“Ang Numero Unong Tigtagana ug Trabaho sa Kalibotan”

Matag tuig kapin sa 600 ka milyong tawo ang mobisita sa ubang mga nasod. Laing ginatos ka milyon mobiyahe diha sa ilang kaugalingong nasod tungod sa trabaho ug sa paglulinghayaw. Tungod niini, ang industriya sa turismo​—apil ang mga hotel, bakasyonan nga nagtaganag mga kalingawan, kompaniya sa ayroplano, mga ahensiya sa biyahe, ug ubang mga negosyo nga nagtagana sa gikinahanglan sa mga turista​—gihubit ingong “ang numero unong tigtagana ug trabaho sa kalibotan.”

SA TIBUOK kalibotan, ang turismo gibanabana nga mokita ug upat ka trilyong dolyar kada tuig. Ang matag turista dili tingali maghunahuna nga siya bahin sa usa ka tibuok-kalibotang kalihokan sa pagpasiugda ug pakigdait, apan mao kini ang paghubit sa UN World Tourism Organization sa turismo. Sa 2004, si Francesco Frangialli, ang sekretaryo-heneral sa organisasyon, miingon diha sa komperensiya nga giorganisar sa usa ka primer ministro sa Tungang Sidlakan: “Ang turismo ug pakigdait dakog kalangkitan sa usag usa. Dako kaayog impluwensiya ang turismo tungod kay mausab niini ang daw malisod nga mga kahimtang ug mapasig-uli niini ang mga situwasyon nga gituohang imposible nga mapasig-uli.”

Sa unsang paagi nagsugod kining dakog impluwensiya nga industriya? Aduna ba gayoy mga kaayohan ang turismo? Ug ang ‘dako kaayong impluwensiya sa turismo’ makapatungha ba gayod ug pakigdait?

Bulawanong mga Tuig sa Turismo

Ang dakong kausaban sa modernong turismo nagsugod ilabina niadtong ika-19ng siglo. Tungod sa pag-uswag sa ekonomiya, midaghan ang arangan nga mga pamilya sa Uropa ug Tinipong Bansa, busa midaghan usab ang mga tawong may kuwarta ug panahon sa pagbiyahe.

Dugang pa, miuswag usab pag-ayo ang mga pamaagi sa transportasyon sa mga tawo. Ang dagkong mga tren naghatod ug mga pasahero ngadto sa dagkong mga siyudad, ug ang dagkong mga barko naghatod kanila ngadto sa lainlaing mga  kontinente. Aron matagan-an ang mga panginahanglan sa nagkadaghang turista, natukod ang dagkong mga hotel duol sa mga estasyonan sa tren ug mga pantalan.

Sa 1841, ang Ingles nga negosyanteng si Thomas Cook nakahunahuna sa pagtapo niining mga butanga. Siya ang nakamugna sa pagtingob sa pagbayad sa transportasyon, sak-anan, ug mga kalingawan sa bakasyon. “Tungod niining sistema nga gimugna ni Gn Cook,” matod sa Britanikong estadista nga si William Gladstone niadtong katuigan sa 1860, “sa unang higayon, dili na maglisod ang mga tawo sa pag-adto sa laing mga nasod ug nasinati na sila niining mga lugara, nga makapawala sa mapihigong tinamdan.”

Kusog nga Pag-uswag sa Ika-20ng Siglo

Ikasubo, ang pagkasinati sa mga langyaw sa ubang mga nasod tungod sa turismo wala makapugong sa pagbuto sa duha ka gubat sa kalibotan sa unang katunga nga bahin sa ika-20ng siglo. Apan, imbes madaot ang turismo, ang mga kausaban sa katilingban ug mga kauswagan sa teknolohiya nga maoy resulta nianang mga gubata sa pagkatinuod kusog nga nakapauswag sa turismo.

Ang biyahe sa ayroplano mas kusog na ug barato, ang mga haywey sa mga kontinente midaghan, ug maingon man ang mga sakyanan. Sa tungatunga sa ika-20ng siglo, ang pagbakasyon ug pagbiyahe sa mga turista nahimo nang kultura sa Kasadpan ug makaarang na niini ang kadaghanang tawo. Dugang pa, milyonmilyong panimalay aduna nay mga telebisyon ug naikag sa mga hulagway sa nindot kaayong mga lugar, nga nakapukaw sa gana sa pagbiyahe.

