Ang Problema sa Pagpakaon sa mga Tawo sa Siyudad

“Nagkadako ang problema sa pagpakaon sa mga tawo sa mga siyudad sa kalibotan, nga gikinahanglan ang pagtinabangay sa mga tigsuplay ug pagkaon, tighatod niini, mga manedyer sa mga merkado ug sa daghan kaayong tigbaligya.”—JACQUES DIOUF, DIREKTOR HENERAL SA FOOD AND AGRICULTURE ORGANIZATION SA HINIUSANG KANASORAN (FAO).

ANG mga eksperto sa pag-apod-apod ug pagkaon nakaingon nga ang seguridad sa pagkaon lagmit mao unya ang “kinadak-ang problema sa mga tawo nga hatagag hinabang” sa ika-21ng siglo.

Ang seguridad sa pagkaon gihubit ingong “ang oportunidad sa tanang tawo sa pagbaton ug dagayang pagkaon sa tanang higayon alang sa aktibo ug himsog nga kinabuhi.” Sa pagkakaron, ang pagkaong mabatonan sa tibuok kalibotan igo na nga makatagbaw sa panginahanglan sa mga molupyo sa yuta—kon kini iapod-apod unta sumala sa panginahanglan. Apan ang tinuod nga kahimtang mao nga mga 840 milyones ka tawo ang matulog matag gabii nga walay igong pagkaon. Daghan kanila nagpuyo sa mga siyudad. Tagda ang pipila ka aspekto niining problemaha.

Dagko Kaayong mga Siyudad nga Nagkinahanglag Daghan Kaayong Pagkaon

Samtang nagkadako ang mga siyudad, ang kaumahan sa palibot niini nga gigamit kaniadto alang sa agrikultura anam-anam nga gitukoran ug mga balay, pabrika, ug mga karsada. Tungod niini, ang mga umahan layo na sa mga siyudad nga gisuplayan niini ug pagkaon. Kasagaran, gamay o walay mga pananom diha sa mga siyudad, ug ang karne maggikan pa sa lagyong mga probinsiya. Diha sa daghang kabos nga mga nasod, wala kaayoy mga karsada nga maagian sa paghatod ug produkto gikan sa kaumahan paingon sa mga siyudad. Kini  nagpasabot ug mas dugayng biyahe, mas daghang usik ug, sa kataposan, mas taas nga mga presyo alang sa mga pumapalit, nga kadaghanan pobre kaayo.

Adunay pipila ka dagkong mga siyudad diha sa kabos nga mga nasod nga seguradong modako pa gayod. Pagka-2015, ang Mumbai (kanhi Bombay) gidahom nga may 22.6 milyones na ka molupyo, ang Delhi 20.9 milyones, ang Mexico City 20.6 milyones, ug ang São Paulo 20 milyones. Gibanabana nga ang usa ka siyudad nga dunay napulo ka milyong tawo—sama sa Manila o Rio de Janeiro—kinahanglang suplayan ug 6,000 ka toneladang pagkaon kada adlaw.

Lisod kini nga buhaton ug magkalisod pa gayod kini ilabina diha sa mga dapit nga kusog kaayo ang pagdaghan sa populasyon. Pananglitan sa Lahore, Pakistan, dili lang daghan ang mangatawo (2.8 porsiyento) kondili “makapabalaka” usab ang gidaghanon sa mga lalin nga naggikan sa mga probinsiya. Diha sa daghang kabos nga mga nasod milyon-milyon ka tawo magpanon ngadto sa naghuot na nga mga siyudad nga nangitag mas maayong kahimtang sa kinabuhi, trabaho, mga palaliton, ug mga serbisyo. Tungod sa maong paglalin, ang populasyon sa siyudad sa Dhaka, Bangladesh, gidahom nga madugangan ug usa ka milyon o kapin pa matag tuig sa umaabot. Sumala sa mga pamanabana, sa 2025 kadaghanan sa populasyon sa Tsina, nga dos-tersiya niini karon nagpuyo sa mga probinsiya, magpuyo na sa mga siyudad. Nianang panahona, gidahom nga 600 milyones na ang magpuyo sa mga siyudad sa India.

