Unsang mga Pelikulaha ang Imong Tan-awon?

SA DILI pa dugayng mga dekada, ang pagdagsang sa mga pelikulang tugob sa sekso, kapintasan, ug law-ayng pinulongan nagpatungha ug lainlaing mga reaksiyon. May moingon nga ang usa ka partikular nga esena sa sekso mahilas, samtang ang uban moingon nga artistiko kini. Ang uban moinsistir nga ang kapintasan diha sa usa ka pelikula wala kinahanglana, samtang ang uban moingon nga hinungdanon kini sa sugilanon. Ang uban moingon nga ang pagpamalikas diha sa mga kabildohay dili maayo, samtang ang uban moingon nga realistiko kini. Ang giisip sa usa ka tawo nga malaw-ay giisip sa uban ingong kagawasan sa pagpahayag. Samtang mamati sa duha ka kiliran, basin hunahunaon sa usa nga kining tanan maoy walay-pulos nga panaglalis kon unsaon paghubit kining maong mga esena sa pelikula.

Apan ang unod sa usa ka pelikula dili kay walay-pulos nga isyu. Kini angay nga tagdon, dili lang sa mga ginikanan apan sa tanan usab nga nagpabili sa hataas nga mga sukdanan sa moral. “Sa dihang ako mangarisgar ug mosupak sa akong maayong panghukom ug mangahas sa pagsulod sa sinehan, bation gayod nako nga daw mas daotan ako nga tawo iniggula nako,” mimulo ang usa ka babaye. “Akoy maulaw alang sa mga tawo nga naghimo niining law-ay nga pelikula, ug naulaw ako sa pagtan-aw niana. Bation nako nga ang pelikula nga akong gitan-aw nagpaubos sa akong pagkatawo.”

Pagpahiluna sa mga Sukdanan

Ang kabalaka bahin sa unod sa pelikula dili bag-o. Sa sayong bahin sa kasaysayan sa paghimog mga pelikula, dihay mitungha nga kaguliyang bahin sa seksuwal nga mga tema ug mga esena sa krimen nga gipasalida diha sa puting tabil. Sa kataposan, sa mga tuig sa 1930, usa ka kalagdaan ang gipatuman didto sa Tinipong Bansa nga naglimite pag-ayo sa mga esena nga puwedeng ipakita diha sa mga pelikula.

Sumala sa The New Encyclopædia Britannica, kining bag-ong kalagdaan sa mga pelikula “mapig-oton kaayo, nga nagdili sa pagpakita diha sa pelikula sa halos tanang butang nga nalangkit sa kasinatian sa normal nga hamtong nga mga tawo. Gidili niini ang pagpakita sa ‘mga esena sa nag-uros-uros nga pagbati,’ ug pagpanapaw, imoral nga pakigsekso, pagpanghaylo, ug ang paglugos dili gani mahimong ipasumbingay gawas kon kini kinahanglanon gayod sa sugilanon ug grabeng silotan sa kataposan sa pelikula ang naghimo niini.”

 Maylabot sa kapintasan, ang mga pelikula “dili puwedeng magpakita o maghisgot bahin sa ordinaryong mga hinagiban, magpakita sa detalye sa usa ka krimen, magpakita sa mga polis nga gipatay sa mga kriminal, magpasumbingay ug grabeng kapintasan o pagpatay, o magpakita ug pagbuno o paghikog gawas kon kinahanglan gayod sa sugilanon. . . . Dili gayod mahimong ipakita nga gipakamatarong ang bisan unsang krimen.” Sa laktod, ang kalagdaan nagbaod nga “walay himoong pelikula nga magpaubos sa moral nga mga sukdanan niadtong motan-aw niana.”

