Unsa ang Bag-ong mga Paagi sa Pagpatunghag Enerhiya?

HANGIN:

◼ Dugay nang gigamit sa tawo ang enerhiya sa hangin sa pagpalawig sa delayag nga mga sakayan, pagpatuyok sa mga galingan, ug sa pagbomba ug tubig. Apan, sa di pa dugayng katuigan, ang kaikag sa paggamit sa enerhiya sa hangin milukop sa tibuok yuta. Ang modernong mga windmill nagpatungha na karon ug igoigong walay-polusyon, daling-mahulipan nga enerhiya sa tibuok kalibotan nga nagsuplay ug koryente sa 35 ka milyong tawo. Bayente porsiyento na sa koryenteng gipatungha sa Denmark naggikan sa enerhiya sa hangin. Ang Alemanya, Espanya, ug India anam-anam nang migamit ug enerhiya sa hangin, ug ang India mao ang gikaingong ikalimang nasod sa kalibotan nga adunay dako kaayong kapasidad sa enerhiya sa hangin. Ang Tinipong Bansa aduna na karoy 13,000 ka windmill nga nagpatunghag koryente. Ang ubang analista nag-ingon nga kon ugmaron ang tanang angayang dapit sa Tinipong Bansa, matagan-an niining maong nasod ang 20 porsiyento sa gikinahanglan niini karon nga koryente pinaagig enerhiya sa hangin.

ADLAW:

◼ Ang hinimog-tawo nga mga photovoltaic cell makapatunghag koryente gikan sa adlaw sa dihang ang mga electron sa mga cell makargahan ug enerhiya sa dihang mainitan sa adlaw. Sa tibuok kalibotan, duolan sa 500 ka milyong watt sa koryente ang napatungha niining paagiha, ug ang panginahanglan alang sa solar nga mga cell nagauswag ug 30 porsiyento kada tuig. Ugaling lang, ang mga photovoltaic cell dili pa kaayo episyente, ug mas gastoso ang pagpatunghag koryente gikan sa mga cell kon itandi sa pagpatungha niana gikan sa mga fossil fuel. Gawas pa niana, ang makahilo nga mga kemikal, sama sa cadmium sul­fide ug gallium arsenide, gigamit sa paggamag mga cell. Sanglit ang maong mga kemikal dili mahilis gikan sa yuta sulod sa daghang siglo, matod sa Bioscience, “dako unya kaayong suliran kon unsaon pagwagtang ug paggamit-pag-usab sa mga materyal sa daot na nga mga cell.”

 GEOTHERMAL NGA ENERHIYA:

◼ Kon ang tawo mokalot ug lungag sa yuta hangtod makaabot siya sa init kaayo nga uyok niini, nga gibanabanang moabot ug 4,000 grado Celsius, ang temperatura mosaka, sa aberids, ug mga 30 grado Celsius sa matag kilometro nga makalot. Apan alang niadtong mga nagpuyo duol sa init nga mga tubod o duol sa mga liki sa bolkan, ang kainit gikan sa yuta daling mabatonan. Ang init nga tubig o alisngaw nga gibuga sa aktibong mga bolkan gigamit sa 58 ka nasod sa pagpainit sa ilang mga puy-anan o sa pagpatunghag koryente. Katunga sa gikinahanglang enerhiya sa Iceland naggikan sa geothermal nga enerhiya. Ang ubang mga nasod, sama sa Australia, nagplano sa paggamit sa enerhiya nga dagayang napondo diha sa init ug uga nga kabatoan mga pipila ka kilometros ilalom sa yuta. Ang Australian Geographic nagtaho: “Ang ubang tigdukiduki nagtuo nga pinaagi sa pagbomba ug tubig ngadto nianang napondo nga kainit ilalom sa yuta ug paggamit sa init nga tubig sa pagpatuyok sa mga turbina samtang kusog kaayo kining mobugwak ug balik sa ibabaw, kita makapatunghag koryente sulod sa daghang dekada​—kasiglohan pa gani.”

TUBIG:

◼ Ang mga planta sa hydroelectric nga enerhiya nagsuplay nag 6 porsiyento sa panginahanglan sa enerhiya sa kalibotan. Sulod sa mosunod nga duha ka dekada, “ang kinadak-ang pag-uswag sa daling-­mahulipan nga mga tinubdan sa enerhiya maggikan unya sa dinagko nga pagpanukod ug hydro­electric nga mga planta sa mga nasod nga dili pa kaayo industriyalisado, ilabina sa mga nasod sa nagaugmad nga Asia,” sumala sa taho sa International Energy Outlook 2003. Hinunoa, ang Bioscience nagpasidaan: “Kasagarang matabonan sa mga pondohanag tubig ang hinungdanon, daghag-abot nga kapatagan duol sa mga suba. Dugang pa, ang mga dam makapausab sa kahimtang sa mga tanom, mananap, ug ­gigming nga mga organismo diha sa ekosistema.”

