Mga Batan-on Nangutana . . .

Peligroso ba Gayod ang Pagpakigdeyt Ginamit ang Internet?

“Diha sa Internet, dili gayod nimo mailhan kon kinsa ang imong kadeyt.”​—Dan, 17. *

“Ang mga tawo mahimong mamakak diha sa Internet. Sayon ang pagpakaaron-ingnon.”—George, 26.

ANG pagpakigdeyt ginamit ang Internet nagakabantog sa tibuok kalibotan. Sumala sa gihisgotan sa nag-unang artikulo niining seryeha, ang panaghigugmaay diha sa Internet daling maugmad, apan kana kasagarang maawop sa dihang masayran ang tinuod. * Bisan pa niana, dili lamang kapakyasan ang hinungdan nga ilabinang mabalaka. Ang pagpakigdeyt niining paagiha makapameligro kaayo kanimo​—sa pisikal, emosyonal, o espirituwal nga paagi.

Sa unsang paagi ang butang nga maorag dili makadaot ug dili peligroso​—usa ka kompiyuter sulod sa imong balay mismo​—mahimong peligroso kaayo alang kanimo? Ang pipila ka kapeligrohan adunay kalabotan sa usa ka hinungdanong prinsipyo sa Bibliya. Si apostol Pablo misulat: “Buot namong magmaminatud-on sa tanang butang.” (Hebreohanon 13:18) Kini wala hinuon magpasabot nga ang paggamit sa Internet maoy pagkadili-maminatud-on o ang paggamit sa Internet maghimo kanimo nga dili maminatud-on. Hinunoa, pagailhon nato nga ang ubang mga tawo sagad maoy dili maminatud-on ug sumala sa gihulagway sa sinugdanan niining artikuloha, diha sa Internet, ang pipila ka matang sa pagkadili-maminatud-on  maorag mas sayong himoon ug mas lisod himatikdan. Ug kon bahin sa panaghigugmaay, adunay seryosong mga kapeligrohan ang pagkadili-maminatud-on.

Pananglitan, matikdi ang matang sa pagkadili-maminatud-on nga gibatbat niining bersikuloha sa Bibliya: “Wala ako molingkod uban sa mga tawo sa kabakakan; ug dili ako mosulod uban niadtong magpakaaron-ingnon.” (Salmo 26:4) Unsay gipasabot “niadtong magpakaaron-ingnon”? Sa pipila ka hubad sa Bibliya, kini mabasa nga “mga salingkapaw.” Sumala sa giingon sa usa ka reperensiya, kining mga pulonga ikapadapat ngadto “niadtong nagtago sa ilang mga katuyoan o mga tumong gikan sa uban, o nagtago sa ilang tinuod nga kinaiya ug mga intensiyon.” Sa unsang paagi ang maong pagkadili-maminatud-on gihimo diha sa Internet? Ug unsang mga kapeligrohan ang ginahatag niini ngadto niadtong nangitag hinigugma?

Mga Lobo nga Nagsapot sa Pagkakarnero

Usa ka amahan nga ginganlag Michael nakurat sa pagkahibalo panahon sa usa ka seminar nga ang daghang bata mosupak sa mga lagda sa ginikanan batok sa pagsusi sa peligrosong mga Web site. “Ang mas nakapatugaw kanako,” matod niya, “mao ang makapakurat nga kaamgohan nga ang mga pedopilya makagamit sa Internet sa paghaylo ug mga menor-de-edad alang sa ngil-ad nga mga buhat seksuwal.” Sa dihang gamiton sa mga batan-on ang Internet aron makighimamat ug bag-ong mga kaila, labi pa silang nameligro kay sa ilang naamgohan.

Sa pagkatinuod, dihay mga balita nga ang seksuwal nga mga tigbiktima nga hamtong nagpakaaron-ingnon nga mga tin-edyer samtang nangita ug mga batang biktimahonon diha sa Internet. Sumala sa usa ka pagtuon, “usa sa lima ka mga bata nga nagagamit sa Internet gihangyo nga moapil sa seksuwal nga mga buhat.” Usa ka mantalaan nag-ingon usab nga 1 sa 33 ka bata tali sa mga edad 10 ug 17 “grabe nga gihasi” pinaagi sa mga pagpakig-estorya sa kompiyuter.