Ang Kalagdaan sa Pagdili Gipulihan ug Sistema sa Pagklasipikar

Sa mga tuig sa 1950, daghang prodyuser sa Hollywood ang misupak sa kalagdaan, nga mibating ang mga lagda niini kinaraan na. Busa, sa 1968, ang kalagdaan giwagtang ug gipulihan ug usa ka sistema sa pagklasipikar. * Pinaagi niining sistema sa pagklasipikar, ang usa ka pelikula mahimong maundan ug madayganong mga esena, apan kini hatagag simbolo nga magpasidaan sa mga tawo sa sukod sa “panghamtong” nga unod niini. Sumala ni Jack Valenti, nga presidente sa Motion Picture Association of America sa halos upat ka dekada, ang tumong mao ang “pagtanyag ug pasiunang pasidaan ngadto sa mga ginikanan, aron makadesisyon sila kon unsang mga pelikulaha ang angay ug dili angay nga tan-awon sa ilang mga anak.”

Sa dihang gigamit na kining sistemaha sa pagklasipikar, ang babag nawagtang. Ang mga eskrip sa pelikula sa Hollywood nga giklasipikar ingong angayan sa tanang pangedaron natugob sa sekso, kapintasan, ug law-ayng pinulongan. Tungod sa bag-ong mga kagawasan nga nabatonan sa mga tighimog pelikula, dili na mapugngan ang pagdagsang sa mga salida nga sama niini. Bisan pa niana, tungod kay adunay klasipikasyon, ang mga tawo mapasidan-an. Apan mapadayag ba sa usa ka klasipikasyon ang tanang butang nga gusto nimong masayran?

Kon Unsay Dili Mapadayag sa mga Klasipikasyon

Ang uban mibati nga sa paglabay sa panahon, ang sistema sa pagklasipikar sa mga pelikula nahimong matugoton. Usa ka pagtuon sa Harvard School of Public Health nagsuportar sa maong panaghap, sanglit nakaplagan niini nga ang mga pelikula nga giisip nga dalawaton alang sa mga batan-on naundan na karon ug mas mapintas ug madayganon-sa-sekso nga mga esena kay sa mga pelikula sa milabay lang nga usa ka dekada. Ang pagtuon nanghinapos nga “ang mga pelikula nga managsamag klasipikasyon mahimong magkalahi gayod sa gidaghanon ug matang sa law-ayng mga esena niini” ug ang “klasipikasyon nga gibase lang sa edad dili makataganag igong impormasyon bahin sa gipakita nga kapintasan, sekso, law-ayng pinulongan ug uban pang materyal.” *

Ang mga ginikanan nga basta na lang motugot sa ilang mga anak sa pagtan-awg sine nga walay kaubang hamtong tingalig wala makaamgo kon unsa nay giisip karon nga dili law-ayng tan-awon. Pananglitan, ang bida sa usa ka pelikula sa Tinipong Bansa nga giklasipikar ingong angay sa mga tin-edyer gihubit sa usa ka komentarista sa pelikula ingong “usa ka 17-anyos nga mapatuyangong babaye nga dili magpanuko sa paghuboghubog kada adlaw, paggamit ug ilegal nga droga, pagpakigsekso diha sa gubot nga mga parti ug sa pagpakigsekso nga agresibo uban sa usa ka lalaki nga bag-o lang niyang nahimamat.” Kini nga matang sa materyal dili gayod talagsaon. Sa pagkatinuod, ang The Washington Post Magazine nag-ingon nga ang paghisgot bahin sa oral sex daw “dalawaton” na diha sa mga pelikula nga giklasipikar ingong angay sa mga tin-edyer. Tin-aw nga ang klasipikasyon sa pelikula dili angayng mao ang bugtong pasikaranan sa pagtino sa unod sa usa ka pelikula. Aduna bay mas maayong giya?

‘Dumti ang Daotan’

Ang sistema sa pagklasipikar sa pelikula dili ikabaylo sa nabansay-sa-Bibliya nga konsensiya. Sa tanan nilang mga desisyon​—lakip nianang maylabot sa kalingawan​—ang mga Kristohanon naningkamot sa pagpadapat sa tambag sa Bibliya sa Salmo 97:10: “Dumti ninyo ang daotan.” Isipon sa tawong nagdumot sa daotan nga sayop ang pagkalingaw sa mga butang nga gikasilagan sa Diyos.

