Bino, Kahoy, ug ang Paagi sa Paghimog mga Baril nga Kahoy

TSOKOLATE, nutmeg, vanilla, o sunog nga pan​—kini ang pipila sa nahunahunaan nga termino nga gigamit sa mga tiggamag bino sa paghubit sa lami sa bino. Unsay mga hinungdan niining nagkalainlaing lami sa bino? Depende kini sa matang sa paras, kalidad sa yuta, ug klima. Apan, sukad sa unang siglo, ang mga tiggamag bino nakadiskobre ug laing sambog nga nadugang diha sa kapin sa 400 ka substansiya nga nakaapektar sa lami ug kahumot sa bino. Kining isog nga produkto mao ang kahoy​—dili ordinaryong kahoy lamang, kondili usa ka espesipikong matang nga gitawag ug white oak.

 Sa unsang paagi ang kahoy nalangkit sa proseso sa paghimog bino? Ug nganong ang kahoyng oak ang gipili sa mga tiggamag bino alang sa paghimog primera-klaseng mga bino?

Ang Kahoy Maoy Mipuli sa Sudlanang Panit ug Tadyaw

Sa unang bahin sa narekord nga kasaysayan, nadiskobrehan sa tawo ang proseso sa paghimog bino. (Genesis 9:​20, 21) Ibubo sa mga tiggamag bino ang duga sa paras diha sa mga tadyaw o mga sudlanan nga gama sa panit sa hayop, diin diha niana kini ipalaon. Ang mga sudlanang panit ug tadyaw mao ang naandang pondohanan sa bino hangtod sa panahon ni Kristo. (Mateo 9:17) Apan, niadtong panahona, dihay laing paagi sa pagpondo sa bino nga napopular.

Ang unang-siglong historyano nga si Pliny the Elder nagrekord nga ang mga artesano nga nagpuyo sa Gaul, nga Pransiya na karon, nakaimbento ug paagi sa pagporma ug sa pagsumpay sa tabla aron mahimong mga baril. Ang mga tiggamag baril nagpasa ngadto sa sunodsunod nga kaliwatan sa mga kahanas nga gikinahanglan sa paggama niining mapuslanong mga sudlanan. Dugang pa sa paghimog mga baril nga dili lapsan ug likido sama sa bino ug lana, ang mga tiggama naghimo usab ug mga baril nga lapsan ug likido. Apan kini maayong gamiton sa paghakot ug uga nga mga butang, sama sa harina o mga lansang. Sa panahon nga ang pagkarga sa mga butang nagdepende sa kusog sa tawo ug sa mananap, ang pagkaimbento sa baril maoy dako kaayo nga kauswagan. Ngano?

Dakong Kauswagan sa Teknolohiya

Ang bugdo nga porma sa baril dili lamang nagpalig-on pag-ayo sa baril kondili nagsilbi usab nga ligid. Ang kuwadradong kahoy nga kahon nga punog bug-at nga mga butang nagkinahanglan ug daghang tawo o mananap aron maalsa, samtang ang usa ka baril nga nasudlan ug sama nga mga butang maligid ug mahimong maniobrahon sa usa lamang ka tawo. Kay mas lig-on man ang baril kay sa tadyaw ug mas sayon nga ibalhin-balhin kay sa kahoy nga kahon, nakapakusog kini sa negosyo sa tanang matang sa manggad sulod sa daghang siglo.

Karon ang mga sudlanan nga gama sa puthaw, plastik, ug karton mao nay mipuli sa karaang mga sudlanan. Bisan pa niana, halinon gihapon kining karaang mga sudlanan. Sa California, T.B.A., lamang, ang pabrika sa paggamag mga baril nagpatrabaho ug duolan sa 12,000 ka tawo ug mokita ug kapin sa $211 milyones sa usa ka tuig. Ang usa lamang ka pabrika sa Napa Valley, nga ilado kaayong lugar sa California nga tiggamag bino, makagama ug kapin sa 100,000 ka baril sa usa ka tuig. Giunsa paghimo ang mga baril?

