Pagpaniid sa Kalibotan

Mga Ilaga Makatabang sa Pagluwas

Ang mga metal detector, nga dugay nang gigamit sa pagpangitag mga bomba nga gilubong sa yuta, “langan ug hago gamiton kay mamatikdan niini ang tanang piraso sa metal, busa kinahanglan pang susihon,” nagtaho ang mantalaang The Citizen sa Habagatang Aprika. “Apan ang may puyopuyo nga dakong ilaga sa Gambia mao ang gigamit dili pa dugay sa pagpangita ug pagkuha sa kapin sa 100 ka milyong bomba nga gilubong nga nakatag diha sa mga 60 ka nasod nga maoy nakaingon sa pagkaangol ug pagkamatay sa mga 50 ka tawo matag adlaw.” Kining dakong ilaga gigamit uban sa mga metal detector ug mga iro sa pagpangita sa mga bombang nalubong gihapon sa Mozambique bisag natapos na ang sibil nga gubat didto niadto pang 1992. “Ang mga bombang gilubong,” matod sa taho, “maoy peligrosong mga salin nianang gubata nga nakapungkol ug nakapatay ug mga taga-Mozambique hangtod karon, apil ang mga bata sa baryo nga nangatawo human sa gubat.” Ang may puyopuyo nga dakong ilaga sa Gambia, nga maoy gingalan tungod sa dagkong mga puyopuyo nga pondohanag pagkaon sulod sa baba niini, makita diha sa daghang bahin sa Aprika, ug kini daling mapaaghop ug paborito nga binuhi.

 Patungas o Padulhog?

Ang pag-ehersisyo pinaagi sa pagbaktas nga nagtungas may kalainan ba nga ikahatag sa panglawas kay sa pagbaktas nga nagdulhog? Ang mga tigdukiduki nag-ingon nga kini tingali may kalainan sa pipila ka paagi. Usa ka pagtuon gihimo diha sa bukid sa Uropa diin sulod sa duha ka bulan 45 ka boluntaryo mitungas sa 30-grado nga bakilid ug misakayg cable car padulhog. Dayon, sulod sa laing duha ka bulan, sila misakay ug cable car patungas ug mibaktas padulhog. Bisan tuod ang pagbaktas pasaka ug paubos nakatabang sa pagpaus-os sa dili-maayong kolesterol, gipakita sa maong pagtuon nga “ang pagbaktas patungas mas epektibo sa pagpaus-os sa sukod sa tambok nga gitawag ug triglyceride, [samtang] ang pagbaktas padulhog mas maayo sa pagpaus-os sa asukar diha sa dugo ug pagpauswag sa paghilis ug glucose,” nag-ingon ang Tufts University Health & Nutrition Letter. Busa, ang pag-ehersisyo pinaagig pagbaktas padulhog maayo alang sa mga diabeteson ug medyo sayon alang niadtong nagsugod pa lang sa pag-ehersisyo. Alang sa mga nagpuyo sa siyudad, sila makaehersisyo diha sa habog nga mga bilding pinaagi sa pagsakayg elebetor pasaka ug dayon pagkanaog agi sa hagdanan o pinaagi sa pagsakay paingon sa ibabaw sa bungtod ug pagbaktas paubos. Ugaling lang, hibaloi nga ang pagbaktas padulhog mas makapahago sa tuhod.

Salog sa Dagat Dagaya sa Kinabuhi

Usa ka internasyonal nga proyekto nga gitawag ug Census of Marine Life naghimog malukpanong pagtuon sa kadagatan, apil na sa salog sa dagat. Sa wala pa magsugod ang proyekto, “ang nailhan nga mga linalang sa dagat halos kadtong nagpuyo lang sa ibabawng bahin, sa giladmong 200 metros [650 piye],” matod sa mantalaang El País sa Espanya. Kay ang kasagarang giladmon sa salog sa dagat maoy mga 5 ngadto sa 11 kilometros, 95 porsiyento niini wala masuhid. Aron mahimo kining malisod nga bahin sa pagsurbi sa salog sa dagat, gigamit sa mga biologo ang modernong mga himan aron makita ug maletratohan ang mga espisye diha sa natural nga nahimutangan niini, kay ang kinaiyahan sa ubang mga linalang mausab pag-ayo kon dad-on kini sa mabaw. Usa ka tem sa 50 ka biologo naglaom nga makakita ug milyonmilyon ka bag-ong mga espisye sa kinalawran. Ang manedyer sa proyekto nga si Pedro Martínez Arbizu miingon nga 500 ka espisye ang nakita diha sa usa ka metro kuwadrado nga seksiyon sa salog sa dagat duol sa Angola, Aprika. Sa 500 ka espisye, “90 porsiyento ang wala mailhi sa siyensiya ug kinahanglang obserbahan ug nganlan,” matod niya.

