Pagpaniid sa Kalibotan

Kainit sa Siyudad Makaapektar sa Pagtubo sa mga Tanom

Ang mga obserbasyon sa satelayt sa sidlakang Amerika del Norte daw nagpakita nga ang kainit gikan sa mga siyudad makaapektar sa pagtubo sa mga tanom, matod sa taho nga gipatik sa Science News. Ang taho nag-ingon nga ang mga tanom diha sa mga siyudad manalingsing ug sayo sa tingpamulak ug dugay mataktak ang mga dahon niini sa tinghunlak kay sa mga tanom diha sa kabanikanhan sa palibot. Sumala sa Science News, ang temperatura sa siyudad panahon sa lima ka bulan nga yugto nasukod nga maoy “sa aberids, 2.28°C [4.10° Fahrenheit] nga mas init kay sa mga dapit nga mga 10 kilometros [6 ka milya] ang kalay-on gikan sa sentro sa matag siyudad.” Tali sa amihanang Florida ug sa habagatang Canada, labing menos adunay 70 ka siyudad nga nagsakop ug luna nga kapin sa 10 ka kilometro kuwadrado ang kada usa. “Kining mga impormasyona nagpakita nga kanang mga siyudara makaapektar ug dako sa lokal nga klima,” nag-ingon ang Science News.

 Panaghigalaay sa mga Mananap

Ang mga mag-uuma ug mga tig-alimag mananap dugay nang nagduda niana, apan ang usa ka siyentipikanhong pagtuon karon nga gidumala sa biologong si Anja Wasilewski nag-ingon nga ang may kuko nga mga mananap makaugmad ug personal nga pakighigalaay sa ubang mga mananap diha sa ilang grupo o panon. Sumala kang Wasilewski, nga naniid sa mga kabayo, asno, baka, ug mga karnero, ang pakighigalaay gipakita pinaagi sa kanunay nilang pag-ubanay sa usag usa, pagbag-iray sa lawas samtang sila mamahulay o maningaon, pag-ambitay ug masibsib, ug sa pagkakhaay sa balahibo sa usag usa. Pananglitan, ibag-id sa karnero ang iyang ulo sa laing karnero nga nakig-away sa laing mananap. Kining kinaiyaha daw makapakalma ug makapahupay sa karnero, nagtaho ang Aleman nga mantalaang Die Zeit. Ang mga asno sagad dunay usa lamang ka higala, apan ang ilang panaghigalaay molungtad ug dugay. Apan, sa paningkamot nga likayan ang pag-isip sa mga mananap nga daw sila mga tawo, ang mga tigdukiduki mabinantayon sa dihang sila magbanabana bahin sa katuyoan ug mga epekto sa maong kalangkitan sa usag usa.

Pagpuril sa Kalasangan sa Latin Amerika

Sa 13 ka tuig lamang, nadaot ang 50 milyones ka ektaryang kalasangan sa Latin Amerika, usa ka luna nga katumbas sa tibuok Sentral Amerika, nag-ingon ang usa ka taho nga gipatik sa United Nations Environment Programme. Nadaot ang 23 milyones ka ektarya sa Brazil, samtang ang Mexico nawad-ag 6.3 milyones ka ektarya nga kalasangan ug naumaw ang 400,000 ka ektarya sa tikaronon nga yuta tungod sa pagkakankan. Ang Haiti, El Salvador, ug ang isla sa St. Lucia nawad-ag tali sa 46 ug 49 porsiyento sa ilang kalasangan sa samang yugto. Kining mga estadistikaha “makalilisang,” matod pa sa ¿Cómo Ves? usa ka siyentipikanhong magasin sa National Autonomous University sa Mexico, ug “kini mas makalilisang kon atong hunahunaon ang . . . ginatos ka libong mga tanom ug mga mananap nga nangahanaw gikan sa atong nagkasamot ka init nga planeta.”

Ehersisyo Alang sa mga Nag-antos sa CFS

Bisan pa sa mabug-osong panukiduki, ang mga hinungdan ug posibleng tambal alang sa chronic fatigue syndrome (CFS) nakapalibog gihapon sa medikal nga siyensiya. “Diyutay ra kaayong kaayohan ang napadayag gikan sa bisan unsa sa daghan kaayong kontra-virus, labot sa imyunidad, hormonal, kontra-depresyon ug uban pang mga pagtambal nga gisusi,” matod pa sa usa ka taho nga gipatik sa The Medical Journal of Australia (MJA). Apan ang mga programa nga naglakip sa pag-ehersisyo, sama sa paglakaw, pagbisikleta, o paglangoy, nakaplagan nga adunay mas maayong mga resulta kay sa ubang nagkalainlaing mga terapiya. Ang ubang nag-antos sa CFS dili mag-ehersisyo kay ilang nasusi nga ang sobrang pag-ehersisyo makapasamot sa ilang mga simtoma. Apan, gikinahanglan ang pagkatimbang. Ang pipila ka indibiduwal nga mabinantayong nag-ehersisyo, nga wala magpasobra gumikan sa ilang mga simtoma, nakasinatig ‘dakong pag-uswag’ diha sa mga pagsusi nga nagsukod sa ilang depresyon, maayong pamati sa lawas, kapasidad sa trabaho, ug presyon sa dugo, nagtaho ang MJA. “Ang inanay-nagkahago nga pag-ehersisyo angay nga mahimong sukaranan sa pagtambal sa mga pasyenteng may CFS,” naghinapos ang taho.

