Ipagawas ang Makapatay nga Aso

MAKAPABALAKA ang mga estadistika: Tulo ka tawo mamatay sulod sa ilang mga balay kada minuto kada adlaw. Ang hinungdan​—aso gumikan sa pagsunog ug biomass.

Unsay biomass? Kini mahimong ugang tai sa hayop, patayng kahoy, gagmayng mga sanga, mga balili, o mga salin sa tanom nga magamit pa. Un-tersiya sa populasyon sa tibuok kalibotan, nga kapig duha ka bilyong tawo, nagagamit ug biomass ingong sugnod alang sa pagpangluto ug pagpainit sa balay, nagtaho ang Kathmandu Post sa Nepal. Kasagarang kini lang ang sugnod sa mga kabos.

Makapasubo, ang pagsunog ug biomass magpagawas ug makapatayng mga gas. Busa unsay mahimo? “Yano ra ang solusyon sa polusyon sa hangin sa sulod sa balay: dili ipasulod sa balay ang aso o kana ipagawas sa balay,” nag-ingon ang Intermediate Technology Development Group (ITDG), usa ka organisasyong nagtabang sa mga tawo diha sa daghang nasod aron moarang-arang ang ilang kinabuhi.

Ang unang sugyot mao ang pagluto sa gawas sa balay. Apan, unsa na man kon kana dili puwede o dili tilinguhaon? Pauswaga ang bentilasyon sa balay, nagsugyot ang ITDG. Adunay duha ka paagi sa pagpauswag niana​—pinaagi sa pagbangag sa bungbong dapit sa atop (ang gagmayng mga mananap dili makasulod kon kini may alambre nga eskrin) ug pinaagi sa pagbutang ug mga bentana (ang mga sira sa bentana mohatag ug pribasiya). Kini makatabang nga mosirkular ang hangin ug ipagawas ang aso. Ugaling lang, dili mapuslanon ang mga bangag sa mga bungbong kon ang sugnod gigamit alang sa pagpainit sa balay, busa makatabang ang laing yano nga paagi.

Ang mga smoke hood o tapangko sa aso maoy usa sa labing giangayan ug epektibong mga paagi sa pagpagawas sa aso, nag-ingon ang ITDG. Mabuhat ang mga tapangko nga barato lang, pinaagi sa paggamit ug sin o bisan mga tisa ug lapok. Ang maong lagpad nga mga tabon ibutang ibabaw sa abohan ug may panghaw aron ang aso makagawas sa balay agi sa atop. Nag-ingon ang mga eksperto nga kon mas maayo ang bentilasyon dapit sa atop ug gamiton ang mga tapangko sa aso, ang peligrosong mga kemikal nga makahugaw sa balay makunhoran ug halos 80 porsiyento. Ang mga tawong nagagamit ug mga tapangko sa aso nag-ingon nga sila nahimong mas himsog, mas limpiyo, daghan pang matrabaho, ug mas malipayong magpuyo ra sa balay​—ebidensiya nga ang yano kaayong butang makapaarang-arang sa kinabuhi.

[Hulagway sa panid 14]

Sulod-sa-balay nga kosina sa Kenya nga may tapangko sa aso, lagpad nga balisbisan, ug dagkong mga bentana

[Credit Line]

Dr. Nigel Bruce/www.itdg.org