Ang mga ginikanan kinahanglang magmabinantayon bahin sa matang sa mga pelikula nga tugtan nilang tan-awon sa ilang mga anak. Dili gayod maalamon nga magsalig lang sa klasipikasyon sa pelikula. Posible gayod nga ang pelikula nga giklasipikar nga angay sa pangedaron sa imong anak  nagtuboy diay ug mga prinsipyo nga dili nimo uyonan isip ginikanan. Dili angayng matingala niini ang mga Kristohanon, sanglit ang paagi sa paghunahuna ug paglihok nga gisagop sa kalibotan sukwahi sa mga sukdanan sa Diyos. *​—Efeso 4:​17, 18; 1 Juan 2:15-17.

Wala kini magpasabot nga daotan na ang tanang pelikula. Apan kinahanglang magbantay. Maylabot niini, ang Mayo 22, 1997, nga gula sa Pagmata! miingon: “Ang matag indibiduwal angay magtulotimbang pag-ayo sa mga butang ug maghimog mga desisyon nga magbilin kaniyag hinlong tanlag atubangan sa Diyos ug sa tawo.”​—1 Corinto 10:31-33.

Pagkaplag ug Nahiangayng Kalingawan

Sa unsang paagi magmapilion ang mga ginikanan sa mga pelikula nga tan-awon sa ilang pamilya? Tagda ang mosunod nga mga komento sa mga ginikanan sa tibuok kalibotan. Ang ilang mga komento basin makatabang kanimo sa pagpangitag maayong kalingawan alang sa imong pamilya.​—Tan-awa usab ang kahon nga “Ubang mga Paagi sa Paglingawlingaw,” sa panid 14.

“Ang akong asawa o kaha ako kanunayng mouban sa among mga anak sa pagtan-awg sine sa dihang gagmay pa sila,” matod ni Juan, sa Espanya. “Wala gayod sila manan-aw nga silasila ra o kauban lang sa ubang mga batan-on. Karon, ingong mga tin-edyer, dili sila motan-aw sa unang pagpasalida sa mga pelikula; hinunoa, gipalabi namo nga maghulat sila hangtod nga mabasa na namo ang mga komento bahin sa pelikula o madunggan ang mga komento bahin niana gikan sa uban nga among kasaligan. Dayon ingong pamilya, modesisyon kami kon angay ba namong tan-awon kining pelikulaha.”

Si Mark, sa Habagatang Aprika, nagdasig sa iyang tin-edyer nga anak nga lalaki sa pagpahayag sa iyang hunahuna bahin sa mga salida sa sinehan. “Kami sa akong asawa ang magbukas sa panaghisgot, nga mangutana sa iyang opinyon bahin sa pelikula,” matod ni Mark. “Pinaagi niini, mahibaloan namo ang iyang mga opinyon ug makapangatarongan uban kaniya. Ingong resulta, nakaplagan namo nga makapili kami ug mga pelikula nga mahimong tan-awon namong tanan.”

Si Rogerio, sa Brazil, mogugol usab ug panahon uban sa iyang mga anak sa pagsusi sa mga pelikula nga gusto nilang tan-awon. “Basahon  nako uban kanila ang giingon sa mga komentarista,” matod niya. “Ubanan nako sila sa abanganag video ug tudloan sila kon unsaon pagtan-aw sa hapin sa video alang sa mga timaan nga ang usa ka pelikula basin dili angayng tan-awon.”

Si Matthew, sa Britanya, nakakaplag nga mapuslanon ang pagpakig-estorya sa iyang mga anak bahin sa mga pelikula nga gusto nilang tan-awon. “Sukad sa gagmay pa sila,” matod niya, “ilakip namo ang among mga anak sa mga panaghisgot bahin sa unod sa mga pelikula nga gikaikagan namo ingong pamilya. Kon nahukman namo nga dili angayng tan-awon ang usa ka pelikula, ipatin-aw namong magtiayon ang hinungdan niini, inay kay basta na lang sila did-an sa pagtan-aw niana.”

Dugang pa, ang ubang mga ginikanan nakakaplag nga mapuslanon ang pagsusi bahin sa mga pelikula diha sa Internet. Adunay ubay-ubayng mga Web site nga naghatag ug detalyadong mga komento bahin sa unod sa mga pelikula. Makatabang kini aron masayran kon unsang mga prinsipyoha ang gituboy sa usa ka pelikula.