 Gikan sa Lasang Ngadto sa Pugon sa Tiggamag Baril

Ang kahoy nga gigamang baril nga pinangita kaayo gikuha gikan sa kalasangan sa oak sa Pransiya. Tungod sa kalidad ug pagkadaghan sa kahoy, mga 45 porsiyento sa tanang baril sa bino gihimo nianang nasora. Human maputol sa mga tigputol ug mga kahoy ang mga 100 ug 200 na ka tuig nga mga kahoy, putol-putolon kini sa gabsanan ug mainampingong larason subay sa grano nga mahimong pinigtul nga mga tabla. Kon ang pinigtul dili maayong pagkalaras, kini masip-ak kon bawgon o mohunob ang bino kon kini sudlan. Ang mga pinigtul kamadahon diha sa gawas diin ang init sa adlaw, hangin, ug ulan anam-anam nga makakuha sa pait nga duga sa kahoy, ug sa samang higayon magpagawas sa humot nga substansiya sa oak. Ang mga pinigtul pasagdan diha sa gawas gikan sa usa ngadto sa upat ka tuig sa dili pa kini himoong baril sa mga tiggama.

Inigsulod nimo sa gam-anan sa baril, imong makita ang karaang paagi sa paggamag baril. Ang hangin nangalimyon sa baho sa oak nga giduyogan sa tingog sa mga gabas, sipilya, ug mga martilyo. Nagsunod sa karaang paagi sa paggamag baril, giporma sa tiggamag baril ang mga pinigtul nga lapad sa tunga ug magkaimyos sa tumoy. Iyang gibawog ang isigkakilid niini aron kon idikit, ang mga pinigtul maporma ug silindro. Dayon iyang gidukdok sa martilyo ang lig-ong likit nga puthaw nga gihal-op diha sa pikas tumoy sa silindro sa mga pinigtul, busa ang wala pa mahuman nga baril morag bukad nga sayal kon tan-awon.

Nag-isa sa bug-at nga baril ibabaw sa pugon diha sa salog, iyang gidangdang ang kahoy. Human niana, iyang gibasa ang sulod nga bahin sa wala pa mahuman nga sudlanan, aron moalisngaw ug mohumok ang kahoy. Sunod, iyang gihigtan ug pisi o kable ang nagbukad nga mga pinigtul sa pikas tumoy ug gipahugtan kini, ug ang mga pinigtul napormang baril. Dayon iyang gidukdok sa martilyo ang nahibiling temporaryong mga likit nga puthaw sa pagbugkos niini; ang permanenteng likit itaod ra sa ulahi. Niining yugtoa, ang masigkatumoy sa baril wala pay mga tabon.

Pagdangdang sa mga Baril

Sa dihang naporma na niya ang mga baril, gisilsilan sa tiggama ang sulod nga bahin sa masigkatumoy sa sudlanan aron iyang mapasigo sa ulahi ang plat nga kahoyng mga tabon, nga gitawag ug mga ulo-ulo, aron matakpan ang mga baril. Gama sa mga tabla sa kahoyng oak ang mga ulo-ulo ug gipaskan ug ginilis nga tangbo ang tunga niini. Ang tangbo nagsilbing pangbulit aron  ang tabla magpabiling hugot kon ugaling kini moburot o mokuyos.

Sa dili pa itaod ang mga ulo-ulo, idangdang na usab sa tiggama ang sulod nga bahin sa baril. Ang tiggamag bino nga nag-order sa mga baril maoy motino sa kapaigon, gikan sa medyo paig ngadto sa paig kaayo. Kon idangdang ang kahoy niining paagiha, molutaw ang lami sa oak nga mapasa diha sa bino. Ang mga ulo-ulo mahimo usab nga ibulag pagdangdang. Dayon itaod sa tiggama ang mga ulo-ulo niini ug ang kilid sa baril lungagan ug himoan ug sungsong. Sa kataposan, iyang lihaan ug hinloan ang gawas sa mga baril ug ipadala kini ngadto sa gam-anan ug bino.

Mga Pangpalami sa Bino

“Ang oak maoy maayo kaayong pondohanan sa pagpalaon sa among mga bino,” miingon si Bob, nga manedyer sa usa ka gam-anan ug bino sa California. Naggiya sa usa ka pundok sa mga turista diha sa gam-anan ug bino, siya miingon: “Ang oak lang ang may kalig-on nga maayong himoong mga baril ug may kalidad nga makadugang sa lami sa bino.” Nagtudlo sa mga lumbay sa mga baril, si Bob miingon: “Samtang magkalaon ang bino diha sa baril, ang sudlanan nagsilbing baga. Ang oksiheno hinayhinay nga molusot diha sa baril nga kahoy, nga magpabula sa bino. Tungod niini nga proseso ang kolor sa bino dili moluspad ug ang lami niini mohawot. Kasamtangan, moalisngaw ang alkohol ug tubig diha sa baril. Ang yamukmok sa yeast molugdang, ug ang kalamay ug ang pait nga duga sa oak anam-anam nga masagol sa bino, nga makahatag ug tagsaong lami niini. Depende sa pagkagama sa klase sa bino, kini mahimong palaonon sa baril sulod sa 18 ka bulan o kapin pa sa dili pa isulod sa mga botelya.”

