Pag-abuso sa Alkoholikong Ilimnon ug ang Kahimsog

“Santé!” “Salute!” “Za vashe zdorovye!” “Chuc suc khoe!” Atua ka man sa Pransiya, Italya, Rusya, o Vietnam, makadungog kag susamang mga pulong taliwala sa mga managhigala nga nanag-inom: “Maayong panglawas!” Apan, ikatingala nga milyonmilyong tawo sa tibuok kalibotan ang nangamatay gumikan sa inom.

ANG pag-abuso sa alkoholikong ilimnon maoy komplikadong problema nga makapameligro, makadaot, ug makapahimo sa usa ka tawo nga magdepende sa alkohol. Ang peligrosong pag-inom, sumala sa pagkabatbat sa World Health Organization, maoy “regular nga pag-inom ug alkoholikong ilimnon nga may makadaot nga mga epekto” nganha sa lawas, hunahuna, o sa katilingban. Kini naglakip sa pag-inom ug sobra kay sa gisugyot sa mga awtoridad sa panglawas o gipatuman sa balaod. Ang  makadaot nga pag-inom, nga gitawag usab ug pag-abuso sa alkoholikong ilimnon, naglangkit sa pag-inom nga makapasamot sa naglungtad nang kadaot sa lawas ug hunahuna apan wala pa magdepende sa alkohol. Ang pagdepende sa alkohol gibatbat ingong “wala nay kontrol nga pag-inom.” Ang usa nga nagdepende sa alkohol mangandoy gayod ug alkoholikong ilimnon, moinom gihapon bisag daghan na kaayog problema gumikan sa pagsigeg inom, ug magluya kon dili makainom.

Bisag unsa pay imong edad, pagkatawo, o nasyonalidad, dili ka makaikyas sa mga kapeligrohan sa pag-inom. Apan unsa ba gayoy epekto sa alkoholikong ilimnon diha sa lawas? Unsa ang mga kapeligrohan sa panglawas gumikan sa sobrang pag-inom? Ug unsay kasagarang giisip nga luwas nga sukod sa imnong alkoholikong ilimnon?

Makadaot sa Utok

Ang ethanol, nga usa ka kemikal nga anaa sa kadaghanang alkoholikong ilimnon, maoy usa ka neurotoxin​—nga buot ingnon, usa ka substansiya nga makadaot sa sistema sa nerbiyos. Sa pagkatinuod, ang usa ka tawong hubog nag-antos sa usa ka matang sa pagkahilo. Kon daghang ethanol ang mainom, moresulta kinig koma ug kamatayon. Pananglitan, taliwala sa mga estudyante sa Japan, ang batasan nga ikkinomi, o ang pagyarok sa alkoholikong ilimnon nga way tungatunga, maoy usa ka hinungdan sa kamatayon sa mga batan-on kada tuig. Ang lawas adunay kapasidad sa pagproseso sa ethanol nga mahimong dili-makadaot nga mga substansiya, apan sa inanay nga paagi. Kon ang alkoholikong ilimnon mas paspas imnon kay sa maarangan sa lawas, modaghan ang ethanol diha sa sistema sa nerbiyos ug mosugod sa pagbalda sa pag-obra sa utok. Sa unsang paagi?

Ang pagsulti, panan-aw, koordinasyon, panghunahuna, ug linihokan nakonektar sa komplikado kaayong mga kutay sa kemikal nga mga reaksiyon diha sa pangunang mga ugat sa utok o mga neuron. Usbon sa ethanol ang maong mga reaksiyon, nga magpugong o magpakusog sa trabaho sa pipila ka neurotransmitter​—mga kemikal nga mopasag mga signal gikan sa usa ka neuron ngadto sa laing neuron. Busa mabalda ang utok sa pagpasa ug impormasyon, mao  nga dili na kini makaobra sa normal nga paagi. Kanay hinungdan kon nganong magkayuring ang sinultihan, mohanap ang panan-aw, magsusapinday, ug wala nay pagpugong sa kaugalingon ug wala nay ulaw ang usa ka tawong hubog. Kining tanan maoy kasagarang timailhan sa pagkahilo.

Kon magsigeg inom, ang kemistriya sa utok magpaayon-ayon aron mabalanse ang makahilong epekto sa ethanol ug maghimo nianang normal nga obra sa nerbiyos. Motultol kini ngadto sa pagkaanad, diin ang samang gidaghanon sa alkoholikong ilimnon dili na kaayo makahubog kaniya kay sa una. Mahitabo ang pagdepende sa alkohol sa dihang dili na normal nga makaobra ang utok kon walay alkoholikong ilimnon. Pangitaon na sa lawas ang alkoholikong ilimnon aron mamentinar ang kemikal nga pagkatimbang. Kon ang usa ka tawo dili makainom, bug-os nga madaot ang kemistriya sa iyang utok ug mahitabo ang mga simtoma sa paghunong sama sa pag-alindasay, pagkurogkurog, o kombulsiyon pa gani.