Ang mga Kaayohan sa Usa ka Nabansay nga Tanlag

Ang Bibliya naghisgot bahin niadtong kinsa “nakabansay sa ilang mga gahom sa pagsabot aron sa pag-ila sa maayo ug sa daotan.” (Hebreohanon 5:14) Busa, kinahanglan nga ang tumong sa mga ginikanan maoy aron isilsil diha sa ilang mga anak ang mga prinsipyo nga motabang kanila sa paghimog maalamong mga desisyon sa dihang sila may kagawasan na sa pagpili sa ilang kalingawan.

Daghang batan-ong Saksi ni Jehova ang nabansay pag-ayo sa ilang mga ginikanan niining bahina. Pananglitan, si Bill ug Cherie, sa Tinipong Bansa, malingaw sa pagtan-awg sine uban sa ilang duha ka batan-ong mga anak nga lalaki. “Inighuman namog tan-aw,” matod ni Bill, “hisgotan namo ang salida​—kon unsang moral nga mga prinsipyo ang gitudlo niini ug kon dalawaton ba kana kanamo o dili.” Siyempre, nasayod si Bill ug Cherie nga gikinahanglan ang pagkamapilion. “Basahon namo ang mga komentaryo sa pelikula una motan-aw, ug dili kami magpanuko sa paggawas sa sinehan kon naundan kinig wala-damhang dili-maayong mga esena,” matod ni Bill. Sanglit gilangkit nila ang ilang mga anak sa paghimog responsableng mga desisyon, gibati si Bill ug Cherie nga natabangan nila ang ilang mga anak sa pag-ila gayod kon unsay husto ug sayop. “Makahimo na silag mas maayong mga desisyon sa dihang  mopilig mga salida nga gusto nilang tan-awon,” matod ni Bill.

Sama ni Bill ug Cherie, natabangan sa daghang ginikanan ang ilang mga anak sa pagbaton ug hait nga salabotan maylabot sa pagpilig kalingawan. Tinuod nga kadaghanang salida nga gihimo sa industriya sa pelikula dili angayang tan-awon. Sa laing bahin, sa dihang sila gigiyahan sa mga prinsipyo sa Bibliya, ang mga Kristohanon makapahimulos ug maayong kalingawan nga mapuslanon ug makaparepresko.

[Mga footnote]

[Kahon/Mga hulagway sa panid 12]

“MAGKAUSA KAMI SA PAGHIMOG DESISYON”

“Sa gamay pa ako, manan-aw mig sine ingong pamilya. Karon nga dako na ako, tugtan na ako sa pagtan-awg sine nga dili kauban ang akong mga ginikanan. Apan, una nila ako tugtan sa pagtan-aw, gustong mahibaloan sa akong mga ginikanan ang titulo sa pelikula ug kon bahin kini sa unsa. Kon wala pa silay nasayran bahin sa pelikula, sila mobasag mga komentaryo o motan-aw sa mubong pasundayag sa maong pelikula diha sa TV. Susihon usab nila ang pelikula diha sa Internet. Kon gibati nila nga dili angayng tan-awon ang pelikula, ipatin-aw nila kon ngano. Tugtan usab nila ako sa pagpahayag sa akong opinyon. Libre kaming mag-estoryahay, ug magkausa kami sa paghimog desisyon.”​—Héloïse, 19, Pransiya.

[Kahon/Hulagway sa panid 13]

HISGOTI KANA!

“Kon idili sa mga ginikanan ang usa ka butang apan dili sila motanyag ug bisan unsang maayong butang puli niana, ang mga bata basin mosulay pagtuman sa ilang gusto sa tago. Busa, sa dihang moingon ang mga bata nga gusto nilang motan-aw sa usa ka matang sa dili-maayong kalingawan, ang ubang mga ginikanan dili magdili niana dihadiha, ni motugot sila niana. Hinunoa, palabyon nila ang panahon nga mokalma ang tanan. Sa paglabay sa pipila ka adlaw, nga dili masuko bahin niana, hisgotan nila kanang butanga, nga pangutan-on ang bata kon nganong gibati niya nga maayo kining matanga sa kalingawan. Pinaagi sa paghisgot bahin niana, ang mga kabataan kasagarang mouyon ra sa ilang mga ginikanan ug magpasalamat pa gani kanila. Dayon, ubos sa pagtultol sa mga ginikanan, mopili silag ubang mga kalingawan nga mahimo nilang himoon nga magkauban.”​—Masaaki, usa ka nagapanawng magtatan-aw sa Japan.

