban sa imong pamilya

◼ Idelegar o bahinbahina ang mga buluhaton sa balay

◼ Sayra ang imong pisikal ug emosyonal nga mga limitasyon

◼ Pagtakda ug realistikanhong mga tumong; ayaw pagkahimong perpeksiyonista

◼ Magmaorganisado; pagbaton ug balanse, rasonableng eskedyul

◼ Ugmara ang Kristohanong mga hiyas sama sa kalumo ug pailob

◼ Paggahin ug panahon para sa imong kaugalingon

[Hulagway sa panid 7]

Ang matinahorong paghisgot sa mga problema ngadto sa imong amo lagmit makapamenos sa kapit-os sa trabaho

[Hulagway sa panid 8]

Mahimong hisgotan sa mga ginikanan uban sa ilang mga anak ang mga paagi sa pagdaginot ug salapi

[Hulagway sa panid 8]

Ingong batan-on, isulti ang imong kapit-os ngadto sa tawong makatabang kanimo

[Hulagway sa panid 8, 9]

Ang tanan makatabang sa mga buluhaton sa balay