Kon sa Unsang Paagi Magpabiling Nindot ang Imong Pahiyom

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA CANADA

KON manamin ka, unsa may imong tan-awon? Tingali ang imong buhok o ubang bahin sa imong panagway. Apan komosta ang imong pahiyom? Namatikdan ba nimo kon sa unsang paagi ang imong pahiyom maapektahan sa imong ngipon? Oo, kon gusto nimong magpabiling nindot ang imong pahiyom, kinahanglang atimanon nimo ang imong ngipon. Ang imong permanenteng ngipon gidisenyo nga magpabilin sa tibuok nimong kinabuhi. Kini angayng hatagan ug linaing pagtagad. Gawas pa sa pag-usap sa pagkaon ug pagtabang kanimo sa pagsulti sa hustong paagi, tungod sa imong ngipon ang imong baba dili moyakob​—nga mas makapanindot sa imong pahiyom. Busa, bililhon gayod ang imong ngipon!

Unsay Imong Mahimo sa Pagpanalipod sa Imong Ngipon?

Ang lig-on nga ngipon nagdepende sa imong gikaon. Ang balanse nga pagkaon nga nag-apil sa kalsiyum ug mga bitamina A, C, ug D makatabang sa pagtubo sa ngipon, sukad sa panahon nga anaa ka pa sa tagoangkan hangtod sa panahon nga motubo na ang imong permanenteng ngipon. * Ang maayong mga batasan sa pagkaon makapalig-on sa imong ngipon, apan pagbantay sa tam-is nga mga pagkaon! Kini makapadako sa posibilidad nga malungag ang imong ngipon. Bisan pa sa sublisubli nga mga pasidaan nga naglangkit sa asukar sa pagkadaot sa ngipon, ang ordinaryong molupyo sa Amerika del Norte gitaho nga makahurot ug 50 ngadto sa 60 kilos nga asukar kada tuig! Nganong makadaot man ang asukar sa atong ngipon?

Ang ngipon madaot tungod sa duha ka matang sa bakterya​—“mutans streptococci ug lactobacilli”—nga mahimong bahin sa taliti, usa ka pilitpilit nga bakterya-sagol-kiki nga substansiya nga motapot sa ngipon. Ang mga bakterya diha sa taliti maningaon sa asukar ug himoon kanang makadaot nga mga asido nga magsugod sa pagkutkot sa ngipon. Ang pipila ka matang sa asukar mas daling mahimong asido o mas dakog kalagmitan nga motapot sa ngipon, sa ingon magsugod dayon ang taliti sa pagkutkot sa ngipon.  * Ang taliti nga wala matangtang mobagtok ug mahimong calculus, o tartar, diha sa punoan sa ngipon.

Ang pagtangtang sa taliti ug ilabina sa mutans streptococci nga bakterya hinungdanon aron dili modako ang kadaot sa ngipon. Busa kon gusto nimong magpabiling nindot ang imong pahiyom, kinahanglang limpiyohan nimo adlaw-adlaw ang imong ngipon. Ang  Columbia University School of Dental and Oral Surgery nag-ingon: “Duyog sa paggamit ug floss, [ang pagsepilyo sa ngipon] mao ang labing hinungdanong butang nga mahimo nimo aron dili madaot ang imong ngipon ug ang mga tisyu niini.” Ang epektibong mga paagi sa pagsepilyo ug paggamit sa floss gipakita niining panira ug sa sunod nga panid. Ang imong dentista mosugyot tingali nga mogamit ka ug ubang mga himan ug mga paagi nga makatabang kanimo sa paglimpiyo pag-ayo sa imong ngipon ug sa ingon magpabiling nindot ang imong pahiyom.

Ang sublisubli nga pag-atake sa asido makawagtang sa minerales, o makapahumok sa enamel sa ngipon. Apan, mahimong mapasig-uli ang minerales. Sa unsang paagi? Napamatud-an nga ang fluoride makatabang sa pagsanta sa pagkadaot sa ngipon pinaagi sa pag-abag sa proseso sa pagpasig-uli sa minerales. Busa, bisan tuod ang daot mahimong mokanap, masanta usab kini kon anaa ang pipila ka minerales, sama sa fluoride. Oo, ang ngipon makaayo sa kaugalingon niini!

Kon Unsay Buhaton Inig-adto Nimo sa Dentista

Sa usa ka surbi diin ang mga tawo gipalista kon unsay ilang gikahadlokan, ang pag-adto sa dentista mao ang ikaduha nga ilang gikahadlokan, sunod sa pagpakigpulong sa publiko. Angay ba kanang kabalak-an? Sa datong mga nasod, ang paspas kaayo nga gagmayng mga barina ug anestesya nga ipahid o iineksiyon sa lagos nakapaarang karon sa mga dentista sa paghimo sa kadaghanang mga pamaagi nga halos dili masakitan ang pasyente. Kon pamilyar ka sa kon unsay nalangkit sa matag ang-ang sa proseso basin maibanan ang imong kahadlok.

Ang usa ka proseso nga himoon sa dentista inig-adto nimo sa iyang klinika mao ang paglimpiyo sa imong ngipon. Niining maong proseso, ang taliti tangtangon gikan sa mga parte sa ngipon nga dili maabot sa sepilyo ug dental floss. Dayon hinisan ang ngipon aron matangtang ang taliti ug mga mansa nga maoy makapabati sa imong pahiyom.