Si Bob nagpadayon: “Ang mga baril sa bino dili magamit ug dugay. Diha sa bag-ong mga baril nga oak lang namo palaonon ang uban namong primera-klaseng mga bino tungod kay human sa usa ka paggamit ang kadaghanan sa lami sa kahoy mawala. Ang mga baril magamit sa daghang higayon, apan molain ug lami ang bino kon ang baril balikbalik nga gamiton.”

Nagsaysay kon nganong hinungdanon ang dapit nga kuhaan sa oak, si Bob miingon: “Ang white oak nga nanubo sa kayutaan sa Limousin, Pransiya, mohatag ug lami nga lahi kaayo nianang white oak nga gipatubo sa Missouri, sa Tinipong Bansa.” Unsay nakapalahi niini? “Ang klase sa yuta, ang klima, ug ang edad sa lasang maoy lakip sa daghang butang. Ang paagi sa pagpauga sa kahoy, kon gipauga man kini sa pugon o gibulad, makapausab pod sa lami sa bino. Ang labing maayong mga baril sa bino mao kanang gama sa mga kahoy nga gibulad sa gawas. Ang kadaghanan sa among mga baril maoy gama sa kahoyng oak sa Amerika o Pransiya o kombinasyon sa duha, apan ang oak nga maayong himoong baril gipananom usab didto sa Tsina ug Sidlakang Uropa.”

Human sa pagpasiyo sa gam-anan sa bino, si Bob miingon: “Kining tanang kapilian​—ang matang sa oak nga gamiton, ang sukod sa kapaigon, ug gidugayon sa pagkapondo sa bino diha sa mga baril​—maoy kaamgid sa lainlaing mga pangpalami nga gamiton sa tiggamag bino, nga nagtugot kaniya sa paghatag ug lahi nga lami sa produkto. Busa sa sunod higayon nga moinom ka ug primera-klaseng pulang bino, palandonga dili lamang ang panahon ug kahago nga nalangkit sa paggamag bino kondili ang abilidad usab sa paghimog baril nga magpalaon sa bino.”

[Kahon/Hulagway sa panid 26]

Baril nga Oak o Polbos nga Oak?

Ang ubang white wine, sama sa chardonnay, gipalaon diha sa baril nga oak. Apan, dili tanan niini ipalaon diha sa mga baril nga oak. Makuha sa mga tighimog bino ang sabor nga oak pinaagi sa pagbutang ug mga pinigtul sa kahoyng oak diha sa stainless steel nga mga sudlanan sa bino o kaha butangan kinig mga ginabas o polbos nga oak samtang palaonon ang bino diha sa stainless steel o konkreto nga mga sudlanan.

[Hulagway sa panid 24]

Primera-klase lamang nga oak ang gamiton alang sa mga baril sa bino

[Hulagway sa panid 24]

Ang mga kahoy gilaras pinaagig hydraulic jack

[Hulagway sa panid 24]

Ang kahoy kinahanglang larason subay sa lugas, kay kon dili ang mga pinigtul kasuphan ug likido

[Hulagway sa panid 25]

Mga tabla nga andam nang larason aron himoong mga pinigtul

[Hulagway sa panid 25]

Human sa pagdangdang sa mga baril diha sa pugon, ang pinigtul higtan ug puthawng kable

[Credit Line]

Seguin-Moreau, France

[Hulagway sa panid 25]

Ang bino palaonon diha sa mga baril nga oak aron molami

[Hulagway sa panid 26]

Mga tiggamag baril sa Paris, sa unang bahin sa ika-20ng siglo

[Credit Line]

© Cliché Bibliothèque nationale de France, Paris

[Hulagway sa panid 27]

Nagtilaw sa bino nga gipalaon diha sa mga baril, sa katuigang 1900

[Credit Line]

© Cliché Bibliothèque nationale de France, Paris

[Picture Credit Line sa panid 24]

© Sandro Vannini/CORBIS