Ang Madugoong Gubat sa Ngalan ni Kristo

I-PLAY

Ang Madugoong Gubat sa Ngalan ni Kristo

Tinampo sa magsusulat sa Pagmata! sa Mexico

“Panahon sa Misa ang mga pari mosinggit diha sa mga pulpito: ‘Mga anak sa santa Madre Iglesya, makiggubat ta! Ang gobyerno nagplano sa pag-ilog sa mga simbahan!’”—Pedro Rosales Vargas, usa nga nakasaksi.

NGANONG makiggubat ang relihiyosong mga tawo sa pagdepensa sa ilang tinuohan? Unsay mahitabo kon ang mga tawo makigpatay sa pagpanalipod sa ilang relihiyon? Ang Rebelyon sa mga Cristero sa Mexico, nga gitawag usab ug mga Cristero—gingalan niadtong mga tawo nga miapil niini—makahatag ug katin-awan niining mga pangutanaha.

Ang Enciclopedia Hispánica miingon: “Ang pulong Cristero maoy gingalan ngadto sa mga Katoliko sa Mexico nga mirebelde batok kang Presidente Plutarco Elías Calles sa 1926 tungod sa iyang gihimo batok sa Iglesya Katolika, sama sa pagsira sa relihiyosong mga sentro ug mga bilding.” Sa sinugdanan ang gobyerno maoy nagtawag sa mga rebelde ingong mga Cristero tungod sa ilang eslogan nga, “Mabuhay si Kristo nga Hari!” Apan, ang kasungian nagsugod balik pa sa unang panahon.

Pagsugod sa Kasungian

Ang mga balaod sa Reporma nga unang gipasa sa katuigan sa 1850, naaprobahan sa kataposan sa 1917. Apil sa katuyoan sa balaod mao ang “pagbalhin sa gipanag-iya sa simbahan nga kayutaan ngadto sa gobyerno.” (Historia de México) Gipakanaog sa gobyerno kining mga balaora aron ang Iglesya Katolika dili makapatuyang sa pagpanag-iyag kayutaan ug pagtumpig bahandi. Sa naaprobahan kining balaora, ang mga klero miprotesta. Ang gobyerno mibalos pinaagi sa pagdakop sa daghang pari.

Ang usa sa mga tumong sa Rebolusyon sa Mexico (1910-20) maoy sa paghatag ug yuta sa mga kabos. Busa, ang giplano nga mga balaod sa pagkompiskar sa yuta gikan sa mga yutaan ug paghatag niini ngadto sa kabos gitawag ug reporma sa yuta. Ang klero sa katibuk-an gusto nga mag-apil-apil niining problemaha. Tungod kini kay naapektohan niining bag-ong mga balaod ang impluwensiyadong mga klero nga yutaan. Ang simbahan nangangkon nga dili kini supak sa paghatag sa yuta, apan kini nagduso ug usa ka plano nga lahi sa giduso sa gobyerno.

Apan, ang ubang mga tawo nagtuo nga ang simbahan interesado lamang sa pagpanalipod sa intereses sa mga yutaan, lakip na sa sapiang mga membro sa klero. Sa laing bahin, dihay pipila ka pari, nga nailhang mga agrarista, nga pabor sa pag-apod-apod sa yuta ngadto sa mga kabos. Ang panagbangi sulod sa simbahan nakapasamot lang hinuon sa kasungian sa simbahan ug sa gobyerno.

Sa unang bahin sa tuig 1925, si Plutarco Elías Calles, nga bag-o pang milingkod sa pagkapresidente sa Republika sa Mexico, nagsugod sa estriktong pagpatuman sa mga seksiyon sa bag-ong balaod may kalabotan sa simbahan. Pananglitan, iyang gipapahawa ang daghang langyaw nga Katolikong mga pari gikan sa Mexico. Dugang pa, ang arsobispo sa Mexico gidakop human nga siya mideklarar nga tutolan sa mga klero ang batok-klerigo nga mga seksiyon sa balaod. Ang ubang gipanag-iya sa simbahan nga mga bilding gikompiskar usab. Daghan ang nagtuo nga gihimo kini sa gobyerno aron ang dakong kantidad sa salapi sa Mexico dili mapadala ngadto sa Roma.

