Pagsagubang sa Sakit Uban sa Katakos nga Mangomedya

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA ESPANYA

SI Conchi maoy usa ka mangayaon, edarang babaye nga nakigbugno sa kanser sulod sa pito na ka tuig. Sukad sa unang pagdayagnos nga may kanser siya sa suso, iyang naagian ang pito ka lainlaing operasyon aron mapugngan ang pagkaylap sa malignant nga tumor. Sa unsang paagi nakasagubang siya niana?

“Sa dihang gitug-anan ako sa mga doktor sa daotang balita, ako mihilak ug kusog aron ikapahungaw ko ang akong kaguol,” matod pa niya. “Unya gipaningkamotan kong ipadayon ang naandang mga kalihokan sa kinabuhi ug pagbuhat sa mga butang nga makapalingaw nako​—sama sa pagtuon sa pinulongang Ininsek, pagtambong sa Kristohanong mga kombensiyon, ug pagbakasyon kuyog sa akong pamilya ug mga higala. Gihinumdoman ko kanunay ang mga pulong ni Jesus: “Kinsa ba kaninyoy makadugang ug usa ka maniko sa gitas-on sa iyang kinabuhi pinaagi sa pagkabalaka?”​—Mateo 6:27.

“Ug gipaningkamotan ko nga kanunayng mangomedya,” matod niya. “Komedyahan ko ang mga doktor, motan-aw kog mga pelikulang kataw-anan ug, labaw sa tanan, regular nga makigkontak sa mga higala ug mga paryente. Maayong tambal ang pagkadunay mga higala nga kaduyog sa pagkatawa. Usa niana ka higayon, una pa sa operasyon, ang pipila nako ka higala ug paryente miasoy ug kataw-anang hitabo sa miaging gabii. Kusog kaayo ang akong katawa nga ako narelaks pag-ayo pagsulod sa lawak sa operasyon.”

Dili lang si Conchi ang nakadiskobre nga ang katakos sa pagpangomedya ug positibong tinamdan makatabang kanato sa pagsagubang sa mga suliran sa panglawas. Ang mga doktor karon nag-ila na usab sa bililhong papel sa pagkakomedyante diha sa atong pagpakigbugno sa kaul-ol ug sakit.

Mapuslanon Alang sa Lawas ug Hunahuna

Dili bag-o ang maong ideya. Tulo ka libo ka tuig kanhi, si Haring Solomon misulat: “Ang kasingkasing nga malipayon maayo nga tambal.” (Proverbio 17:22) Si Lope de Vega, usa ka Espanyol nga awtor sa ika-17ng siglo, misulat usab: “Kon batasanon nato ang maayong pagpangomedya, sa akong hunahuna kita mahimong mas himsog.” Apan sa punog-kalisdanan nga kalibotan karon, ang pagpangomedya daw gitipigan imbes ipadayag. Dayag nga kita nagpuyo sa mauswagong panahon sa teknolohiya, apan kini usab maoy panahon nga ang pagpangomedya nagkahanaw. Ang basahong El arte de la risa  (Ang Arte sa Pagkatawa) nag-ingon nga sa modernong katilingban “ang Homo sapiens [katawhan] gipulihan na sa Homo digitalis.” Usahay ang pagkatawa, pagkompas, ug pagpahiyom daw gipulihan nag mga kompiyuter.

Ang maayong pagpangomedya makatabang sa mga pasyente aron sila mahimong mas masaligon sa hunahuna, sa emosyon, ug sa kinaiya. Sumala sa bag-ong artikulo ni Dr. Jaime Sanz-Ortiz, usa ka espesyalista sa kanser ug sa medisinang panghupay sa sakit, ang pagpangomedya “mas makapadali sa pagkomunikar, makapalig-on sa imyunidad, makapahupay sa kaul-ol, makapahuwas sa kabalaka, makaparelaks sa emosyon ug sa kaunoran, ug makapukaw sa kamamugnaon ug kamalaomon.”

Ang Pagkabililhon sa Katakos sa Pagpangomedya

Nganong epektibong tambal ang maayong katakos sa pagpangomedya? Tungod kay kini maoy hiyas nga makapaarang nato sa pagsagubang nga masaligon sa mga kahimtang, bisan pa sa daotang mga kahimtang. “Pinaagi sa paglakip sa pagpangomedya ug katawa diha sa atong kinabuhi adlaw-adlaw, kita dili maluya, ang atong kakapoy mahupay, ug ang atong pagkaluoy-sa-kaugalingon mahanaw,” maoy gipatuo ni Sanz-Ortiz.

Natural lang, ang butang nga makapaarang nato sa pagpahiyom o pagkatawa magkalahi diha sa matag tawo o matag kultura. “Sama rang ang katahom nag-agad sa panglantaw sa usa ka tawo, ang pagpangomedya nagdepende usab sa hunahuna sa maniniid,” patin-aw pa ni Sanz-Ortiz. Apan bisan kon unsay atong kagikan o edukasyon, ang maayong pagpangomedya kasagaran maoy epektibong paagi sa pagkomunikar ug mapuslanong paagi sa pagpahuwas sa kabalaka, daotang pagbati, o kawalay-kasegurohan. Kon kini makatabang pag-ayo kanato, unsay atong mahimo aron makaugmad sa maayong pagpangomedya?

Ang unang tikang maoy paghunong sa sobrang pagtagad sa atong mga suliran o sa atong sakit ug pagpaningkamot nga malipay sa positibong bahin sa matag gutlo. Dugang pa, angay kitang maningkamot nga magmakataronganon sa atong panghunahuna, nga atong isalikway ang tinuis o dili-makataronganong mga hunahuna nga sobrang magpasiugda sa atong suliran. Makaugmad usab kita sa katakos sa pagpangomedya pinaagi sa pagtuon sa pagtan-aw sa mga butang sa lahing paagi. Dili kinahanglang ikaw kanunayng magkatawa o magpahiyom, apan kon kita makakitag kataw-anang bahin sa usa ka kahimtang, kana atong masagubang. “Ang pagpangomedya temporaryong magbalhin sa atong pagtagad halayo sa atong mga kabalaka ug makahatag kanatog bag-ong pagsabot bahin sa suliran . . . , nga makapaarang nato sa pagsagubang niana pinaagig bag-ong mga solusyon,” nagpatuo si Sanz-Ortiz.

Hinuon, ang maayong pagpangomedya dili tambal sa matag krisis nga atong giatubang sa kinabuhi, bisan pa niana kini kasagarang makatabang kanato sa pagsagubang sa mga suliran sa mas positibo, timbang nga paagi. Sumala sa giila ni Conchi, “dili komedya ang pagkadunay sakit, apan kinahanglang maningkamot ka nga kanunayng mangomedya. Akong handurawon nga ang akong kinabuhi maoy sama sa hardin sa mga utanon nga may nagkalainlaing mga tanom, nga ang usa ka tanom​—nga makapasubo​—mao ang akong sakit. Bisan pa niana, gipaningkamotan ko nga ibutang kana sa suok aron dili mahawngan ang akong ubang mga kalihokan. Siyempre, dili ako makaingon nga ako nang nabuntog ang kanser, apan ako buhi gihapon, ug kana gayod ang mahinungdanon.”

[Hulagway sa panid 27]

Si Conchi gipalig-on sa iyang bana, si Felix, ug sa iyang manghod babaye nga si Pili