Mga Museyo—Nganong Mapuslanon ang Pagduaw Kanila?

ANG kaulohang siyudad sa Tinipong Bansa, ang Washington, D.C., makadanig daghang turista. * Unsay makapadani kanila dinhi? Usa sa pangunang mga pangdani mao ang White House, ang opisyal nga puy-anan sa presidente nga anaa sa 1600 Pennsylvania Avenue. Kanang talagsaong tinukod makadani ug kapin sa usa ka milyon ug tunga nga bisita kada tuig. Sila tugotan nga motan-aw sa pipila ka kuwarto nga dinayandayanan sa mga estilo sa nagkalainlaing yugto sa kasaysayan. Ang mga kuwarto gisangkapan ug bililhong karaang mga muwebles gawas pa sa karaang porselanang mga plato ug mga kubyertos.

Ang laing makapahinganghang tinukod mao ang Kapitolyo, ang sentro sa kagamhanan sa maong nasod nga adunay duolag 300 ka milyong tawo. Samtang molatas ka sa dagkong mga kuwarto ug mga koridor niini, makita nimo ang mga estatwa sa bantogang mga lider sa kagahapon. Kon magmaigmat ka, basin makita usab nimo ang usa ka bantogang senador o kongresista. Apan dili tanang turista ang madani sa maong mga tinukod. Ang daghan mas madani sa mga sentro sa kultura nga ania niining siyudara​—mga museyo ug galeriya sa arte.

Daghan kaayo ang mga museyo ug galeriya sa Washington, D.C., nga imposibleng hisgotan ang tanan, ug kinahanglan kang moestar ug dugayng panahon aron maduaw kanang tanan. Tan-awon nato kon pilay atong maduaw sa pila ka adlaw nga pagbisita.

Labing Talagsaong Museyo

Walay duhaduha nga ang Smithsonian Institution maoy labing makapaikag sa mga bisita. Ngano? Kay kini dili lang usa ka museyo​—kini tingbanan sa mga museyo ug sentro sa panukiduki. Ang Smithsonian Castle o opisina sa administrasyon daling mailhan diha sa National Mall​—nga usa ka kilometro ug tunga nga berdeng kabalilihan nga anaa ang Kapitolyo sa usa ka tumoy ug ang Washington Monument sa pikas nga tumoy. Ang opisina sa administrasyon maoy nindot nga tinukod nga gama sa pula nga balas ug semento. Kini dayag kaayo sa wala nga kiliran sa nabantog nga berdeng kabalilihan samtang mag-atubang ka sa Washington Monument nga obelisko.

 Unsay labing popular sa mga pasilidad sa Smithsonian? Sa atong panahon sa siyensiya, kini mao ang National Air and Space Museum​—sumala sa usa ka librong giya sa biyahe, “ang labing daghag bisita nga museyo sa kalibotan.” Nganong popular kaayo kini? Kini adunay 23 ka dagko kaayong galeriya, ug ang mga eksibit, nga ang daghan niana gibitay sa kisame, naghulagway sa makapaukyab nga kasaysayan sa pagbiyahe pinaagig ayroplano. Ang luag kaayong galeriya nga Milestones of Flight nagpasundayag pa gani sa Flyer, ang ayroplanong gigamit mismo ni Orville Wright sa iyang makasaysayanhong paglupad sa Kitty Hawk, North Carolina, niadtong 1903. Sa duol anaa ang kang Charles Lindbergh nga Spirit of St. Louis, ang ayroplanong espesyal niyang gipagama aron makadaog sa premyo alang sa unang solo nga pagbiyahe pinaagig ayroplano tabok sa Atlantiko niadtong 1927. Ug, siyempre, adunay modernong mga eksibit sa makasaysayanhong mga salakwanang ug mga bato nga gidala gikan sa bulan.

Madani Ka ba sa Kuwarta?