IDROHENO:

◼ Ang idroheno maoy usa ka walay-kolor, walay-baho, daling-modilaab nga gas ug mao ang kinadaghanan sa tanang elemento sa uniberso. Sa yuta, ang idroheno maoy usa ka kinaiyanhong bahin sa tisyu sa tanom ug mananap, usa ka elemento sa mga fossil fuel, ug usa sa duha ka elemento sa tubig. Gawas pa niana, ang idroheno mobuga ug mas menos nga polusyon ug kini mas episyente pa kay sa mga fossil fuel.

Ang magasing Science News Online nag-ingon nga ang tubig “mahimong bulagon ngadto sa idroheno ug oksiheno kon paagian ug koryente.” Bisan tuod kining paagiha makapatunghag daghang idroheno, ang magasin nag-ingon nga “kining daw-yano nga proseso mahal pa kaayo.” Ang mga pabrika nagpatungha nag mga 45 ka milyong tonelada nga idroheno sa tibuok kalibotan, nga gigamit ilabina sa paggamag mga abono ug mga produkto sa pagpanghinlo. Apan kini nga idroheno gipatungha pinaagi sa usa ka proseso nga naglangkit ug mga fossil fuel​—usa ka proseso nga magbuga usab ug carbon monoxide, usa ka gas nga makahilo, ug carbon dioxide, usa ka gas nga makaamot sa green­house effect.

Bisan pa niana, daghan ang nagtuo nga sa tanang alternatibong mga tinubdan sa enerhiya, ang idroheno mao ang lagmit kaayong molampos ug gibati nila nga matagbaw niini ang umaabot nga panginahanglan sa katawhan sa enerhiya. Ang hinungdan niining malaomong panglantaw mao ang di pa dugayng makapahinganghang pag-uswag sa usa ka himan nga gitawag ug fuel cell.

FUEL-CELL NGA ENERHIYA:

◼ Ang fuel cell maoy usa ka himan nga makapatunghag koryente gikan sa idroheno​—dili pinaagi sa pagsunog niini, kondili pinaagi sa pagsagol niini sa oksiheno diha sa gikontrolar nga kemikal nga reaksiyon. Sa dihang lunsay nga idroheno ang gamiton inay ang tugob-sa-idroheno nga fossil fuel, ang mapatungha lang sa maong reaksiyon maoy kainit ug tubig.

Niadtong 1839, si Sir William Grove, usa ka Ingles nga huwes ug eksperto sa pisika, naghimo sa unang fuel cell. Ugaling lang, gastoso ang paghimog mga fuel cell, ug ang sugnod ug mga sangkap niini lisod mabatonan. Busa, ang paghimo niana wala padayona hangtod sa tungatunga sa ika-20 nga siglo sa dihang ang mga fuel cell gigamit sa pagpalupad sa mga salakwanang sa Amerika. Ang modernong salakwanang naggamit gihapon ug mga fuel cell sa pagtaganag koryente sa salakwanang, apan kining maong teknolohiya giugmad na karon aron magamit dinhi sa yuta.

Ang mga fuel cell ginaugmad na karon sa paghulip sa de-gasolina nga mga makina sa mga sakyanan, pagtaganag koryente sa komersiyal ug residensiyal nga mga tinukod, ug pagpaandar sa gagmayng elektronikong mga himan, sama sa mga cellphone ug mga kompiyuter. Ugaling lang, sa panahon sa pagsulat niining artikuloha, ang koryente nga mapatungha sa naglungtad nga permanenteng mga planta sa fuel cell maoy upat ka pilo nga mas mahal kay nianang gikan sa mga fossil fuel. Bisan pa niana, gatosan ka milyong dolyares ang gipuhonan sa pag-ugmad niining bag-ong teknolohiya.

Ang paggamit ug mas hinlong mga tinubdan sa enerhiya dako kaayog kaayohan sa kalikopan. Ugaling lang, ang paghimo niini sa dakong sukod napugngan tungod sa kamahal. Ang taho sa IEO2003 nag-ingon: “Gidahom nga ang mga fossil fuel (aseite, natural nga gas, ug karbon) mao gihapoy motagana sa kadaghanan sa nagkadakong panginahanglan sa enerhiya sa umaabot tungod kay gibanabana nga ang presyo sa mga fossil fuel magpabiling ubos, ug nga ang gasto sa pagpatunghag enerhiya gikan sa ubang mga tinubdan mahal lang gihapon.”

 [Hulagway sa panid 9]

Fuel-cell nga sakyanan, 2004

[Credit Line]

Mercedes-Benz USA

[Picture Credit Line sa panid 8]

DOE Photo