Ang pipila ka batan-on nakadiskobre, sa ilang katingala, nga ang “tin-edyer” nga ilang natrato diha sa Internet usa diay ka hingkod nga binilanggo. Ang ubang batan-on nalangkit, nga dili tinuyo, sa seksuwal nga mga tigbiktima. Sa sinugdan kining daotang mga tawo “mag-andam” sa biktimahonon, nga ugmaron ang pagsalig pinaagig mahigalaong mga pagpakig-estorya. Ngadtongadto, hinunoa, sila gustong makighibalag sa personal aron buhaton ang ilang unodnong mga pangibog. Makapasubo, ang mga batan-on gibukbok, gilugos, ug gipatay pa gani ingong resulta.

Tinuod gayod, ang daotang mga tawo “magpakaaron-ingnon” aron mangitag mga biktima diha sa Internet. Ang maong mga tigbiktima makapahinumdom kanimo sa ilustrasyon ni Jesus bahin sa mini nga mga manalagna nga “manganha kaninyo nga nagsapot sa pagkakarnero” apan sa pagkatinuod sila nahisamag “mga lobo nga manunukob.” (Mateo 7:15) Ang pagpakig-estorya nga dili magpaila sa ngalan diha sa Internet maghimong halos imposible nga mailhan ang maong pagpanglimbong. “Sa dihang ikaw makigsulti sa usa ka tawo sa personal,” matod ni George, nga gikutlo ganina, “ikaw may masayran gikan sa mga ekspresyon sa iyang nawong ug tono sa iyang tingog. Apan dili nimo kana masayran diha sa Internet. Sayon ra kaayo nga malimbongan.”

Maalamon gayod ang tambag sa Bibliya: “Maalamon ang tawo nga nakakita sa katalagman ug nagtago sa iyang kaugalingon, apan ang walay kasinatian moagi ug magaantos sa silot.” (Proverbio 22:3) Tinuod, dili tanan nga imong mailaila diha sa Internet maoy peligrosong tigbiktima. Bisan pa niana, adunay dugang mga paagi nga magpakaaron-ingnon ang mga tawo.

Ang mga Kapeligrohan sa Panglimbong ug Pagtago

Dili ikatingala, ang kasagarang batasan sa mga nangitag hinigugma diha sa Internet mao ang pagpasobra o pagpatuo nga sila maayog kinaiya ug pagpamenos o pagtago ug seryosong mga kahuyangan. Dugang pa, ang The Washington Post mikutlo sa usa ka awtor nga nag-ingon: “Ang pagpakigdeyt diha sa Internet mahimong daotan tungod kay ang mga tawo malimbongan.” Nagdugang kini: “Ang mga tawo sagad moangkong lahi ug sekso. . . . Ang mga kinitaan, . . . rasa, mga dokit kriminal, mga kasaysayan sa kahimtang sa pangisip ug pagkaminyo sagad magpabiling sekreto ug dugayng panahon sa ilang relasyon.” Sa pagpasidaan sa uban, daghang tawo nagtahog pait nga mga kasinatian tungod kay gilimbongan sa ilang mga trato diha sa Internet.

Mamakak ba ang mga tawo bahin sa hinungdanong butang sama sa ilang espirituwal nga kahimtang? Ikasubo nga sila mamakak​—ang pipila mangangkon nga sila matuod nga mga Kristohanon bisan pag kana dili tinuod. Nganong manglimbong sila sa maong paagi? Sa makausa pa, ang usa ka  hinungdan mao nga sayon kini diha sa Internet. Usa ka batan-ong taga-Irlandia nga ginganlag Sean miangkon: “Sayon kaayo ang pagpakaaron-ingnon sa dihang magtayp sa kompiyuter.”