Sa habagatan sa berdeng kabalilihan, ug nga malakaw ra gikan sa Washington Memorial, anaay tinukod nga makapadanig libolibo ka mausisahong mga lungsoranon, kinsa lagmit nagdalag mga sampol sa mga produkto nga nagagikan niining dapita​—mga kuwartang papel! Kini ang Bureau of Engraving and Printing (Buhatan sa Pagkulit ug Pagpatik). Ang 40-minutong pagsuroy magpakita sa proseso sa pagkulit ug pagpatik nga gikinahanglan sa paggamag mga dolyar nga kuwartang papel nga gamiton sa mga tawo sa ilang mga transaksiyon kada adlaw. Kapig $140 ka bilyon ang ginapatik dinhi kada tuig! Ang espesyal nga papel nga gigamit sekreto ba sa Estado? Hangtod kanus-a gamiton ang dolyar nga kuwartang papel? Unsang mga tikang ang gihimo aron pakyason ang mga palsipikador? Kini ug daghan pang pangutana matubag panahon sa maong pagsuroy.

Tapad gayod sa maong Buhatan mao ang linaing tinukod, nga gibuksan niadtong 1993, nga makapadanig mga bisita gikan sa tibuok kalibotan. Kini ang makapahinuklog nga U.S. Holocaust Memorial Museum.

Usa ka Museyo nga Gipahinungod sa Paghandom sa Pagpatayg Daghang Tawo ug sa Pagkaluwas sa Pipila

Ang ngalang Holocaust naggikan sa usa ka Gregong pulong nga gigamit diha sa Bibliya ug nagkahulogang tibuok nga halad-nga-sinunog. (Hebreohanon 10:6) Apan may kalabotan sa maong  museyo, “ang Holocaust mao ang gipangunahan-sa-estado, sistematikong paglutos ug pagpatay sa mga Hudiyo nga taga-Uropa pinaagi sa Nazi nga Alemanya ug sa mga kombuya niini tali sa 1933 ug 1945.” Ang mga Hudiyo maoy pangunang mga biktima, apan ang polisa sa Estado nagtinguha usab nga puohon ang Roma ug Sinti (duha ka tribong hitano), mga baldado, mga Polako, Sobyet nga mga binilanggo sa gubat, mga homoseksuwal, mga Saksi ni Jehova, ug politikanhong mga rebelde.

Inigsulod sa tinukod, ang una nimong mahunahunaan mao nga dili ka inabiabi. Giplano ang mga kampo konsentrasyon sa Nazi aron manghadlok. Ang maong pagbati gianinag sa maong museyo. Ang makita nimo sa imong palibot mao ang nagbuntaog, dili-madinawaton, dili-makapadasig nga industriyal nga tinukod nga ginama sa asero ug tisa. Gikan sa Hall of Witness (Kuwarto sa Pamatuod) sa unang andana, ikaw makakita hangtod sa asero-ug-bildong atop sa ikatulong andana. Ang talan-awon lusot sa bildong atop, sumala sa pagbatbat sa usa ka opisyal nga brosyur, “maoy hiwi, daot ug porma, ug balikwaot ug anggulo.” Gituyo sa arkitekto ang pagmugnag atmospera diin ang bisita mobati nga “may daotang nahitabo.”

Ang museyo adunay lima ka andana, apan ang pangunang luna nga suroyan sa publiko magagikan sa ikaupat ka andana paubos sa ikaduha, ug gisugyot nga magsugod ka sa imong pagsuroy sa ikaupat ka andana. Kinaugalingon ang pagsuroy ug mahimong dangtag duha ngadto tulo ka oras. Tungod sa tataw kaayong mga hulagway bahin sa paggukod ug pagpatay sa mga biktima, gisugyot nga ang mga batang ubos sa 11 anyos dili moduaw sa Permanent Exhibition. Sa unang andana, adunay separadong pasundayag alang sa mga bata, nga gitawag ug Estorya ni Daniel. Kini naghatag sa kasaysayan sa Holocaust gikan sa punto-debista sa usa ka bata sa Nazi Alemanya.

Ang mga elebetor sa ikaupat ka andana nahisamag bugnaw, makahahadlok nga aserong mga  sudlanan. Ang estorya magsugod sa maong andana ug maglakip sa “Nazi nga Pag-atake”​—1933-39. Imong masabtan dinhi kon sa unsang paagi nakontrolar sa Nazi nga propaganda ang Alemang katawhan ug nasilsil ang kahadlok ug kalisang, ilabina diha sa mga kasingkasing sa mga Hudiyong Aleman. Unsay imong makaplagan sa ikatulo ka andana?