Tungod kay ang mineral nga fluoride napamatud-an nga makapamenos sa posibilidad nga madaot ang ngipon, kini subsob nga ipahid sa ngipon sa mga bata ingong gel, solusyon, o barnis diha sa klinika. Ang fluoride gidugang usab diha sa publikong abiyo sa tubig sa daghang kayutaan, ug ang toothpaste subsob nga adunay fluoride ingong dugang proteksiyon batok sa pagkadaot sa ngipon.

 Unsay Mahimo sa Dentista?

Ang mga dentista kanunayng ginabansay aron sa pagpatuman sa mga pamaagi nga makapamenos sa kadaot gumikan sa pagkawala sa minerales. Pinaagi sa pag-atiman dayon sa daot sa dihang kini gamay pa, kasagaran masanta ang pagkanap sa kadaot. Busa, kon imong hunahunaon nga kinahanglan nimong mahibaloan kon aduna bay daot ang imong ngipon ug maatiman dayon kini, malipay kang moadto sa dentista.

Apan, kon ang asido nga gipatungha sa taliti magpabilin sa ngipon, ang ngipon madaot. Kon dili masanta ang pagkadaot, ang ngipon malungag. Nan, kinahanglang atimanon kanang ngipona. Kon ang kadaot wala pa makaabot sa uyok, diin nahimutang ang mga nerbiyos nga konektado sa ngipon, ang ngipon kasagarang pastahan.

Ang dentista mogamit ug gamayng barina aron sa pagtangtang sa daot ug sa pagporma sa lungag una pa kini pastahan. Dayon kini pastahan. Ang amalgam nga mga pasta dali rang mogahi ug mahimong pormahon, samtang ang daghag-sagol artipisyal nga salong pagahion ginamit ang asul nga fiber-optic nga suga. Kon ang mga lungag dili mapastahan ug madaot na hasta ang uyok sa ngipon, mahimong kinahanglanon na ang root-canal nga proseso o basin ibton na lang ang ngipon. Kon i-root-canal ang ngipon, kini dili na kinahanglang ibton, tungod kay ang maong proseso naglangkit ug pagpasta ug pagtabon sa uyok sa nadaot nga ngipon. Ang daot kaayo nga ngipon butangan ug bansil, ug ang pangag mahimong taoran ug marpil o pustiso. *

Kon Nganong Takos Kana sa Paningkamot

Tingali mahadlok ka gihapong moadto sa dentista. Kon mao, pakigsulti sa imong dentista bahin sa imong mga kabalaka. Sa dili pa siya magsugod, pahibaloa siya kon unsay imong isenyas (sama sa pag-isa sa kamot) kon masakitan ka na. Hangyoa siya nga ipatin-aw kanimo ang matag ang-ang sa iyang himoong proseso. Kon duna kay mga anak, makatabang ka nga mahuptang lig-on ang ilang ngipon pinaagi sa pagsulti nga positibo bahin sa pag-atiman sa ngipon ug dili gamiton ang pag-adto sa dentista ingong panghulga kon siya magpabadlong.

Si Dr. Daniel Kandelman, propesor sa Department of Oral Health sa University of Montreal, nag-ingon: “Sa pagkakaron posible na nga makab-ot kining mapuslanong tumong nga huptang lig-on ang ngipon: panalipdi ang imong lig-on, natural nga ngipon, uban ang maanindot nga pahiyom sulod sa tibuok mong kinabuhi.” Takos kana sa paningkamot!

[Mga footnote]

[Kahon/Mga hulagway sa panid 12]

Pagpanepilyo

Adunay daghang paagi sa pagpanepilyo apan aniay pasidaan—diyutay lang nga toothpaste ang gamita. Ang toothpaste makagasgas sa ngipon ug kini “mas isog ug gatosan ka pilo kay sa kinaiyanhong mga elemento sa ngipon.”

1 Iposisyon ang sepilyo ug mga 45 grado diha sa punoan sa ngipon. Hinaya pagsepilyo gikan sa punoan sa ngipon paingon sa tumoy sa ngipon. Seguroa nga masepilyohan ang atubangan ug likod nga bahin sa ngipon.

2 Sepilyohi ang ibabaw sa bag-ang sa paagi nga morag nanilhig.

3 Aron malimpiyohan ang likod nga bahin sa ngipon sa atubangan, iposisyon ang sepilyo nga halos patindog. Sugdi pagsepilyo gikan sa punoan sa ngipon paingon sa tumoy sa ngipon.

4 Sepilyohi ang imong dila ug ang imong alingagngag sa paagi nga morag nanilhig.

[Credit Line]

Steps 1-4: Courtesy www.OralB.com

[Kahon/Mga hulagway sa panid 13]

Paghinlo sa Imong Ngipon Ginamit ang Floss

Ang mga dentista nagsugyot nga mogamit ug floss adlaw-adlaw ug manepilyo kada human ug kaon.

1 Ibubod ang masigkatumoy sa usa ka piraso sa floss diha sa anlalabaw sa imong duha ka kamot, nga magbilin ug gamayng luna tali niana.

2 Ginamit ang kumagko sa usa ka kamot ug ang igtutudlo sa laing kamot, pahugti ang floss. Hinayhinaya pagpasulod ang floss taliwala sa mga ngipon.

3 Kurbaha ang floss, ug gamita kini sa pagkiskis sa mga kilid sa matag ngipon. Hinayhinaya pagpaubos ang floss ngadto sa lagos, apan ayaw kinig iduot sa lagos o ibag-id-bag-id ang floss sa lagos.

[Credit Lines]

Tinubdan: The Columbia University School of Dental and Oral Surgery’s Guide to Family Dental Care

Steps 1-3: Courtesy www.OralB.com