Tsokolate Makamatay sa mga Iro

Ang tsokolate “makapasuka ug makapakirig sa mga iro” ug “makapatay [kanila] kon daghan ang ilang makaon,” nagpasidaan ang BBC News. Ang tsokolate adunay theobromine, usa ka kemikal nga makahilo sa mga iro ug makadaot sa ilang kasingkasing, amimislon, utok ug taludtod. Matod pa sa taho, “[200 gramos] sa isog nga tsokolate makapatay sa iro nga [25 kilos] ang timbang, sama sa usa ka baye nga Labrador.” Ang 30 gramos lang sa puro nga tsokolate makapatay na sa usa ka gamayng iro. Apan dili makahilo sa iro ang artipisyal nga tsokolate nga mapalit sa mga tindahang namaligya ug mga binuhi.

Dihang Dunay Mokawat sa Imong Awto

Ang pagpangawat ug awto nahimong dakog-kita nga negosyo sa Mexico City, nagtaho ang El Universal. Sa aberids, 80 ka kotse ang kawaton kada adlaw ug dayon ibaligya pag-usab. Sumala sa usa ka piskal, ang mga lalaking nag-inusara sa pagbiyahe morag maoy kasagarang biktimahon, kay ang mga kawatan nagtuo nga ang mga babaye mas daling mosinggit o kaha may kuyog nga mga bata, nga makapalisod sa pagpangawat. Otsentay singko porsiyento sa nadakpang mga kawatan maoy mga batan-on nga nag-edad ug 18 ngadto sa 25 anyos. Ang kasagarang mga paagi sa pagkawat mao ang pagtion ug pusil ug pagpagawas sa drayber sa dihang pula ang suga sa trapiko, pagbangga sa kotse aron ang drayber mapugos sa paggawas, o pag-atake sa drayber dihang nag-abli sa iyang garahe. Ang mantalaan nagsugyot nga ang mga drayber kinahanglang dili mosukol, kondili magpabiling kalmado​—ilabina kon dunay mga hinagibang gigamit—ug timan-an ang daghang impormasyon bahin sa mga kriminal kutob sa mahimo. Aron daling mabawi ang ilang sakyanan, ang mga biktima kinahanglang nahibalo sa numero sa plaka ug kolor sa kotse ug ireport dayon kini ug ang uban pang hinungdanong impormasyon ngadto sa kapolisan.

Tin-edyer nga mga Drayber

Ang mga ginikanan nga gusto untang estriktohan ang ilang tin-edyer nga mga anak sa pagdrayb may rason na karon sa paghimo niini tungod sa bag-ong panukiduki sa National Institutes of Health sa T.B. Kini nga pagtuon “nagpakita nga ang bahin sa utok nga nagpugong sa arisgadong panggawi maumol sa bug-os sa edad nga 25,” nagtaho ang internasyonal nga edisyon sa The Miami Herald. Kaniadto, ang utok gituohan nga mohamtong labing menos sa edad nga 18, sa dihang bug-os na nga maugmad ang mga igbalati ug alisto nga pagsanong. Apan, ang estadistika gikan sa Insurance Institute for Highway Safety nagpakita nga “ang mga tin-edyer upat ka pilo nga posibleng mabangga ug tulo ka pilo nga posibleng mamatay niana nga aksidente kay sa hamtong nga mga drayber,” nga nagpamatuod sa ilang pagkadaling malinga ug pagkaarisgado samtang nagdrayb.

Pasidaan Batok sa Pangpaputi sa Ngipon

Ang mga espesyalista sa ngipon sa Fray Antonio Alcalde Civil Hospital sa Guadalajara, Mexico, nagpasidaan nga ang mga pangpaputi sa ngipon makadaot ug makapasakit sa ngipon, nagtaho ang mantalaang Milenio sa Mexico City. Kini makadaot sa “gawas nga bahin o hangtod sa sulod” sa ngipon ug tingali dili gani makapaputi niini. Sumala pa niini nga mga eksperto, ang lig-ong ngipon lainlain ug kolor, gikan sa orens ngadto sa abohon. Ang puti nga ngipon dili kanunayng nagpasabot nga maayog ngipon ang usa ka tawo, matod sa espesyalista nga si Rocío Liliana Hernández, bisan pag ang mga tawo gipatuo nga ang puti nga ngipon mao ang “kinanindotan ug kinamaayohan.”