Ang maong andana adunay makuyaw nga temang “Kataposang Solusyon”​—1940-45. Kini “nagbatbat sa puy-anan sa mga Hudiyo sa siyudad, mga pagpalagpot gikan sa nasod, pag-ulipon, ug mga kampo konsentrasyon, ug ang pagpatuman sa ‘Kataposang Solusyon’ [pagpamatay sa mga Hudiyo ug sa uban pa] pinaagi sa mga instrumento sa pagpanglaglag sama sa mga patrolya sa mga tigpatay ug sa mga kampo nga patyanan,” sumala sa giya sa mga bisita.

Ang ikaduha ka andana adunay mas makapadasig nga tema, “Kataposang Yugto.” Kini nagsaysay bahin sa “mga pagluwas, pagsukol, pagpagawas, ug mga paningkamot sa mga naluwas nga magkinabuhing normal.” Anaa sa usa ka kiliran sa andana ang Wexner Learning Center, nga naglakip sa butang nga makapaikag kaayo sa daghang Saksi ni Jehova. Pinaagi sa mga kompiyuter ang mga bisita makasusi sa mga kasaysayan sa pipila ka Saksi nga nag-antos ug, sa pipila ka kahimtang, nawad-an sa ilang kinabuhi.

Pananglitan, imong masundan ang talagsaong asoy ni Helene Gotthold, nga taga-Dortmund, Alemanya. Usa ka inahan sa duha ka anak, siya miinsistir sa pagtambong sa Kristohanong mga tigom bisan pag kadto gidili sa Nazi. Siya gipunggotag ulo niadtong Disyembre 1944. Matan-aw usab ang daghan pang kasaysayan sa mga biktima ug mga sinakit sa yugto sa mga kampo konsentrasyon.

Ania usab niining andanaha ang talagsaong Torre sa Kinabuhi (nga nailhan usab nga Torre sa mga Nawong), nga moabot ug tulo ka andana. Koleksiyon kini sa gatosan ka letrato sa Hudiyong mga molupyo sa Eishyshok, nga karon nailhang Eisiskes, usa ka gamayng lungsod sa dapit nga ginganlag Lithuania pagkakaron. Ang mga letrato gikuha tali sa 1890 ug 1941. Kadto maoy Hudiyong komunidad nga nagmauswagon sulod ug 900 ka tuig. Unya niadtong 1941 ang SS nga patrolya sa mga tigpatay (Einsatzkommando) nagpatay sa tibuok nga Hudiyong komunidad sa duha lang ka adlaw! Sumala sa opisyal nga rekord sa Nazi, 3,446 ka Hudiyo ang gipamatay​—989 ka lalaki, 1,636 ka babaye, ug 821 ka bata. Hanas kaayo ang Nazi nga sistema sa pagpatay.

Anaa usab sa ikaduha ka andana ang Kuwarto sa Handomanan, nga adunay mga teksto sa Bibliya, sama sa Deuteronomio 30:19 ug Genesis 4:​9, 10, nga gisulat diha sa bungbong nga marmol. Lakip diha ang daghang ebidensiya sa paglutos sa mga Saksi ni Jehova, sama sa kolor-ube nga triyanggulo nga kinahanglan nilang itaod isip ilhanan. Magmaigmat aron imo kanang mamatikdan sa imong pagsuroy. Adunay daghan pang bahin sa museyo nga mapuslanong susihon, lakip ang dako  kaayong pasilidad sa panukiduki sa ikalima ka andana.

Inigbiya nimo sa museyo ug mahibalik ka sa kalye, mahupayan ka pag-ayo. Apan mopadayon kita karon ngadto sa kinabag-ohang museyo sa Washington, ang museyo nga naglangkit sa lahing matang sa kasaysayan nga naglakip usab sa pagsulay nga laglagon ang usa ka rasa.

Tinuod nga Amerikanhong Museyo

Kining kinabag-ohan sa Smithsonian nga koleksiyon sa mga museyo magpahinumdom sa unang mga molupyo sa kanasoran sa Amerika​—ang kapig 500 ka tribo sa mga Nitibong Amerikano nga nanimuyo niining yutaa sa wala pa makaabot dinhi ang mga taga-Uropa o mga Aprikano. Kini ang National Museum of the American Indian (NMAI), nga nahimutang sa National Mall, sunod sa Air and Space Museum. Giinagurahan kini niadtong Septiyembre 21, 2004. Ang museyo daling mailhan tungod sa talagsaong disenyo sa nagkurbang mga linya. Ang 23,000-metro-kuwadrado nga tinukod gihal-opan sa gawas ug Kasota nga anapog gikan sa Minnesota. Tungod niana ang dagway niini maoy “nagbuntaog nga hut-ong sa mga bato nga giporma sa hangin ug tubig.”