Sa unang bahin sa katuigang 1960, ang gidaghanon sa mga turista nakaabot ug 70 milyones kada tuig. Sa tungatunga sa katuigang 1990, kana nga gidaghanon kalit nga misaka sa kapin sa 500 milyones! Ang mga bakasyonan nga nagtaganag mga kalingawan gitukod diha sa lainlaing bahin sa kalibotan aron matagan-an ang mga panginahanglan sa internasyonal ug lokal nga mga turista. Nakabenepisyo ang mga industriya nga dili direktang nalangkit sa turismo, tungod kay ang mga turista mopalit man ug daghan kaayong pagkaon ug ilimnon ug mogasto sa daghan pang ubang mga butang ug mga serbisyo.

Karon ang turismo importante alang sa ekonomiya sa kapin sa 125 ka nasod. Sa pagpasiugda sa mga kaayohan nga ikahatag sa turismo, ang giluwatang balita sa 2004 UN World Tourism Organization nagpatin-aw nga ang turismo makapakunhod sa kakabos pinaagi sa pagpundar ug gagmay ug dako-dako nga mga negosyo nga mga turista ang kustomer. Samtang makatagana kini ug bag-ong mga trabaho, kini makapauswag sa “kahibalo bahin sa kalikopan, kultura ug katilingban.”

Apan tingali mangutana ka: ‘Sa unsang paagi mahimo kini sa turismo? Ug sa unsang paagi kini makabenepisyo sa kalikopan?’

Pagdani sa mga Turista sa Pagduaw sa Lugar sa Kinaiyahan Aron Maedukar sa Pagpreserbar Niini

Sa unang bahin sa katuigang 1980, ang ubang mga siyentipiko ug mga tiggamag pelikula interesado kaayo sa pagpanalipod sa kalasangan ug mga kagaangan maingon man sa mga linalang nga nagdepende niini. Ang gihimong mga report ug pelikula bahin sa kinaiyahan nakapaikag sa mga tawo sa pag-adto niining nindot kaayong mga talan-awon sa kinaiyahan. Ang gagmayng mga negosyo nga gitukod aron sa pagtagana sa mga panginahanglan sa mga siyentipiko ug mga tiggamag pelikula midako tungod sa pagbaha sa mga turistang interesado sa kinaiyahan.

Ang mga ecotour nagkapopular, nga naghimo niini ingong ang labing mauswagong bahin sa turismo. Sa pagkatinuod, ang pagpukaw sa gana sa pagbisita sa nindot kaayong mga talan-awon sa kinaiyahan  dako kaayog kita. Ang magsusulat nga si Martha S. Honey nagpatin-aw: “Diha sa daghang nasod, ang turismo nga nagpasiugda sa pagpanalipod sa kinaiyahan mao ang kinadaghanag kuwartang napasulod gikan sa langyawng nasod, nga mas dako pa kay sa kita sa pag-eksportar ug saging sa Costa Rica, kape sa Tanzania ug Kenya, ug mga panapton ug alahas sa India.”

Busa ang turismo nakatukmod sa mga tawo sa pagpanalipod sa mga tanom ug mga hayop tungod kay sila mokita gikan niini. “Sa Kenya,” matod ni Honey, “gibanabana nga kada tuig ang turismo mokita ug $7,000 sa usa ka leyon, ug sa usa ka tuig mokita ug $610,000 ang usa ka panon sa mga elepante.” Ang turismo sa Hawaii nga nagpasiugda sa pagpanalipod sa kinaiyahan gibanabana nga mokitag $360 milyones kada tuig gikan sa mga kagaangan niini!

Kon Unsaon Pag-ila ug Ecotour

Ang report sa United Nations Environment Programme nga Ecotourism: Principles, Practices and Policies for Sustainability nag-ingon: “Nakita sa daghang ahensiya sa pagbiyahe ug sa turismo nga dakog bentaha ang paggamit sa terminong ‘ecotourism’ diha sa ilang mga basahon, ug gigamit sa mga gobyerno kining terminoha sa pagkombinsir sa mga tawo sa pagbisita sa ilang nasod, apan wala silay gipadapat bisag usa niining labing importanteng mga prinsipyo [sa ecotourism].” Unsaon man nimo pagkahibalo kon tinuod ba gayod nga ecotour ang imong ginahunahuna nga pilion?

Si Megan Epler Wood, awtor sa gihisgotang report, nag-ingon nga ang tinuod nga ecotour aduna niining mga butanga: Sa dili pa mobiyahe, kini maghatag ug impormasyon bahin sa kultura ug lugar nga bisitahan ug maingon man mga giya sa hustong panapot ug panggawi; kini naghatag ug detalyadong impormasyon ngadto sa mga turista kon unsay kahimtang sa lugar, sa katilingban, ug sa politika sa lugar nga adtoan ug maghatag usab ug mga kahigayonan sa mga turista sa pagpakighigala sa mga tawo nianang lugara; nagpasalig kini nga nabayran na ang tanang bayranan sa entrada sa parke; ug nagtagana kinig mga sak-anan nga dili makahatag ug kadaot sa kalikopan.