Ang pagbalhin sa mga tawo ngadto sa mga siyudad nakapausab sa katibuk-ang kahimtang sa daghang bahin sa kalibotan. Pananglitan, sa  Kasadpang Aprika 14 porsiyento lang sa populasyon ang nagpuyo sa mga siyudad niadtong 1960. Pagka-1997 ang populasyon sa siyudad miabot na ug 40 porsiyento, ug sa 2020, kini gituohan nga moabot pa ug 63 porsiyento. Sa kinasidlakang bahin sa Aprika, ang populasyon sa mga siyudad gituohan nga modoble sulod sa napulo ka tuig. Ug gibanabana nga 90 porsiyento sa katibuk-ang pagdaghan sa populasyon diha sa kabos nga mga nasod sa umaabot maggikan sa mga lungsod ug mga siyudad.

Ang pagdugang ug suplay sa pagkaong ihatod ngadto sa mga siyudad para niining tanang gigutom nga mga tawo maoy usa ka dako kaayong trabaho. Gikinahanglan ang kooperasyon sa libolibo ka mag-uuma, tig-empake, drayber sa trak, negosyante, ug mga tigpreparar ug pagkaon, maingon man ang paggamit ug libolibong sakyanan. Apan, sa pipila ka mga dapit, mas daghang suplay sa pagkaon ang gikinahanglan sa mga siyudad kay sa ikatagana sa palibot nga mga dapit. Dugang pa, sa kadaghanang mga siyudad diha sa kabos nga mga nasod, ang mga serbisyo sama sa transportasyon ug mga tinukod sama sa mga bodega, merkado, ug mga ihawan kulang na kaayo.

Kaylap nga Kakabos

Ang problema sa pagpakaon sa nagkadakong populasyon mosamot ka lisod kon kaylap ang kakabos. Daghang dagkong mga siyudad diha sa kabos nga mga nasod, sama sa Dhaka, Freetown, Guatemala City, Lagos, ug La Paz, dunay 50 porsiyento o kapin pa nga mga molupyong kabos.

Sa naghisgot bahin sa pagsuplay ug pagkaon alang niini nga populasyon, ang mga analista nag-ingon nga lahi ang pagkaanaay abundang pagkaon kay sa katakos nga makapalit niini. Tingali dunay mapalit nga pagkaon sa mga merkado sa siyudad, apan kon ang presyo taas kaayo, ang mga kabos sa siyudad dili gihapon makapahimulos niini. Namatikdan nga kon moumento ang suweldo sa mga taga-siyudad, sila gustong mokaog mas daghan ug mas nagkadaiyang klase sa pagkaon. Ang mga kabos sa siyudad, sa laing bahin, naglisod pagpalit ug igong pagkaon nga ilang gikinahanglan ug nagustohan. Kining pobre nga mga pamilya kinahanglan tingali nga mogastog mga 60 ngadto sa 80 porsiyento sa ilang katibuk-ang suweldo aron makapalit ug pagkaon.

Tingali ubos ang presyo kon binulto ang pagpalit ug pagkaon; ugaling lang, dili gayod kana magsilbi kon walay kuwarta ang mga tawo. Daghang panimalay gamay rag makaon, ug ang di-mapugngang resulta maoy malnutrisyon. Pananglitan, diha sa mga siyudad sa Aprika habagatan sa Desyerto sa Sahara, ang malnutrisyon gikaingong “grabe ug kaylap nga problema.”

Ilabinang nameligro mao ang mga bag-ong namalhin sa siyudad gikan sa mga probinsiya nga nalisdan sa pagpahiangay sa kinabuhi diha sa siyudad—sama sa nag-inusarang mga inahan, bag-ohang mga empleyado sa gobyerno nga dili dayon masuweldohan tungod sa problema sa panalapi, mga baldado, mga tigulang, ug mga masakiton. Kining nameligrong mga grupo kasagarang namuyo diha sa mga dapit nga kulang sa hinungdanong mga pasilidad—koryente, tubig, imburnal, karsada, ug labayanag basura—diin ang puy-anan sa daghan kaayong tawo dili lig-on o temporaryo. Ang minilyon nga nanginabuhi adlaw-adlaw ilalom niining mga kahimtanga maoy apektado kaayo sa mga problema sa sistema sa pagsuplay ug pagkaon. Sila kasagarang namuyo layo sa mga merkado ug walay laing mahimo kondili ang pagpalit ug pagkaon nga mahal kaayo apan menos ug klase. Makapaguol gayod ang ilang kahimtang.

 Mga Kahimtang nga Walay Seguridad ug Makadaot sa Panglawas

Diha sa daghang dapit, sagad kusog nga modako ang mga siyudad nga ilegal ug wala maplano. Tungod niini, ang maong mga lugar hugaw, walay seguridad, ug puno sa krimen. “Kasagaran,” matod sa Feeding the Cities, nga publikasyon sa FAO, “ang mga administrador sa siyudad sa kabos nga mga nasod nakigbisog sa pagsagubang sa problema labot sa nagkadakong populasyon diha sa lugar nga para lang gayod unta sa mas gamayng populasyon.”

