Mga Batan-on nga Anaa sa Krisis

◼ Sa Tinipong Bansa, gipamusil sa usa ka 15-anyos nga estudyante ang iyang mga klasmet, diin 2 ang patay ug 13 ang nasamdan.

◼ Sa Rusya, usa ka pundok sa hubog nga mga tin-edyer ang linuog nga nagpatay sa usa ka nuybe-anyos nga batang babaye ug nagkulata sa amahan ug ig-agaw niini.

◼ Sa Britanya, gikulata ug gidunggab sa usa ka 17-anyos nga batan-ong lalaki ang mas batabata nga tin-edyer. “Sa sinugdan, dili nako tuyo nga patyon siya,” iyang giingnan ang mga polis, “apan sa dihang nakita nako ang dugo, wala na nako kapugngi ang akong kaugalingon.”

ANG makapakurat nga mga hitabo nga sama niini komon na kaayo. Dili na kini talagsaon. “Ang kapintasan sa mga batan-on maoy usa ka dakong suliran sa atong katilingban,” nag-ingon ang usa ka artikulo sa Professional School Counseling. Gipamatud-an kini sa mga estadistika.

Ang National Center for Education Statistics sa T.B. nag-ingon nga bisan tuod medyo mius-os ang gidaghanon sa gitahong mga kapintasan diha sa eskuylahan nianang nasora, “ang mga estudyante nga nag-edad ug 12-18 maoy mga biktima sa mga 2 ka milyon nga dili-makamatayng mapintas nga mga krimen o pagpangawat diha sa eskuylahan sa 2001.” Midaghan usab ang mga taho bahin sa pagdaogdaog diha sa eskuylahan.

Apan dili tanang kapintasan sa mga batan-on sa Tinipong Bansa ang gipahamtang ngadto sa ubang mga estudyante. “Sulod sa 5-ka-tuig nga yugto gikan sa 1997 hangtod sa 2001,” ang mao gihapong tinubdan nagtaho, “ang mga magtutudlo mao ang mga biktima sa duolag 1.3 ka milyong dili-makamatay nga mga krimen diha sa eskuylahan, nga naglakip sa 817,000 ka pagpangawat ug 473,000 ka mapintas nga mga krimen.” Dugang pa, “9 porsiyento sa tanang magtutudlo sa mga eskuylahan sa elementarya ug segundarya ginahulga nga dagmalan sa usa ka estudyante, ug 4 ka porsiyento ang pisikal nga giatake sa usa ka estudyante.”

Unsay kahimtang sa ubang mga nasod? “Ang Tsina nakadakop ug 69,780 ka delingkuwenteng mga batan-on sa 2003,” nagtaho ang usa ka ahensiya sa balita, “12.7 porsiyentong pag-uswag kay sa 2002.” Ang maong balita nag-ingon nga “ang mga krimen nga ginahimo sa gang maoy hinungdan sa 70 porsiyento nga delingkuwensiya sa mga batan-on.” Ang taho gikan sa Japan sa 2003 nag-ingon usab nga ang mga batan-on mao ang hinungdan sa katunga sa mga krimen nga nahimo sa miaging napulo ka tuig.

Droga​—Usa ka Pag-atake nga Makadaot sa Lawas sa mga Batan-on

Ang dugang ebidensiya sa problema naglangkit sa pag-atake nga ginahimo sa daghang batan-on batok  sa kaugalingon nilang mga lawas. Ang taho sa National Institute on Drug Abuse sa T.B. nag-ingon nga duolan sa katunga sa tanang tin-edyer sa maong nasod nakatilaw nag ilegal nga droga sa wala pa sila mograduwar sa hayskul. Ang taho midugang: “Ang pag-abuso sa alkoholikong ilimnon kaylap gihapon kaayo taliwala sa mga tin-edyer karon. Duolan sa upat sa matag lima ka estudyante (77%) ang nakainom ug alkoholikong ilimnon (dili lang pipila ka tagay) pagkatapos sa hayskul; ug duolan sa katunga (46%) ang nakainom ug alkoholikong ilimnon pag-abot sa ika-8 nga grado.”