Gawas nga usbon niini ang kemistriya sa utok, ang pag-abuso sa alkoholikong ilimnon moresulta sa paghuyang ug pagkadaot sa mga selula, nga mag-usab sa gambalay mismo sa utok. Bisan tuod posible nga maulian ug diyutay kon dili na moinom, dunay pipila ka kadaot nga morag dili na maayo, nga dugang makaapektar sa memorya ug sa uban pang mga obra sa utok. Ang pagkadaot sa utok dili kay mao ray resulta sa dugay ug sigeng pag-inom ug alkoholikong ilimnon. Gipakita sa mga panukiduki nga bisan ang panalagsang pag-abuso sa alkoholikong ilimnon makadaot usab.

Sakit sa Atay ug Kanser

Adunay hinungdanong papel ang atay sa paghilis sa pagkaon, pagsanta sa impeksiyon, pagkontrolar sa pag-agos sa dugo, ug pagkuha sa makahilong mga substansiya, nga naglakip sa alkohol, gikan sa lawas. Ang pagsigeg inom ug alkoholikong ilimnon makadaot sa atay sa tulo ka hugna. Sa unang hugna, ang pagkadugta sa ethanol magpahinay sa paghilis sa mga tambok, mao nga modaghan ang tambok diha sa atay. Gitawag kini ug steatohepatitis, o punog-tambok nga atay. Sa kadugayan, kanunay nang maghubag ang atay nga gitawag ug hepatitis. Bisan tuod ang alkoholikong ilimnon direktang makapahinabog hepatitis, kini daw makapahuyang usab sa katakos sa lawas sa pagsanta sa mga kagaw nga hepatitis B ug hepatitis C. * Kon dili makontrolar  ang pagpanghubag, mabungkag ug mamatay ang mga selula. Dugang pa sa maong kadaot, ang alkoholikong ilimnon morag makatukbil sa kinaiyanhong sistema sa pagkamatay sa mga selula nga gitawag ug apoptosis.

Ang kataposang hugna mao ang cirrhosis. Ang nagkagrabeng pagpanghubag sa atay ug sa mga selula mahimong dili na maulian. Sa ngadtongadto, ang atay magbukolbukol na, imbes magpabiling morag espongha. Sa kataposan, ang daot nga atay magpugong sa normal nga pag-agos sa dugo, nga tungod niana mohunong na ang atay sa pag-obra ug mamatay.

Ang epekto sa alkoholikong ilimnon diha sa atay adunay laing kadaot nga dili dayon mamatikdan​—ang atay dili na makadepensa batok sa mga substansiya nga makakanser. Gawas pa nga kini makakanser sa atay, ang alkoholikong ilimnon makapasamot sa kapeligrohang makabaton ug kanser sa baba ug tutonlan. Dugang pa, ang alkoholikong ilimnon makapahimo sa mga mucous membrane o nipis nga mga hapin diha sa baba nga mas daling madutlan sa makakanser nga mga substansiya sa tabako, nga mas makapameligro sa mga hinabako. Ang mga babaye nga moinom ug alkoholikong ilimnon kada adlaw mas dakog purohan nga makabaton ug kanser sa suso. Sumala sa usa ka pagtuon, dunay 69 porsiyentong purohan nga makabaton ug kanser sa suso kadtong moinom ug tulo o kapin pang alkoholikong ilimnon kada adlaw kay sa mga dili hinginom.

Nahiloang mga Bata

Ang ilabinang makapasubong resulta sa pag-abuso sa alkoholikong ilimnon mao ang epekto niini diha sa mga batang gisabak. “Ang alkoholikong ilimnon mas makadaot sa batang gisabak kay sa bisan unsang droga nga giabusohan pagtomar,” nagtaho ang International Herald Tribune. Sa dihang moinom ang usa ka mabdos nga babaye, makainom usab ang bata, ug ang makahilo nga epekto sa alkoholikong ilimnon ilabinang makadaot samtang nagtubo pa ang bata. Ang alkoholikong ilimnon makapahinabog permanenteng kadaot sa sentral nga sistema sa nerbiyos sa bata. Ang mga neuron dili maporma sa hustong paagi. Mangamatay ang mga selula. Ug ang ubang mga selula dili maporma sa hustong dapit niini.