Unsay imong gidahom nga makita niini? Ang lima ka pasiunang eksibisyon “naglakip sa mga 7,000 ka butang gikan sa inila-sa-kalibotan nga koleksiyon sa NMAI sa mga 800,000 ka etnograpiko ug arkeolohikanhong mga butang.” (Insight, ang Smithsonian newsletter) Adunay mga bukag, mga kulon, ug mga dekorasyong ginama sa lobitos nga naghawas sa mga tribo nga magkalagyo sama sa Mapuche sa Chile, Quechua sa Peru, Lakota sa Tinipong Bansa, ug Anishinabe sa Canada.

 Sumala kang W. Richard West, Jr., kinsa maoy Habagatnong Cheyenne ug ang magtutukod nga direktor sa museyo, ang katuyoan niini maoy “pagtul-id sa sayop nga mga ideya ug aron ang tanang katawhan, Nitibo ug dili-Nitibo, mas makasabot sa mga kinabuhi ug mga kultura sa Nitibong mga katawhan sa kanasoran sa Amerika.” Dangtag duha ka oras ang pagtan-aw niining Amerikanong Indian nga koleksiyon. Unsay sunod natong adtoon sa paspas natong pagsuroy sa daghang eksibisyon sa Washington?

Artistikong mga Butang Gikan sa Nagkalainlaing Siglo

Motabok lang kita sa berdeng kabalilihan paingon sa talagsaong National Gallery of Art. Ang galeriya gibuksan niadtong 1941. Imong makita ang artistikong mga butang sa walo ka siglo. Kon hilig ka ug arte, mas maayo nga magsugod ka dinhi sa buntag, sanglit, depende sa imong paboritong yugto labot sa arte, dangtag daghang oras ang paglakaw, pagsud-ong, ug pagpalandong niining talagsaong koleksiyon. Ikalipay, adunay daghang lingkoranan kon gusto nimong molingkod ug tun-an ang bisan unsang linaing buhat sa arte o kaha mopahulay lamang.

Sanglit ang Iglesya Katolika mao ang pangunang tigpaluyo sa mga arte tali sa ika-13 ug ika-15 nga mga siglo, ang kadaghanang dibuho adunay relihiyosong mga tema. Makakita ka sa “Madonna and Child” ni Giotto, “The Alba Madonna” (1508) ni Raphael, ug mga dibuho ni Leonardo da Vinci. Alang sa ika-16 nga siglo, adunay mga dibuho ni Tintoretto, Titian, ug uban pa. Ang mga estudyante sa Bibliya maikag sa “Christ at the Sea of Galilee” (mga 1575/1580) ni Tintoretto, nga naghulagway sa mga tinun-an ni Kristo sakay sa gikusokuso-sa-bagyo nga sakayan sa pangisda. Ang laing Biblikanhong dibuho mao ang “Christ Cleansing the Temple” ni El Greco. Itandi ang magkalahi kaayong mga estilo sa maong mga pintor​—matikdi ang sulaw nga mga kolor ug makapaukyab nga panglihok sa mga dibuho ni El Greco.

Ang ika-17 nga siglong koleksiyon naglakip sa mga dibuho ni Rubens ug Rembrandt, gawas pa sa mga dibuho sa ubang mga pintor. Ang mga estudyante sa Bibliya mahingangha usab sa paghulagway ni Rubens sa “Daniel in the Lions’ Den,” nga gidibuho sa mga 1615. Matikdi ang pagkakalmado ni Daniel samtang iyang gipasalamatan ang Diyos tungod sa pagluwas kaniya. Karon moadto kita sa ika-19 nga siglo ug sa French Impressionists o Pranses nga mga pintor nga tighulagway sa kinaiyanhong mga dagway sa mga butang.

