Katolisismo nga May Aprikanhong Kinaiyahan

Tinampo sa magsusulat sa Pagmata! sa Brazil

SA Salvador, ang kaulohan sa Bahia State, Brazil, ang bag-ong tuig sugaton pinaagig dagko kaayong mga selebrasyon. Gatosan ka babaye manguna sa prosesyon padulong sa Katolikong simbahan sa Bonfim, diin ilang hugasan ang hagdanan sa simbahan sa gipahumotan nga tubig. Kini nga rituwal magpasidungog kang Oxalá, ang Aprikanhong diyos sa paglalang.

Abot sa usa ka milyon ang mosaksi niining maong seremonyas. Dinuyogan sa ritmo sa basal sa Aprikanhong mga tambol, sila mokuyog sa mosunod nga nagkayagaw nga parti diha sa kadalanan.

Kini nga rituwal nga milungtad nag 250 ka tuig maoy dayag nga pananglitan sa panagsagol sa relihiyosong mga tinuohan, usa ka ilhanan sa Katolisismo sa Brazil. Kapin sa 70 milyones ka Braziliano gikaingon nga direkta o dili-direktang nalangkit sa Candomblé, Umbanda, Xangô, ug sa uban pang Apro-Brazilianhong mga relihiyon. Apan sa samang panahon, ang kinabag-an sa mga tawo nag-angkon nga Katoliko.

Sa unsang paagi nahitabo ang maong panag-ipon? Unsay hunahuna sa Katolikong Iglesya bahin niini? Ug ang panagsagol sa relihiyosong mga tinuohan angay bang dayegon o likayan?

‘Tikanganan Ngadto sa Matuod nga Pagtuo’

Lainlain ang pagbanabana sa gidaghanon, apan lagmit nga kapin sa unom ka milyong Aprikano gikan sa Yoruba, Bantu, ug uban pang tribonhong mga kagikan ang gidala ngadto sa Brazil ingong mga ulipon gikan sa tungatunga sa ika-16 nga siglo hangtod sa 1888. Sa maong tuig ang pagpangulipon nahunong ra gayod. Busa ang panagsagol sa tradisyonal nga Aprikanhong mga tinuohan ug sa Katolisismo sa Brazil maoy kabilin sa pagpangulipon.

Bisan tuod miinsistir sa pagkombertir sa tanang ulipon, giuyonan gihapon sa Katolikong Iglesya ang panagsagol sa Katolisismo uban sa mga kinaiyahan sa Aprikanhong relihiyon. Sumala sa historyanong si Roger Bastide, ang Heswitang mga misyonaryo nagtuo nga ang lumad nga mga Aprikano, sama sa mga bata, kinahanglang danihon sa  pagka-Katoliko pinaagig musika ug mga sayaw, ug sa ilang hilig sa pagbatog mga titulo ug dungganong mga ranggo. “Dili sila angayng pugson nga ihunong sa bug-os ang ilang tradisyonal nga mga kostumbre,” misulat si Bastide, “apan kini kinahanglang susihon ug kadtong mga tradisyon nga madawat ra maoy himoong tikanganan aron matabangan sila nga makadangat sa matuod nga pagtuo.”

Ang daghang Aprikanhong mga tradisyon nagtakoban lamang nga “Kristohanon.” Makita kini diha sa nagkalainlaing relihiyosong mga kapunongan sa tibuok Aprika, sama nianang gipahinungod sa Katolikong “San” Benedicto ug sa Birhen sa Rosaryo. Kas-a sa usa ka tuig, sa pista ni “San” Benedicto, ang maong mga kapunongan mopili ug usa ka hari ug usa ka hara gikan sa ilang mga membro, usa ka kostumbre nga gipasukad sa pagpulipuli sa Aprikanong mga hari sa tribo.

“Mga Santos” o mga Orixá?

Ang pagtuo sa daghang tigpataliwala sa Diyos ug sa mga tawo maoy komon sa Katolisismo ug sa Aprikanhong mga relihiyon. Pananglitan, ang Yoruba nagtuo sa mga orixá. Sila gituohan nga mao ang gihimong diyos nga mga manggugubat ug mga hari nga nagkontrolar sa mga puwersa sa kinaiyahan ug nagsilbing mga tigpataliwala sa mga tawo ug sa ilang supremong diyos nga si Olorun. Sa susama, ang mga Romano Katoliko nagtuo nga ang “mga santos” maoy mopataliwala sa Diyos ug sa mga tawo. Ug mangaliyupo sila sa tinong “mga santos” alang sa panalipod maylabot sa ilang partikular nga mga kalihokan.