Ang resulta mao ang fetal alcohol syndrome (FAS), ang pangunang hinungdan sa abnormalidad sa utok sa mga bag-ong natawo. Ang mga problema nga naagoman sa mga batang may FAS naglakip sa pagkadaot sa pangutok, pagkalisod mokat-on ug pinulongan, dugayng pagkaugmad sa mga katakos sa panghunahuna, suliran sa pamatasan, hinayng pagtubo, sobrang pagkalihokan, ug pagkabungol ug pagkabuta. Daghang FAS nga mga bata ang natawo usab nga may mga depekto sa panagway.

Dugang pa, ang mga bata kansang mga inahan moinom lang ug kasarangang gidaghanon sa alkoholikong ilimnon samtang nagsabak makaagom gihapon ug pipila ka kadaot, nga naglakip sa mga suliran sa pamatasan ug pagkakat-on. Matod pa ni Propesor Ann Streissguth, sa University of  Washington nga nagtuon bahin sa epekto sa alkoholikong ilimnon ug mga droga diha sa mga batang gisabak: “Bisag dili ka alkoholikong inahan, madaot mo gihapon ang imong anak basta moinom kag alkoholikong ilimnon samtang nagmabdos.” Nag-ingon ang taho sa National Institute of Health and Medical Research sa Pransiya nga Alcool​—Effets sur la santé: “Ang pag-inom ug alkoholikong ilimnon kasagarang makadaot sa dili mahibaloang paagi panahon sa pagmabdos, ug makadaot gihapon bisag gamay ray imnon.” Tungod niini, ang labing maalamong butang nga buhaton sa mga babayeng mabdos o sa nagplanong magmabdos mao ang dili gayod pag-inom ug bisan unsang alkoholikong ilimnon. *

Luwas nga Pag-inom

Dili pa kompleto ang gilistang mga kapeligrohan sa panglawas nga gihisgotan sa ibabaw. Niadtong 2004, usa ka artikulo sa magasing Nature nag-ingon nga “bisag diyutay ray imnon, dako gihapog purohang maangol ug matakboyan ug mga 60 ka lainlaing mga sakit.” Tungod niini, unsa ba gayoy luwas nga pag-inom? Milyonmilyong tawo karon sa tibuok kalibotan ang luwas nga nagtagamtam sa panalagsang pag-inom ug alkoholikong ilimnon. Ang yawi sa maayong panglawas mao ang kasarangang pag-inom. Apan unsa ba gayoy kahulogan niana? Kadaghanang tawo nag-isip sa ilang mainom ingong kasarangan, nga tingali mangatarongan nga basta dili lang sila mahubog o wala magdepende sa alkoholikong ilimnon, wala ray kaso. Apan, 1 sa matag 4 ka lalaki sa Uropa ang nag-inom ug alkoholikong ilimnon nga giisip nang makadaot.

Ang lainlaing mga tinubdan nagbatbat nga ang kasarangang pag-inom maoy 20 gramos nga purong alkohol kada adlaw, o katumbas sa duha ka kasarangang tagay para sa mga lalaki, ug 10 gramos nga purong alkohol kada adlaw, o katumbas sa usa ka kasarangang tagay para sa mga babaye. Ang mga opisyales sa panglawas sa Pransiya ug Britanya nagsugyot ug “makataronganong gidaghanon” nga tulo ka tagay kada adlaw alang sa mga lalaki ug duha ka tagay alang sa mga babaye. Ang National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism sa T.B. dugang misugyot nga “limitahan sa mga tawong nag-edad ug 65 anyos pataas nga moinom lag usa ka tagay kada adlaw.” * Ugaling lang, managlahi ang atong reaksiyon sa alkoholikong ilimnon. Sa pipila ka kahimtang, bisan ang diyutay lang nga alkoholikong ilimnon mahimong dako na kaayog epekto. Pananglitan, “ang kasarangang gidaghanon sa alkoholikong ilimnon mahimong makadaot na para sa mga tawo nga may depresyon ug dali rang matarantar,” nag-ingon ang 10th Special Report to the U.S. Congress on Alcohol and Health. Ang edad, medikal nga rekord, ug gidak-on sa lawas mao ang mga butang nga angayng tagdon.​—Tan-awa ang kahong “Pagpamenos sa Makadaot nga Epekto.”

Unsay ikatabang alang sa mga nag-abuso sa alkoholikong ilimnon? Tubagon sa mosunod nga artikulo kining pangutanaha.

[Mga footnote]

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 5]

ANGAY KA BANG MOINOM SA DILI PA MAGDRAYB?