[Kahon/Mga hulagway sa panid 14]

UBANG MGA PAAGI SA PAGLINGAWLINGAW

◼ “Ang mga batan-on adunay kinaiyanhong tinguha nga ikauban ang ilang mga kaedad, busa kanunay kaming mohimog paagi aron ikauban sa among anak nga babaye ang maayong mga kaubanan ubos sa among pagtultol. Sanglit daghan ang sulondang mga batan-on sa among kongregasyon, gidasig namo ang among anak sa pagpakighigala kanila.”​—Elisa, Italya.

◼ “Nalangkit kami pag-ayo sa kalingawan sa among mga anak. Mag-organisar kami ug mapuslanong mga kalihokan alang kanila, sama sa pagsuroysuroy, pagbarbikyu parti, pagpiknik, ug pagsalosalo uban sa mga isigka-Kristohanon sa tanang pangedaron. Niining paagiha, dili lantawon sa among mga anak ang paglulinghayaw ingong usa ka butang nga kalipayan lang nila uban sa ilang mga kaedad.”​—John, Britanya.

◼ “Nakaplagan namong mapuslanon ang mga salosalo uban sa mga isigka-Kristohanon. Ang akong mga anak gusto usab nga magdulag potbol, busa popanahon, hikayon namo nga modula niini nga esport duyog sa uban.”​—Juan, Espanya.

◼ “Gidasig namo ang mga bata sa pagtugtog ug mga instrumento sa musika. Kalingawan usab namong tanan ang daghang pasatiempo, sama sa pagdulag tenis, pagbalibol, pagbisikleta, pagbasa, ug pagpakig-uban sa mga higala.”​—Mark, Britanya.

◼ “Kanunay kaming magboling ingong pamilya ug uban sa mga higala. Dugang pa, gipaningkamotan namo ang pag-eskedyul ug usa ka espesyal nga kalihokan nga kalingawan namong tanan kas-a sa usa ka bulan. Ang yawi aron malikayan ang mga suliran mao ang pagkamabinantayon sa mga ginikanan.”​—Danilo, Pilipinas.

◼ “Ang pagtan-aw ug aktuwal nga mga pasundayag kasagarang mas makaiikag kay sa paglingkod lang sa silya nga nagtan-awg salida. Susihon namo ang naeskedyul nga mga pasundayag diha sa among dapit sama sa mga eksibit sa arte, mga displey sa kotse, o mga programa sa musika. Kasagaran nga puwede rang magkaestoryahay samtang nagtan-aw niining matanga sa mga pasundayag. Nag-amping usab kami nga dili maghikay ug sobra ka daghang kalingawan. Ang sobrang kalingawan dili lang makausik ug panahon kondili makawala usab sa kahinam ug kaukyab sa okasyon.”​—Judith, Habagatang Aprika.

◼ “Dili tanang butang nga buhaton sa ubang mga bata ang angayang buhaton sa akong mga anak, ug ako kanang gipaningkamotan sa pagpasabot kanila. Sa samang panahon, kami sa akong bana naningkamot sa pagtagana kanilag maayong kalingawan. Naningkamot kami aron dili sila moreklamo, ‘Wala gyod tay suroysuroy. Wala tay gibuhat nga makalingaw.’ Ingong pamilya, manuroy mi sa mga parke ug maghikay ug mga salosalo dinhi sa among balay uban sa mga igsoon sa among kongregasyon.” *​—Maria, Brazil.

[Footnote]

[Credit Line]

James Hall Museum of Transport, Johannesburg, South Africa

[Hulagway sa panid 11]

Susiha ang mga komento bahin sa pelikula UNA nimo kana tan-awon

[Hulagway sa panid 12, 13]

Mga ginikanan, tudloi ang inyong mga anak nga magmapilion