Inay mobiya sa ilang mga orixá, gitabonan lamang sa daghang ulipon ang ilang debosyon sa mga orixá pinaagi sa pagsimba sa “mga santos” nga susama ug mga kinaiyahan. Busa, ang diyos sa gubat sa Yoruba nga si Ogun, maoy mitumbas sa Katolikong “San” Antonio o Jorge, nga parehas mga sundalo ug mga bayani sa Kakristiyanohan.

Sa susama, si Yemanjá, ang inahan sa tanang orixá ug diyosa sa kadagatan, mitumbas sa nagkalainlaing “pagpakita” kuno ni Birhen Maria. Ang Ginoo sa Bonfim, ang labing iladong “santos” sa Salvador, gitumbas kang Oxalá, ang supremong orixá sa mga diyosdiyos sa Yoruba. Kining maong panagkauban gisaulog gihapon sa tinuig nga rituwal sa paghugas sa hagdanan sa simbahan. *

“Ang mga tawo dinhi sinsero nga nagtuo ug may samang kombiksiyon kang Jesus, sa Katolikong mga santos, ug sa mga orixá,” komento pa sa usa ka Katolikong lider nga taga-siyudad sa Salvador. “Daghan ang dali ra kaayong magbalhinbalhin ug relihiyon,” dugang pa sa usa ka Brazilianong antropologo. “Mogawas sila gikan sa Misa sa Katolikong simbahan ug moderetso ngadto sa [usa ka Aprikanhong] sentro sa candomblé.”

Kining panagsagol sa Katolisismo ug Aprikanhong mga tinuohan maoy usa ka talandogon nga isyu. Si Lucas Moreira, kanhi presidente sa Brazilian Catholic Episcopal Conference, miinsistir: “Ang matag usa kinahanglang mosunod sa iyang tinuohan, nga dili sagolan kana.” Apan ang laing Katolikong obispo miingon: “Ang panagsagol maoy usa ka kamatuoran nga mosupak sa lihok sa Iglesya.”

Dunay duha ka magkaatbang nga mga opinyon. Ang konserbatibong mga lider makigbisog sa ilang giisip nga pagano ug demonyohanon, samtang ang uban moawhag nga ilakip ang Aprikanhong mga simbolo ug mga sayaw diha sa mga rituwal sa Katolikong Iglesya.

Unsay Gisulti ni Jesus?

Si Jesu-Kristo, ang Magtutukod sa Kristiyanidad, misangyaw ngadto sa nagkalainlaing relihiyoso ug etnikong mga grupo. Apan siya malig-on sa dihang siya miingon: “Ang matuod nga mga magsisimba magasimba sa Amahan uban sa espiritu ug sa kamatuoran, kay, sa pagkatinuod, ang Amahan nagapangita sa mga ingon kanila aron magasimba kaniya.” (Juan 4:23) Dugang pa,si Jesus nagsaysay nga ang Amahan, si Jehova nga Diyos, magbutyag sa kamatuoran pinaagi sa Iyang Pulong, ang Bibliya.​—Juan 17:17.

Gisugo ni Jesus ang iyang mga sumusunod sa pagtudlo ‘sa mga tawo sa tanang kanasoran sa pagtuman sa tanang butang nga iyang gisugo.’ (Mateo 28:​19, 20) Wala gayod siya mosugyot nga ipasibo ang iyang mga pagtulon-an aron madani ang mga tawo nga dunay nagkalainlaing tradisyon ug mga tinuohan. Sa panahon sa mga apostoles, ang pipila ka tawo misulay sa pagpasulod sa mga ideya ug mga kostumbre nga gihulam gikan sa ubang mga relihiyon. Apan ang maong mga pagsulay gisaway. “Gumula kamo gikan sa ilang taliwala, ug ilain ang inyong kaugalingon,” misulat si apostol Pablo, ‘ug pasudlon kamo sa Diyos.’​—2 Corinto 6:17.

[Footnote]

[Mga hulagway sa panid 12]

Apro-Brazilianong mga saserdoteng babaye nga naghugas sa hagdanan sa simbahan

Panonpanon sa mga tawo diha sa hagdanan sa simbahan sa Bonfim, sa Brazil

[Credit Lines]

Top: De: A Tarde​—Wilson da Rocha Besnosik; bottom: De: A Tarde​—Antônio Queirós