Sukad nga duna nay mga sakyanan, duna nay mga pagdili sa pagdrayb nga nakainom. Ang unang nasod nga nagpatuman sa maong balaod mao ang Denmark niadtong 1903.

Kon moinom ka nga walay sulod ang imong tiyan, ang alkohol diha sa imong dugo mosaka sa kinatas-ang lebel sulod sa mga tunga sa oras human mainom nimo kini. Sukwahi sa kasagarang opinyon, ang pag-inom ug kape, paghanggab ug preskong hangin, ug pag-ehersisyo dili makatabang kanimo aron mahuwasan. Ang makapaus-os lamang sa epekto sa alkohol diha sa imong lawas mao ang paglabay sa oras. Ayawg kalimti usab nga kon ikaw moinom ug usa ka kasarangang tagay sa bino, serbesa, o wiski, managsama ra ang lebel sa alkohol niini. *

Bisan ang diyutayng alkoholikong ilimnon makadaot sa imong katakos sa pagdrayb. Makaapektar kini sa imong panan-aw. Ang mga karatula sa dalan morag mogamay. Ang imong katakos sa pagkakita sa mga kilidkilid sa dalan samtang motan-aw ka nga deretso ug ang imong katakos sa pagbanabana sa mga distansiya ug ang imong pagtan-aw sa lagyong mga butang mamenosan. Ang katakos sa imong utok sa pagsabot sa mga kahimtang sa dalan, ang imong reaksiyon, ug koordinasyon mohinay usab.

Kon maaksidente ka nga hubog, ang imong pagkaangol mas grabe tingali kay sa wala ka makainom. Dugang pa, mas gamay kag purohan nga mabuhi sa bisan unsang emerhensiyang operasyon tungod sa epekto sa alkoholikong ilimnon diha sa kasingkasing ug sa sirkulasyon sa dugo. “Busa, sukwahi sa kasagarang gituohan, ang kadaghanang kamatayon tungod sa alkoholikong ilimnon maoy tungod ra usab sa hubog nga mga drayber,” nag-ingon ang taho sa French National Institute of Health and Medical Research. Tungod sa maong mga kapeligrohan, ang maong taho naghatag sa mosunod nga mga sugyot:

◼ Ayaw pag-inom kon ikaw magdrayb.

◼ Ayaw pagsakay sa sakyanan nga ang drayber nakainom.

◼ Ayawg padrayba ang imong mga higala o mga ginikanan nga nakainom.

[Footnote]

[Mga hulagway]

Kini popareho rag gidaghanon sa alkohol

Usa ka botelyang regular nga serbesa (330 mililitros nga may 5% nga alkohol)

Usa ka tagay sa distiladong alkoholikong ilimnon (wiski, gin, vodka) (40 mililitros nga may 40% nga alkohol)

Usa ka kopang bino (140 mililitros nga may 12% nga alkohol)

Usa ka kopitang bino (70 mililitros nga may 25% nga alkohol)

[Kahon sa panid 6]

PAGKAGIYAN SA ALKOHOLIKONG ILIMNON​—KALIWAT BAY HINUNGDAN NIINI?

Sa pagpaningkamot nga makakaplag ug tambal alang sa alkoholismo, ang mga siyentipiko naningkamot sa pagsabot sa papel sa mga gene o kaliwat bahin sa sinugdanan ug kaugmaran sa alkoholismo. Nakaplagan sa mga siyentipiko nga dunay daghang gene nga daw maoy nag-impluwensiya sa usa ka tawo sa iyang reaksiyon sa alkoholikong ilimnon. Bisan pa niana, ang mga gene dili kay mao ray hinungdan sa alkoholismo. Bisan tuod ang ubang mga tawo naimpluwensiyahan sa ilang kaliwat, ang pagdepende niana dili gihapon kalikayan. Nalangkit ang mga kahimtang sa palibot. Ang dili maayong pagmatuto sa ginikanan, sobrang pag-inom sa mga sakop sa pamilya o mga barkada, panag-away, emosyonal nga mga problema, depresyon, pagkaagresibo, pagpangitag paukyab, pagkadili-dayon mahubog, o pagkagiyan sa ubang mga substansiya gipunting ingong mga hinungdan nga ang usa mahimong alkoholiko. Kini ug ang uban pang mga hinungdan mahimong motultol ngadto sa pagdepende sa alkoholikong ilimnon.