Sa Hulyo 1926 ang mga obispo sa Mexico nagsugo sa pagpahunong sa tanang relihiyosong mga serbisyo sa mga simbahan. Kini nga lakang gilantaw sa gobyerno ingong politikanhong laraw sa pag-aghat sa mga tawo sa pag-alsa batok sa gobyerno. Tinuod man kini o dili, ang pagpahunong sa relihiyosong mga serbisyo nakapukaw sa Rebelyon sa mga Cristero.

Miulbo ang Gubat

Libolibong Katoliko, nga giaghat sa mga pari, nakiggubat sa pagdepensa sa ilang relihiyon. Ingong ilang estandarte, sila nagdala-dalag imahen sa Birhen sa Guadalupe. Bisan tuod ang ubang mga Cristero naglaom nga motabang ang pamunoan sa mga klero sa pagdepensa sa simbahan, ang kadaghanan sa mga obispo ug mga pari wala makigbahin sa gubat sa kahadlok nga baslan sa gobyerno. Hinunoa, ang kadaghanan kanila midangop sa mga balay sa sapiang mga pamilya ug wala makiglabot sa gubat samtang ang ordinaryong mga tawo nagpadayon sa mapintas nga relihiyosong pagpakiggubat.

Apan, ang ubang mga pari aktibong misuportar niining duha ka naggubatay nga mga grupo. Sumala sa librong The Cristiada, (Tomo 1, The War of the Cristeros), duolan sa 100 ka pari nga Katoliko mikontra sa mga Cristero, samtang 40 ang aktibong misuportar sa armadong panag-away. Laing lima ka pari nakigbahin sa aktuwal nga pagpakiggubat.

Ang resulta sa rebelyon malaglagon kaayo. Diha sa daghang dapit miresulta kini ug dakong kawalad-on. Dugang pa, daghan kaayo ang mga asoy bahin sa batan-ong mga lalaki nga gipugos sa mga Cristero sa pagpakiggubat. Dihay mga taho usab bahin sa mga pamilya nga duawon kanunay sa mga Cristero ug sa mga armi sa gobyerno nga mangayog pagkaon. Ug dihay mga report bahin sa mga pagpanglugos niining duha ka grupo ug pagkahunos sa kinabuhi sa mga minahal.

Ang mga Cristero ug ang armi sa gobyerno parehas nga sad-an sa makalilisang nga mga buhat, bisan sa kamatayon sa daghang tawo nga walay labot sa panagbangi. Ang makalilisang nga gidaghanon sa nangamatay makahatag kanato ug ideya sa tinuod nga hulagway sa nahitabo—labing menos 70,000 ang gipamatay sulod sa tulo ka tuig nga gubat.

Ang Gubat Gipahunong

Human nahimo ang pormal nga kasabotan sa Iglesya Katolika ug sa gobyerno sa Hunyo 1929, ang panag-away gihunong, ug sa pagka-Agosto ang gubat bug-os na nga nahunong. Apan ang Cristero nga mga manggugubat wala ilakip sa mga negosasyon, ug sila wala makasabot kon nganong ang simbahan miduko nianang gilantaw sa kadaghanan ingong kaaway sa awtoridad sa langit. Nahigawad apan mapinasakopon sa mga sugo sa mga klero, ang mga Cristero sa kataposan misurender ug namauli sa ilang mga panimalay. Ang gobyerno nanaad nga dili na estriktohan ang simbahan ug mitugot na usab kanila sa pag-Misa. Apan, ang mga balaod nga naghatag ug mga restriksiyon sa mga relihiyon nagpabilin.