Ang Nahimo sa Ecotourism

Ang ecotourism dili lang usa ka organisadong pagbisita sa usa ka lugar sa kinaiyahan. Kini gihubit ingong “pagbisita sa mga lugar sa kinaiyahan sa tumong nga masabtan ang kultura ug kasaysayan sa kalikopan, nga nag-amping nga dili madaot ang kalikopan, ug sa samang higayon makahatag ug oportunidad sa mga tawo sa maong lugar nga makakuwarta tungod sa ilang pagpanalipod sa kinaiyahan.”

Nakab-ot ba sa ecotourism kining dalayegong mga tumong? Si Martin Wikelski, sa Princeton University, nag-ingon: “Ang ecotourism maoy usa sa dakong mga hinungdan nga naproteksiyonan ang [Kaislahan sa] Galapagos.” Sa nasod sa Rwanda didto sa Aprika, ang malamposong pagpasiugda sa ecotourism gilantaw nga maoy nakapanalipod sa populasyon sa aliwas, kay nakahatag kini ug pangabuhian sa mga tawo ingong kapuli sa  ilegal nga pagpangayam. Sa ubang mga nasod sa Aprika, ang gipanalipdang mga lugar sa ihalas nga mga mananap namentinar tungod sa kita gikan sa mga turista.

Sa tibuok kalibotan, ang ecotourism nakatabang sa pag-uswag sa kalikopan ug katilingban, ug dili ikalimod nga ang industriya sa turismo nakahatag ug daghang pinansiyal nga kaayohan. Apan kini ba nga industriya makahatag ug kaayohan sa tanang higayon? Unsa may malaoman sa umaabot kon bahin sa pagbiyahe ngadto sa lainlaing bahin sa kalibotan?

[Kahon/Hulagway sa panid 6]

Mga Sugyot Alang sa mga Mobiyahe sa Ubang Nasod *

Sa dili pa mobiyahe

1. Ilista ang importanteng mga impormasyon​—impormasyon bahin sa pasaporte, mga numero sa credit card, mga numero sa tiket sa ayroplano, ug mga detalye sa internasyonal nga mga tseke. Pagbilin ug kopya sa balay, ug pagdalag laing kopya.

2. Paneguroa nga balido ang imong pasaporte ug ang imong bisa; pabakuna kon gikinahanglan.

3. Paneguroa nga ikaw dunay igong medikal nga insyurans, kay mahal kaayo ang emerhensiyang pagpatambal o transportasyon gikan sa laing nasod. Kon ikaw adunay sakit, pagdalag sulat gikan sa imong doktor nga nagbatbat sa imong kahimtang ug sa ginatomar nimong mga tambal. (Matikdi: Ilegal ang pagdalag partikular nga mga tambal ngadto sa ubang mga nasod. Alang sa mga detalye, pangutan-a ang kinadul-ang embahada o konsulada sa nasod nga imong giplanohang adtoan.)

Samtang nagbiyahe

1. Ayaw pagdalag bisan unsang importante kaayong butang nga dili nimo gustong mawala.

2. Tipigi ang imong pasaporte ug ubang importanteng mga butang ilalom sa imong gisul-ob nga sinina, dili diha sa gibitbit nga bag o makita nga mga bulsa. Ayaw ipadala sa usa ka membro sa pamilya ang tanang dokumento.

3. Kon sa bulsa nimo ibutang ang imong pitaka, bugkosi kini ug lastiko aron mas lisod kining makuha sa mangunguot.

4. Pagbantay sa imong gastos gamit ang credit card, ug ayaw paggasto ug labaw sa imong badyet. Kon ang imong gastos molabaw sa gitakda diha sa imong credit card, dakpon ka tungod niini diha sa ubang mga nasod.

5. Pag-amping sa pagkuhag mga letrato sa mga kawani o mga bilding sa militar o industriyal nga mga tinukod, sama sa mga pantalan, riles, o mga pasilidad sa erport. Basin isipon kini sa ubang mga nasod nga hulga sa ilang seguridad.

6. Ayaw pagsugot nga ikaw maoy modalag mga pakete alang kang bisan kinsa nga dili kaayo nimo kaila.

Sa dihang mopalit ug mga sobenir

1. Hinumdomi, daghang nasod nagdili sa importasyon sa garing, sisik, mga tanom, kalupo nga hinimo gikan sa panit sa mananap, ug ubang mga butang, bisan pag gagmayng mga sobenir.

2. Pag-amping sa pagpalit ug mga seramik, kay kini basin makahilo tungod sa tingga kon dili hustong pagkagama.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 5]

Ang mga ecotour kusog nga nagkapopular