Capoeira—Sayaw, Esport, o Pangdepensa nga Kalaki?

Tinampo sa magsusulat sa Pagmata! sa Brazil

“Ang pagpanimbang ug paglubaylubay sa sirko, ang kiaykiay ug kalagsik sa sayaw, ang kaabtik ug panglansis sa away, ug ang ganay sa musika.”

KANAY pagbatbat sa usa ka magsusulat bahin sa kinaiyahan sa Brazilianhong arte nga ginganlag capoeira. Sumala sa usa ka magsusulat, ang capoeira nahimong “usa gayod ka dula sa tibuok kalibotan.”

Ang koreograpo ug tigdukiduki nga si Edward Lunda nagtawag niini nga “talagsaong kombinasyon sa sayaw, pangdepensa nga kalaki, dula, ug rituwal.” Ang The New Encyclopædia Britannica nagbatbat niini ingong “folk dance” o sayaw sa balangay. Sa unsang paagi gidula kini? Magsirkulo ang mga magdudula ug tumatan-aw, nga diha sa tunga “ang duha ka lalaki mag-atubangay, nga magsuhidsuhid sa mga suntok ug mga pagsagang sa ‘away’ nga dungan sa mga paghapak sa berimbau o tulonggong samag pana.”

Bisan pag gilantugian pag-ayo ang gigikanan sa capoeira, ang kadaghanang tigdukiduki nagtuo nga kini naggikan sa mga sayaw ug rituwal sa Aprikanhong tribo. Segun sa ebidensiya kini gipailaila sa Brazil sa panahon sa pagpamaligyag mga ulipon. Gisayaw kini sa mga ulipon sa daghang katuigan​—bisan pag ang Aprikanhong kultura gipig-otan sa mga tag-iyag ulipon.

Sa dihang giwagtang ang pagpangulipon sa Brazil niadtong 1888, “ang bag-ong gipagawas nga mga ulipon,” matod pa sa usa ka magsusulat nga taga-Brazil, “wala makapasibo sa naglungtad na nga kahikayang katilingbanon ug ekonomikanhon.” Ingong resulta, ang daghang ulipon kanhi nakig-anib sa kriminal nga mga pundok. Ang capoeira nahimong usa ka matang sa mabangisong bugnoay sa kalye. Ang maong mga pundok, nga armadog mga kutsilyo ug bunal, nanghasi sa mga silinganan.

Giingon sa magasing Planet Capoeira nga ang matang sa sayaw nga gihimo sa kalye “mabangison.” Nagsaysay kini: “Giwagtang sa mga magtutudlo ang tanang nindot nga mga kompas nga wala kaayo gamita diha sa tinuod nga mga away. Pananglitan, ang mga patid gipaubos, ug gipuntirya sa lawas inay sa ulo. Gigamit ang mga kamot sa lainlaing paagi aron sa paglansis o pagsuntok sa lawas o pag-igo sa mata pinaagi sa tudlo. Wala nay honi, ug wala nay patakilid nga pagsirko ug walay sirkosirko gawas niadtong gigamit sa pakig-away.” Nan, dili katingad-anan nga ang capoeira gidili sa tibuok nasod niadtong 1890. Ang gihukman nga sad-an sa pagdulag capoeira mabilanggo, mahimong latigohon ug abot sa 300 ka lapdos, ug ipalagpot gikan sa nasod. *

Sa katuigang 1930, si Manuel dos Reis Machado, nga nailhang Mestre Bimba sa mga tigdulag capoeira, nag-ablig tunghaan aron itudlo ang maong arte. Siyempre, sanglit supak pa sa balaod ang maong dula, siya nag-amping nga dili mosulti sa dayag nga siya nagtudlog capoeira. Niadtong 1937 human maaprobahi ni Presidente Getúlio Vargas sa Brazil, ang capoeira giilang tinuod nga esport sa Brazil. Karong adlawa gibanabanang 2,500,000 ka taga-Brazil ang nagdulag capoeira, ug kini gitudlo diha  sa daghang publiko nga mga institusyon, sama sa mga tunghaan, unibersidad, ug militaryong tunghaan.

Sayaw sa Balangay o Pangdepensang Kalaki?

Bisan pag ang capoeira adunay daghang kompas nga samag nagsayaw, giklasipikar kini sa daghan ingong pangdepensang kalaki. Si Augusto, kinsa nakakat-on sa capoeira uban sa iyang amahan, kombinsidong “bisan pag kini usa ka matang sa sayaw, kini modasig sa kabangisan ug naglapas sa mga prinsipyo sa pakigdait ug sa gugma.” Siya nag-ingon: “Sa gutlo sa kasuko ang capoeira daling magamit sa pagdaot sa usa ka tawo.” Bisan pag ang mga tigdula niini gustong molikay sa lawasnong pagdapatay, ang dili-eksaktong kompas mahimong moresulta sa seryosong mga kadaot.

Gibati usab sa daghan nga ang capoeira nalangkit gayod sa relihiyon. Si Pedro Moraes Trindade, magtutudlog capoeira nga taga-Bahia State, Brazil, nagbatbat niini ingong “pag-usa sa lawas ug kaisipan.” Siya midugang: “Kon isipon nimo nga usa lang ka esport ang capoeira, imong gitamay ang kasaysayan ug pilosopiya niini.” Si Edmilson, kinsa nagdulag capoeira sulod sa walo ka tuig sa Niterói, Rio de Janeiro, nag-ingon: “Ang pipila ka chulas [mga pasakalye] ug mga rituwal nga nalanggikit sa capoeira tin-aw nga nalangkit sa espiritismo.”

Ang mainampingong pagsusi sa mga prinsipyo sa Bibliya migiya kang Edmilson ug Augusto, nga gihisgotan sa sinugdan, sa pag-undang sa pagdulag capoeira. Midesisyon sila nga ang ilang espirituwal ug pisikal nga kahimsog maoy bililhon kaayo nga kana dili angayng ipameligro. Bisan pag sa nangagi sila nakaangay sa makapaiktin ug nindot nga mga kompas sa capoeira, sila midesisyon nga kini dili uyon sa Bibliya, nga nagtudlo sa mga tawo nga ‘dili na magtuon sa pagpakiggubat.’​—Isaias 2:4.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 23]

Ang capoeira gidula nga duyog sa paghapak sa “berimbau” ug “atabaque,” ang tradisyonal nga Brazilianhong mga tulonggon