[Kahon/Hulagway sa panid 6]

PRANSIYA:

Gibanabana sa mga pagtuon nga ang gidaghanon sa mga tawo nga nag-abuso sa alkoholikong ilimnon maoy mga lima ka milyon, nga sa maong gidaghanon mga duha ngadto sa tulo ka milyon ang nagdepende niini

NIGERIA:

Sumala sa mantalaang Daily Champion sa Lagos, “kapin sa 15 ka milyong taga-Nigeria ang alkoholiko”​—nga halos 12 porsiyento sa populasyon

PORTUGAL:

Sa tibuok kalibotan, usa kining nasora sa kinadaghanag mahurot nga purong alkoholikong ilimnon kada tawo. Ang mantalaang Público sa Lisbon nagtaho nga 10 porsiyento sa populasyon ang nag-antos gumikan sa “grabeng kadaot sa lawas tungod sa alkoholikong ilimnon”

TINIPONG BANSA:

Sumala sa 10th Special Report to the U.S. Congress on Alcohol and Health, “duolag 14 ka milyong mga Amerikano​—7.4 porsiyento sa populasyon​—ang nadayagnos ingong mga palahubog o alkoholiko”

[Kahon sa panid 8]

PAGPAMENOS SA MAKADAOT NGA MGA EPEKTO

Ang mosunod nga kahubitan bahin sa pag-inom aron mamenosan ang makadaot nga mga epekto sa alkoholikong ilimnon gipatik sa Department of Mental Health and Substance Dependence sa World Health Organization. Ang pagsunod niini wala magpasabot nga wala nay peligro. Managlahi ang mga epekto sa alkoholikong ilimnon diha sa matag tawo.

◼ Dili sobra sa duha ka kasarangang tagay sa usa ka adlaw *

◼ Ayaw pag-inom sa labing menos duha ka adlaw sa usa ka semana

Sa mosunod nga mga kahimtang, bisan ang usa o duha ka tagay mahimong sobra na kaayo:

◼ Kon magdrayb o mag-operit ug makina

◼ Kon magmabdos o magpasuso

◼ Kon duna kay gitomar nga mga tambal

◼ Kon duna kay sakit

◼ Kon dili ka makakontrolar sa pag-inom

[Footnote]

[Credit Line]

Tinubdan: Brief Intervention for Hazardous and Harmful Drinking

[Kahon/Hulagway sa panid 9]

ALKOHOLIKONG ILIMNON​—MAKAAYO BA SA KASINGKASING?

Nagtuo ang mga siyentipiko nga ang mga kemikal diha sa pulang bino (mga polyphenol) makapugong sa pag-obra sa usa ka kemikal nga makapakupos sa kaugatan.

Dugang pa, ang alkoholikong ilimnon sa katibuk-an gilangkit sa pagtaas sa mga lebel sa gitawag ug maayong kolesterol. Makapamenos usab kini sa mga substansiya nga makapabagtok sa dugo.

Ang bisan unsang mga kaayohan nga makuha gikan sa alkoholikong ilimnon daw nalangkit sa pag-inom ug tinagidyot sulod sa lainlaing adlaw sa semana, inay hutdon kinig inom sa usa ka higayon. Ang pag-inom ug sobra sa duha ka tagay kada adlaw gilangkit sa pagsaka sa alta presyon, ug ang sobrang pag-inom makapataas sa kapeligrohan nga maestrok ug mohubag ang kasingkasing ug dili-regular nga pagpitik niini. Kining mga sakita ug ang uban pang mga kapeligrohan sa panglawas mahitabo tungod sa dili-kasarangang pag-inom ug makapawala sa bisan unsang maayong mga epekto sa alkoholikong ilimnon diha sa kasingkasing ug kaugatan. Bisan pag makaayo ang alkoholikong ilimnon sa panglawas, ang sobrang pag-inom makadaot.

[Diagram/Hulagway sa panid 7]

KON SA UNSANG PAAGI MAKADAOT KANIMO ANG ALKOHOLIKONG ILIMNON

Utok

Pagkamatay sa selula, pagkawala sa memorya, depresyon, pagkaagresibo

Panan-aw, sinultihan, koordinasyon

Kanser sa tutonlan, baba, suso, atay

Kasingkasing

Pagpangluya sa kaunoran, mahimong atakehon sa kasingkasing

Atay

Mapunog tambok, modako, dayon mohubag (cirrhosis)

Ubang kapeligrohan

Huyang nga sistema sa imyunidad, ulser, paghubag sa hagorila o pancreas

Mabdos nga kababayen-an

Peligrong mahimong depektoso o masusot ang mga bata

[Hulagway sa panid 8]

“Ang alkoholikong ilimnon mas makadaot sa batang gisabak kay sa bisan unsang droga nga giabusohan paggamit”