Pagpaniid sa Kalibotan

Ang Pagkatulog Motabang Kanato sa Pagsulbad sa mga Problema

“Daghang tawo ang nakakaplag nga ang usa ka problema nga wala nila masulbad sa dayon na nilag katulog daw nahimong sayon sulbaron pagmata nila sa buntag, nga daw ang utok nagsulbad niana sa tibuok gabii,” nagtaho ang The Times sa London. Ang mga siyentipiko sa Alemanya nag-ingon nga nadiskobrehan nila karon nga tinuod kini, nga nagpatik sa mga resulta sa ilang pagtuon diha sa magasin nga Nature. Dihay 66 ka boluntaryo nga gitudloan nilag duha ka pormula sa pagsulbad sa usa ka matematikanhong problema apan wala tudloi sa ikatulong pormula nga direktang makasulbad sa problema. Dayon, ang pipila sa mga boluntaryo gipatulog, samtang ang uban wala pakatulga sa tibuok gabii o tibuok adlaw. “Maayog epekto ang pagkatulog,” nagtaho ang The Daily Telegraph sa London, nga nagkomento bahin sa maong pagtuon. Kadtong nakatulog “dunay duha ka pilo nga posibilidad nga makahunahuna sa ikatulong pormula kon itandi niadtong wala pakatulga.” Sa pagseguro nga kining maong kalamposan dili lang tungod kay ang grupo nga nakatulog nakapahulay ug narepreskohan na, ang mga siyentipiko mihimog ikaduhang pagtuon. Ang duha ka grupo gihatagan na usab ug laing matematikanhong problema sa buntag human sila makatulog o sa gabii human sila magmata sa tibuok adlaw. Niining higayona, walay kalainan sa nalampos sa duha ka grupo, nga nagpakita nga “ang resulta dili tungod kay nakapahulay ang utok kondili nga ang utok nag-obra panahon sa pagkatulog,” matod sa The Times. “Busa,” nanghinapos ang tigdukiduki nga si Dr. Ullrich Wagner, “ang pagkatulog nahisamag usa ka mamugnaon nga proseso sa pagkat-on.”

 Mga Bata Himalit

Ang mga bata ug mga tin-edyer sa Amerika karon mao ang “labing mahiligon sa may-tatak nga mga produkto, labing himalit ug ang labing materyalistiko nga henerasyon sa kasaysayan,” matod ni Juliet Schor, usa ka sosyologo sa Boston College nga nagtuon sa epekto sa pagkahimalit diha sa mga bata. Ang mga timailhan sa pagkahimalit naglakip sa “paghatag ug sobrang pagtagad sa panagway ug mga besti, pagkagusto kaayog mga tawong inila ug bahandi, paggugol ug daghang panahon sa pagtan-awg TV ug sa pag-Internet ug pagdulag mga dula sa video,” nag-ingon ang mantalaang Globe and Mail sa Canada. Nakaplagan ni Propesor Schor nga ang mga bata nga kanunayng maghunahuna bahin sa mga butang nga gusto nilang paliton pirme usab nga maghanduraw nga mahimong dato. “Sila usab nagkaanam ka hinawayon sa ilang kaugalingon ug mibating hinikawan sa dihang itandi nila ang ilang kinabuhi nianang makita nila sa TV ug mga panganunsiyo.” Sa laing bahin, ang mga bata nga dili sama nila ka materyalistiko nakaplagan nga dili kaayo masulub-on ug mabalak-on, wala kaayoy suliran sa pangisip ug emosyon, mas taas ug pagtamod sa kaugalingon, ug adunay mas maayong relasyon sa ilang mga ginikanan, nagtaho ang Globe.

Gidid-an ang Kaugalingon sa Pagsugal

“Gibanabana nga ang gidaghanon sa mga nagiyan sa sugal didto sa Pransiya mokabat ug tali sa 300,000 ug 500,000,” nagtaho ang mantalaang Pranses nga Le Figaro. Apan, nagkadaghang sugarol ang nakaamgo sa panginahanglan sa paghunong sa ilang bisyo. Ang mantalaan nag-ingon nga 28,000 ka sugarol didto sa Pransiya ang boluntaryong nagdili sa ilang kaugalingon sa legal nga pagsugal pinaagi sa paghangyo sa mga polis nga did-an sila sa pagsulod sa mga sugalan sulod sa labing menos lima ka tuig. Ang kapolisan sa Pransiya nagtaho nga sila makadawat ug tali 2,000 ug 3,000 niini nga mga hangyo kada tuig ug ang gidaghanon miuswag ug unom ka pilo sa napulo ka tuig. Gusto sa daghang lunod-patay nga mga sugarol nga ang ilang pagkagiyan isipon ingong “tinuod nga suliran sa panglawas sa publiko sama sa pagpanabako, paghuboghubog, ug pag-abuso sa droga,” nag-ingon ang Le Figaro.