Ibalewala lang sa daghang tawo ang maong panglimbong, nga mangatarongan nga ang pagbakak ug diyutay sa dihang makigtratohay maoy kinaiyanhon na lang. Apan, hinumdomi nga gidumtan sa Diyos ang pagbakak. (Proverbio 6:16-19) Ug tungod sa maayong katarongan. Ang kadaghanan sa kaguol ug kalisdanan niining kalibotana maoy gumikan sa pagbakak. (Juan 8:44) Ang pagkadili-maminatud-on mao ang labing daotang pasikaranan sa bisan unsang relasyon, ilabina ang relasyon nga gituyong mosangpot sa tibuok-kinabuhing panaghiusa. Grabe pa, ang pagkadili-maminatud-on maoy espirituwal nga kapeligrohan; makadaot kini sa relasyon sa bakakong tawo uban kang Jehova nga Diyos.

Ikasubo, ang pipila ka batan-on nahitumpawak sa laing matang sa panglimbong. Sila nakigtratohay nga gigamit ang Internet ug nagtago niana gikan sa ilang mga ginikanan. Pananglitan, ang mga ginikanan sa usa ka tin-edyer nga anak lalaki nakurat usa ka adlaw niana sa dihang usa ka batan-ong babaye nga dili nila samag tinuohan miabot nga kalit sa ilang balay human sa pagbiyaheg kapin sa 1,500 kilometros. Ang ilang anak lalaki nakigtrato kaniya sulod na sa unom ka bulan, apan sila wala mahibalo bahin kaniya hangtod niadtong gutloa!

“Naunsa kini pagkahitabo?” nangutana ang mga ginikanan. Sila naghunahuna, ‘Dili mahimong ang among anak makigtrato sa babaye nga wala gayod niya mahibalag sa personal.’ Sa pagkatinuod, sila gilimbongan sa ilang anak​—nga sa aktuwal nagpakaaron-ingnon. Dili ka ba mouyon nga ang maong mga panglimbong dili maayong pasikaranan sa usa ka panagtratohay?

Pagpili sa Tinuod Inay sa Gihulagway Diha sa Internet

Mahimong adunay ubang kapeligrohan ang pagpakigtratohay diha sa Internet. Sa pipila ka kahimtang, ang higala sa Internet mahimong isipong mas tinuod kay sa mga tawo nga imong makita kada adlaw. Ang pamilya, mga higala, ug mga responsabilidad mahimong ikaduha na lang. Ang usa ka batan-ong babaye nga ginganlang Monika, sa Austria, miingon: “Wala na nako tagda ang hinungdanong mga relasyon tungod kay migugol akog daghang panahon sa kompiyuter uban sa mga tawong akong nahimamat sa Internet.” Sa dihang iyang naamgohan kadto, siya natugaw, ug siya mihukom nga ihunong ang paggamit sa Internet sa maong paagi.

Hinuon, daghan ang makaarang sa paggamit sa Internet sa timbang nga paagi. Ang komunikasyon pinaagig E-mail makatabang kaayo aron padayong makontak ang mga higala ug mga minahal. Apan, seguradong mouyon ka nga ang labing maayong paagi sa komunikasyon mao ang personal nga paagi. Kon ikaw “lapas na sa pagbuswak sa pagkabatan-on”​—ang panahong labing puwersado ang seksuwal nga pangibog​—ug ikaw interesadong magminyo, giatubang nimo ang usa sa labing hinungdanong mga pagpili nga imong himoon sa imong kinabuhi. (1 Corinto 7:36) Nan, himoa ang maalamong desisyon.

Ang Bibliya nagtambag: “Si bisan kinsa nga walay kasinatian motuo sa tagsatagsa ka pulong, apan ang usa nga maalamon magapalandong sa iyang mga lakang.” (Proverbio 14:15) Inay motuo sa tanan nga gisulat kanimo sa usa nga wala gayod nimo mahibalag, palandonga pag-ayo ang imong mga lakang. Labi pang maalamon ang pagpakighimamat ug pagpakighigala sa personal. Susiha kon kamo tinuod nga magkabagay, ilabina kon bahin sa inyong espirituwal nga mga tumong ug mga prinsipyo. Ang maong panagtratohay mahimong mosangpot sa malipayon gayong kaminyoon.

[Mga footnote]

[Mga hulagway sa panid 12]

Nahibalo ka ba gayod kon kinsay nagtayp sa mga mensahe diha sa Internet?

[Hulagway sa panid 14]

Kon bahin sa panagtratohay, walay kapuli ang paghimamatay sa personal