Ang mga Panda ug ang Ilang Kawayan

“Ang dagkong panda, nga maoy simbolo sa Tsina ug sa pagkonserbar sa ihalas nga mga linalang, wala diay kaayo mameligro sama sa gituohan kanhi,” nag-ingon ang The Daily Telegraph sa London. Ang upat ka tuig nga pagtuon sa Worldwide Fund for Nature ug sa kagamhanan sa Tsina nakakaplag nga inay sa unang pagbanabana nga duna lamay 1,000 ngadto sa 1,100 ka panda diha sa kalasangan, aduna diay kapin sa 1,590. Ang mas tukmang pag-ihap nabatonan tungod sa paggamit sa mas ulahing teknolohiya, lakip na ang Global Positioning System, aron matino ang mga dapit nga susihon. Bisan tuod ang mga resulta maoy maayong balita alang sa mga tigkonserbar, ang World Conservation Monitoring Centre, sa Cambridge, Inglaterra, nagpasidaan nga ang mga kawayan, nga maoy pangunang tinubdan sa pagkaon sa dagkong panda, nameligro pag-ayo tungod sa pagpuril sa kalasangan. Ang makapameligro pag-ayo sa mga kawayan sa kusog nga pagpuril mao nga ang “tagsa ka matang sa mga kawayan dungan nga mamulak kas-a lamang sa matag 20 ngadto sa 100 ka tuig ug dayon mamatay,” nagtaho ang The Guardian sa London.

Pasidaan Bahin sa Pangontra sa Lamok

Ang duha ka pagtuon nagpakita nga ang mga katol​—usa sa labing kaylap nga gigamit nga mga pangontra sa insekto sa Asia​—mahimong makadaot ilabina sa mga bata, nagtaho ang Down to Earth nga magasin sa India. Una, ang mga siyentipiko sa University of California, T.B.A., nag-ingon nga ang nagbaga nga mga katol magladlad sa mga tiggamit sa isog nga aso niini nga makakanser sa baga. Daghang pamilya sa kabos nga mga nasod mogamit ug mga katol sulod sa ilang gagmayng mga balay. “Dugang pa, ang mga bentana sagad sirado sa mga oras sa pagkatulog,” matod pa sa mga awtor sa pagtuon. Ang ikaduhang pagtuon nga gihimo sa mga siyentipiko sa Malaysia ug sa Tinipong Bansa, nakakaplag nga ang usa ka katol nga magbaga sulod sa walo ka oras “magpagawas ug pino kaayong mga substansiya sama nianang ipagawas sa 75 ngadto sa 137 ka sigarilyo.” Ingong kapuli, ang mga eksperto nagrekomendar ug mga produkto nga gama sa mga tanom, sama nianang gikan sa kahoy nga neem. “Kini dili lamang episyente ug makaayo sa panglawas, kondili mas barato pa,” nag-ingon ang taho.

Pagkadaot sa mga Paagi sa Paggrado sa mga Salida

“Sa aberids, ang mga salida karon adunay mas daghang kapintasan, sekso, ug kalaw-ayan kay sa mga salida nga sama ug grado usa ka dekada sa miagi.” Kana ang konklusyon nga nakab-ot sa mga tigdukiduki sa Harvard School of Public Health, sa Tinipong Bansa, human nga ilang gitun-an ang mga paggrado sa mga salida, usa ka sistema nga komon sa pipila ka nasod. Ang maong pagtuon nagsusi sa relasyon tali sa paggrado ug sa unod sa mga pelikula nga gipasalida tali sa 1992 ug 2003. Ang mga resulta nagpakita nga ang mga paggrado sa mga salida nga ipasukad sa edad sa motan-aw, dili na kaayo estrikto. Ang mga tigdukiduki nanghinapos nga “angayng ilhon sa mga ginikanan ang ilang kaakohan sa pagpilig angayng mga pelikula uban sa o alang sa ilang mga anak, ug sa paghisgot sa mga unod sa mga pelikula uban sa mga bata aron ilang ikapasabot ang bisan unsang posibleng daotang mga epekto niini ug mapatin-aw ang bisan unsang posibleng mapuslanong mga epekto.”