Mahilayong Pagpakigsekso

Niining panahon sa AIDS, walay duhaduha nga peligroso gayod ang mahilayong pagpakigsekso. Bisan pa niana, daghang batan-on ang nag-isip lamang sa pakigsekso ingong dili-makadaot nga lingawlingaw. Pananglitan, ang pipila ka batan-ong Amerikano wala-sa-buot nga maghisgot sa “hooking up”​—usa ka dili-daotan paminawon nga kapuling panultihon para sa kaswal nga pagpakigsekso. Sila maghisgot nga nakabaton sila ug “usa ka higala nga may mga bentaha”​—usa ka tawo nga ikasekso nga walay emosyonal nga mga obligasyon.

Ang awtor nga si Scott Walter naghubit sa mapatuyangong mga parti nga giorganisar sa pipila ka batan-on nga nagpuyo duol sa siyudad samtang ang ilang mga ginikanan atua pa sa trabahoan. Diha sa usa sa maong mga parti, usa ka batan-ong babaye nagpahibalo nga “siya makigsekso sa tanang lalaki nga atua didto. . . . Ang mga bata nga 12-anyos pa lamang ang edad mitambong usab sa maong mga parti.”

Makapakurat ba kana? Dili kana makapakurat sa mga eksperto nga nagtuon sa seksuwal nga batasan sa mga tin-edyer. “Sulod sa kapin sa 20 ka tuig,” misulat si Dr. Andrea Pennington, “nakita namo nga ang aberids nga edad sa mga tin-edyer nga nakigsekso nag-anam ka ubos. Dili na talagsaon nga makakitag mga batan-ong lalaki ug babaye nga nakigsekso na sa edad lamang nga 12 anyos.”

Ang makapatugaw gayod mao ang taho sa mantalaang USA Today: “Nagkadaghan ang bata pa kaayong mga tin-edyer . . . nga nakigsekso pinaagi sa baba. . . . Gikombinsir sa mga bata ang ilang kaugalingon nga ‘kini dili tinuoray nga pakigsekso.’ ” Sumala sa usa ka surbi sa 10,000 ka tin-edyer nga mga babaye, “otsenta porsiyento ang nag-ingon nga sila mga ulay, apan 25% ang nakigsekso pinaagi sa baba. Ug 27% ang naghubit sa maong buhat ingong ‘usa ka butang nga imong himoon uban sa usa ka lalaki ingong lingawlingaw lamang.’ ”

Ang maong mga panghunahuna bahin sa pakigsekso anam-anam nga mikaylap bisan asa. “Ang mga batan-on sa Asia mas daling matakdan ug HIV pinaagi sa heteroseksuwal nga mga relasyon tungod kay daghang batan-on ang aktibo sa pagpakigsekso bisag bata pa kaayo,” nagtaho ang UNESCO, nga midugang: “Ang mga tin-edyer wala na manumbaling sa ‘Asianhong mga prinsipyo’ sa ilang mga ginikanan pinaagi sa pagpakigsekso bisag wala pa maminyo, nga subsob uban sa lainlaing mga lalaki.”

Aduna pa bay laing mga butang nga nakahatag ug problema sa mga batan-on? Ang Women’s Health Weekly sa Canada nagtaho: “Bayente-singko porsiyento sa mga babaye nga nag-edad ug 16 ngadto sa 19 makasinati ug grabeng depresyon.” Apan, ang depresyon maoy usa ka balatian nga parehong nag-apektar sa mga lalaki ug babaye. Sumala sa U.S.News & World Report, moabot ug lima ka libo ka batan-on ang magtubok kada tuig. Tungod sa usa ka hinungdan, ang taho nag-ingon, “unom ka pilo nga mas daghan ang mga lalaki nga magtubok kay sa mga babaye.”

Walay duhaduha, ang kaliwatan karon sa mga batan-on puno gayod sa problema. Unsay nakaingon niining maong krisis?

[Picture Credit Line sa panid 3]

STR/AFP/Getty Images