Luy-a Makahupay sa Pagsukasuka

“Ang luy-a makahupay sa pagsukasuka panahon sa unang mga bulan sa pagmabdos,” nag-ingon ang mantalaang Australian. Nakaplagan sa pagtuon nga gipahigayon sa University of South Australia nga ang pag-ugom ug mga usa ka gramong luy-a kada adlaw nagpamenos sa pagsukasuka sa mga babaye diha sa ilang unang yugto sa pagmabdos. Ang luy-a naandan na nga tambal sa pagsukasuka diha sa daghang dapit. Apan, ang pagkaepektibo niini karon lang napamatud-an pinaagig siyentipikanhong mga pagtuon. Nakaplagan sa pagtuon nga ang luy-a sama ka epektibo sa matag adlaw nga pagtomar ug bitamina B₆, usa usab nga kasagarang ireseta aron sa paghupay sa pagsukasuka.

Ang Pag-abonog Dugo Magpauswag sa Risgo nga Mamatay

Usa ka pagtuon nga gipatik sa JAMA (Journal of the American Medical Association) nakakaplag nga ang mga pasyente nga adunay grabeng sakit sa kasingkasing nga kanunayng abonohag dugo mas dakog risgo nga mamatay kon itandi niadtong wala magpaabono. Ang taho nag-ingon nga “ang risgo nga mamatay gumikan sa pag-abono dako gihapon bisag unsa pay edad, sekso, rasa, ug timbang sa lawas sa mga pasyente ug bisag unsa pay ilang naagoman sa ospital sama sa pagdugo ug pag-opera.” Ang mga doktor nga nagdumala sa pagtuon nagsumaryo sa ilang mga kaplag pinaagi sa pag-ingon: “Nagpasidaan kami batok sa naandang paagi sa pag-abono ug dugo aron mamentinar ang gihunahunang husto nga gidaghanon sa dugo diha sa mga pasyente nga may sakit sa kasingkasing.”

Pagkabahinbahin Taliwala sa mga Anglikano

Si Philip Jensen, ang Anglikanong pangulo sa simbahan sa distrito sa Sydney ug usa sa labing inilang obispo sa Australia, di pa dugayng nagsaway sa Arsobispo sa Canterbury ingong “usa ka hiwi nga pari nga nagdawat ug suweldo apan wala maghimo kon unsay gidahom kaniya,” nagtaho ang mantalaan sa Australia nga The Age. Gikondenar ni Jensen ang lider sa iyang simbahan tungod sa iyang matinugoton nga panglantaw bahin sa isyu sa homoseksuwalidad. Ang The Age nag-ingon: “Ang Anglikanong Simbahan sa tibuok kalibotan nabahin pag-ayo maylabot sa isyu sa homoseksuwalidad, nga daghang kauban nilang simbahan sa Aprika ug Asia nagputol sa ilang relasyon sa simbahan sa Canada tungod sa pag-uyon nila nga makasal ang mga homoseksuwal ug sa Tinipong Bansa tungod kay gihimo nilang obispo ang usa ka pari nga nabaniog nga bayot.”

Usa ka Bilyong Bata Nag-antos

Sumala sa United Nations Children’s Fund, labaw pa sa katunga sa gidaghanon sa mga bata sa tibuok kalibotan​—kapin sa usa ka bilyon​—ang nag-antos gumikan sa sobrang kawalad-on, nagtaho ang The New York Times. Kadaghanan sa mga kauswagan nga nahimo sa miaging 15 ka tuig halos nabalewala tungod sa gubat, AIDS, ug kakabos. Sukad sa 1990, ang mga gubat​—55 niini gubat sibil​—nakakalas ug gibanabanang 3.6 ka milyong kinabuhi, halos katunga niana maoy mga bata. Sa kadaghanan niini nga mga gubat, ang mga bata dagiton sa mga rebelde, lugoson, o himoong mga sundalo. Kaylap ang malnutrisyon; subsob nga walay tig-atiman sa panglawas. Ang gidaghanon sa mga bata nga nailo ingong resulta sa AIDS mikabat nag 15 ka milyon sa 2003. Kapin sa duha ka milyong bata ang gihimong mga pampam. Ug, sumala sa taho, ang pagsulbad sa kakabos mokostar lamang unta ug tali sa $40 ug $70 bilyon, samtang ang tinuig nga gasto sa militar mikabat ug $956 bilyon.