“Morag Gidisenyo”?

Nakasulay ka na ba sukad sa pagtan-aw sa langit magabii ginamit ang usa ka teleskopyo? Daghang nakahimo niini moingon nga mahinumdoman pa nila ang unang higayon nga nakita nila ang planetang Saturn. Talagsaon kaayo kini. Sa nanganawkanaw nga itom nga kawanangan diin nagpat-ak-pat-ak ang dili-maihap, nagkidlap-kidlap nga mga bituon, makita ang usa ka masanag nga lingin nga planeta nga adunay lapad ug nindot kaayong mga singsing!

Unsa kining maong mga singsing? Niadtong 1610, sa dihang ang astronomo nga si Galileo nakakita sa Saturn sa unang higayon pinaagi sa iyang demano-pagkagama nga teleskopyo, kini hanap kaayo nga ang Saturn morag usa ka planetang may mga dalunggan​—usa ka dakong lingin nga planeta nga may duha ka gagmayng mga lingin sa isigkadaplin. Sa paglabay sa panahon, sa dihang nagkamoderno na ang mga teleskopyo, mas naklaro sa mga astronomo ang mga singsing, apan nagdebate gihapon sila kon unsay naglangkob sa mga singsing. Daghan ang miinsistir nga gahi ug solido ang mga singsing. Niadto lamang 1895 nakabaton ug lig-ong pamatuod ang mga astronomo nga ang mga singsing gilangkoban ug daghang bato ug yelo nga mga partikulo.

Ang librong The Far Planets nag-ingon: “Ang mga singsing sa Saturn, nga hugpong sa hiktin nga mga likos nga naporma gumikan sa daghan kaayong tipak nga yelo, maoy usa sa kinanindotan nga mga talan-awon sa Solar nga Sistema. Ang naggilaw-gilaw nga singsing lapad kaayo, nga moabot ug 400,000 kilometros gikan sa kilid nga duol sa nawong sa planeta ngadto sa tumoy nga hanaphanap na. Nipis usab kaayo kini, nga wala pay 30 metros ang aberids sa gibag-on niini.” Niadtong Hunyo 2004, sa dihang ang salakwanang nga Cassini-Huygens nakaabot sa Saturn ug nagpadalag mga impormasyon ug hulagway, ang mga siyentipiko nakakat-on pa ug dugang bahin sa pagkakomplikado niining gatosan ka singsing.

Usa ka artikulo sa magasing Smithsonian miingon dili pa dugay: “Ang Saturn usa ka planeta nga morag gidisenyo​—nga sama ka hingpit sa matematika.” Kita mouyon sa gibating kahingangha sa magsusulat, apan kita matingala kon nganong giapil pa niya ang pulong “morag.” Ang tinuod, kining matahom nga planeta maoy usa lamang sa dili-maihap nga mga kalalangan nga mohaom sa kahubitan nga gisulat libolibo ka tuig kanhi: “Ang kalangitan nagapahayag sa himaya sa Diyos; ug ang kawanangan nagasaysay sa buhat sa iyang mga kamot.”​—Salmo 19:1.

[Picture Credit Lines sa panid 31]

Background: NASA, ESA and E. Karkoschka (University of Arizona); insets: NASA and The Hubble Heritage Team (STScl/AURA)