Usa kini sa labing maayong mga koleksiyon sa Impressionist nga mga dibuho sa gawas sa Paris. Kon ang usa ka tawo nakakita lang ug mga kopya sa mga dibuho sa daghang katuigan, makapahinam ang aktuwal nga pagkakitag orihinal. Ang bantogang mga dibuho ni Cézanne, Manet, Renoir, Degas, ug Monet makapahingangha kanimo samtang imong tun-an ang ilang mga estilo ug ilang paghulagway sa kahayag. Gipasundayag usab ang pipila ka talagsaong dibuho sa Amerikanong mga pintor sama ni Mary Cassatt (“Children Playing on a Beach”), James Abbott McNeill Whistler (“The White Girl”), ug Winslow Homer (“Breezing Up”).

Adunay usa pa ka eksibisyon nga tingali buot nimong duawon, ang East Building, uban sa koleksiyon niining moderno ug kontemporaryong arte. Diha sa sawang, kini naglakip ug pipila ka dagkong eskultura nga gikulit ni Alexander Calder, Henry Moore, ug uban pa. Makakita ka usab ug usa ka may-disenyong hinabol nga panapton sa taga-Catalonia nga si Joan Miró.

Sumala sa imong masabtan, makagugol kag daghang oras o labing menos hangtod may kusog ka pa dinhi niining National Gallery. Siyempre, adunay daghan pang galeriya sa arte nga maduaw, sama sa Corcoran Gallery of Art, nga adunay nindot nga koleksiyon sa taga-Uropa ug Amerikanong mga pintor, apil ang Impressionist nga mga dibuho ni Monet ug Renoir. Ania usab dinhi ang labing dakong koleksiyon sa mga dibuho ni Jean-Baptiste Camille Corot sa gawas sa Pransiya. Daghan pa ba ang imong panahon ug may kusog ka pa ba? Kana ang magtino kon pila pa ka galeriya ang imong maduaw.

Apan mobiya ka sa Washington uban ang mas dakong pagpabili sa kultura. Ug basin mas masabtan nimo ang mga pulong sa Pranses nga magsusulat nga si Destouches, “Ang pagsaway sayon, ang pagdibuho lisod.” Ang imong pagduaw basin makapadasig usab kanimo sa pagsuroy sa mga museyo ug galeriya nga anaa sa inyong dapit. Susiha kana sila, ug tan-awa kon unsa ka dako ang impluwensiya sa relihiyon ug Bibliya diha niana.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 14]

Ang Smithsonian Castle

[Credit Line]

Smithsonian photo by Eric Long

[Hulagway sa panid 14, 15]

Ang National Air and Space Museum nasudlan sa orihinal nga “Flyer” sa 1903 (sa tuo) ug ayroplano ni Lindbergh nga “Spirit of Saint Louis” (ubos)

[Mga hulagway sa panid 15]

Ang Buhatan sa Pagkulit ug Pagpatik makadanig daghang bisita

[Hulagway sa panid 16]

Ang Torre sa Kinabuhi nagpataas latas sa tulo ka andana

[Hulagway sa panid 16]

Uniporme sa kampo konsentrasyon nga gisul-ob sa usa sa mga Saksi ni Jehova

[Hulagway sa panid 17]

Ang United States Holocaust Memorial Museum

[Hulagway sa panid 17]

Helene Gotthold

[Credit Line]

USHMM, courtesy of Martin Tillmans

[Hulagway sa panid 18]

Ang National Museum of the American Indian adunay talagsaong disenyo sa nagkurbang mga linya

[Credit Line]

Photo by Robert C. Lautman

[Hulagway sa panid 18]

Usa ka hinuyop-nga-bildong plorera nga ginama sa usa ka Amerikanong Indian nga artesano sa modernong panahon

[Credit Line]

Photo by Ernest Amoroso, © Smithsonian Institution/National Museum of the American Indian

[Hulagway sa panid 18]

“Breezing Up” ni Winslow Homer diha sa National Gallery of Art

[Credit Line]

Winslow Homer, Breezing Up (A Fair Wind), Gift of the W. L. and May T. Mellon Foundation, Image © Board of Trustees, National Gallery of Art, Washington

[Picture Credit Lines sa panid 15]

Top: Background: Smithsonian photo by Dane Penland; plane: © Mark Polott/Index Stock Imagery; tour: Photo by Carolyn Russo/NASM; bottom three photos: Courtesy of the Department of the Treasury, Bureau of Engraving and Printing