Ang Rebelyon sa mga Cristero gihubit usahay ingong usa ka pagsulay sa pipila diha sa Iglesya Katolika sa pagbawi sa gahom nga gipahimuslan sa simbahan sa wala pa ipatuman ang mga balaod sa Reporma. Bisan pa sa gubat, kining mga balaora nagpadayon nga gipatuman sa Mexico hangtod sa 1992, dihang gipakanaog ang balaod maylabot sa relihiyosong mga organisasyon. Ang gobyerno wala gihapoy pagsalig sa relihiyosong mga organisasyon. Ang mga pari ug mga ministro sa relihiyon gidid-an gihapon sa pag-apil-apil sa politika, ug bisan pag ang relihiyosong mga organisasyon makapanag-iya na karon ug propiedad, ang propiedad nga nabatonan sa simbahan una pa sa 1992 padayon gihapon nga gipanag-iya sa gobyerno. Bisan pa niana, ang balaod wala makapugong sa daghang pari sa Mexico sa pag-apil-apil sa politika.

Unsang Kaayohan ang Nakuha Gikan Niini?

Ang pagpakiggubat ba sa pagdepensa sa ilang relihiyon nakahatag ug dumalayong kaayohan sa mga Cristero? Si María Valadez, nga nakalingkawas sa kagubot, karon miingon: “Nagtuo ako nga ang tanang pagpamatay walay kapuslanan. Binuang kadto.” Si Pedro Rosales Vargas, nga gikutlo diha sa sinugdanan, miingon bahin sa makaguol nga resulta sa gubat: “Gipatay sa mga tawo ang ilang isigkatawo, bisan kadtong membro sa ilang kaugalingong relihiyon. Ako nailo tungod niana nga gubat—gipatay nila ang akong amahan.”

Ang masakit nga mga leksiyon sa Rebelyon sa mga Cristero wala makasanta sa relihiyosong mga pagbati sa pagpasiugda ug dugang nga mga panag-away, sama sa nahitabo sa Amihanang Irlandia ug sa Yugoslavia kanhi. Ang nagsunod lamang sa matuod nga relihiyon ni Kristo ang makasanta sa ingon niini nga trahedya. Gisugo ni Jesus ang iyang mga sumusunod nga dili mag-apil-apil sa politika, nga ‘dili mahimong bahin sa kalibotan.’ (Juan 17:16; 18:36) Iyang gisultihan si apostol Pedro, nga misulay sa paggamit ug puwersa aron dili madakop si Jesus: “Ibalik ang imong espada sa sakoban niini, kay ang tanang mogamit sa espada mamatay pinaagi sa espada.”—Mateo 26:52.

Unsay Pagsanong sa mga Kristohanon sa mga Pagdaogdaog?

Nagkahulogan ba kini nga kon makita sa matuod nga mga Kristohanon nga ang ilang kagawasan sa pagsimba nameligro, kini ila lang ipalabay? Dili. Sa dihang gilutos ang mga Kristohanon sa unang siglo, daghang higayon nga ilang gidepensahan ang ilang kaugalingon pinaagi sa paggamit ug legal nga mga pamaagi nga ilang mabatonan. Sila midangop sa mga korte. Bisag may mga panahon nga sila gipriso, sila nagpabiling maunongon sa ilang tinuohan o wala mokompromiso sa ilang pagkaneyutral sa politika.—Buhat 5:27-42.

Sa bisan unsang kahimtang ang unang mga Kristohanon wala makiggubat ug wala mogamit ug kapintasan sa paglaban sa ilang relihiyosong mga katungod. Ang matuod nga mga Kristohanon dili mopatay ug mga tawo sa bisan unsang relihiyon, ug labaw nang dili mopatay niadtong sama nila ug relihiyon. Hinunoa, sila masinundanon sa pagtulon-an sa ilang Agalon: “Pinaagi niini ang tanan makaila nga kamo akong mga tinun-an, kon kamo adunay gugma sa inyong taliwala.”—Juan 13:35.

[Hulagway sa panid 12]

Usa ka pari nga gipataliwad-an sa duha ka manggugubat nga Cristero

[Credit Line]

[Hulagway sa panid 13]

Si Presidente Plutarco E. Calles

[Credit Line]

[Hulagway sa panid 13]

Pipila sa mga lider sa mga Cristero

[Credit Line]

PAGMATA!