Sa daghang bahin sa Aprika, ang mga merkado sagad wala maplano. Ang mga negosyante basta na lang mamaligya sa ilang mga paninda bisag asa nga daghag pumapalit. Busa kining mga merkadoha kulang bisan sa hinungdanon kaayong mga pasilidad.

Sa Colombo, Sri Lanka, ang mga merkadong namaligyag mga produkto nga binulto ug menudo nahimutang sa dili kombenyenteng mga lugar diin naghuot pag-ayo ang mga tawo. Ang mga drayber sa trak nagreklamo nga dangtan silag pila ka oras una pa makaabot ug makabiya sa sentrong merkado. Kulang ang mga parkinganan ug mga lugar diin puwedeng magkarga ug magdiskarga.

Sa ubang mga dapit, ang mga merkado dili maayong pagkamentinar ug pagkadumala. Ang hugaw nga palibot gumikan sa nagkadaghang organiko ug dili-organikong mga biya makapameligro sa panglawas. “Kining mga problemaha,” matod sa mayor sa usa ka siyudad sa Habagatang Asia, “nakapasamot sa pagkadaot sa kalidad sa kinabuhi.”

Ang kagrabe sa mga problema sa kahinlo ug sa  palibot makita diha sa resulta sa surbi sa mga baligyang karne sa usa ka siyudad sa Habagatan-sidlakang Asia. Naandan na didto ang pagdispley ug karne “diha sa yuta nga walay hapin diin kini maabogan ug mabasa ug hugawng tubig.” Dunay salmonella ang 40 porsiyento sa karneng baboy nga gisusi ug 60 porsiyento sa karneng baka nga gisusi, samtang 100 porsiyento sa tanang karneng baka nga gisusi dunay E. coli nga bakterya. Ang mga karne usab dunay makahilong mga metal sama sa tingga ug mercury.

Sanglit ang suplay sa pagkaon kulang, dili kasaligan, o dili regular, ang mga molupyo sa mga siyudad, sama sa daghang molupyo sa Kano, Nigeria, misulay pagpananom diha sa bakanteng mga lote. Apan, kadaghanan niining mga tawhana walay legal nga mga katungod sa maong mga lote. Busa sila nameligrong papahawaon ug mangadaot ang mga tanom nga ilang gihagoan pagtanom.

Si Olivio Argenti, usa ka eksperto sa FAO bahin sa seguridad sa pagkaon sa siyudad, naghubit sa iyang nakita sa dihang siya miduaw sa usa ka agrikultural nga dapit diha sa siyudad sa Mexico, duol sa suba nga agosanan ug biyang tubig gikan sa usa ka komunidad sa duol. Ang mga mag-uuma sa maong dapit magkuhag tubig sa suba aron ibisbis sa ilang mga utanon ug ang lapok gikan niini ilang tamnan ug mga binhi. “Akong gipangutana ang mga awtoridad kon nasayod ba sila sa kapeligrohan,” misulat si Argenti, “ug sila miingon nga sila walay mahimo bahin niini tungod kay sila walay salapi o kahimanan nga magamit sa pag-usab sa kahimtang.” Kining mga problemaha naglungtad diha sa daghang dapit sa kabos nga kanasoran.

Mga Siyudad Nakigbisog sa Pagsagubang sa Problema

Morag walay kataposan ang listahan sa mga problema nga giatubang sa nagkadako nga mga siyudad. Ang internasyonal nga mga organisasyon, tigplano, ug mga administrador naghimo kutob sa ilang maarangan sa pagsulbad niini. Lakip sa ilang mga estratehiya mao ang pagpasiugda sa pagpausbaw sa produksiyon sa pagkaon diha sa kaumahan ug sa pagtaganag mga pamaagi aron kini mapalit sa tanan, maingon man ang pagtukod ug bag-ong mga karsada, merkado, ug mga ihawan. Ilang nakita ang panginahanglan sa pagdasig sa pribadong mga sektor nga maoy mamuhonan sa pagtukod ug mga bodega, sa pagpasayon alang sa mga mag-uuma,  negosyante, ug tighatod ug produkto sa pagpangutang ug salapi, ug pagpatuman sa nahiangayng mga balaod bahin sa pagpamaligya ug sa kahinlo. Apan namatikdan sa mga analista nga bisan pa sa tanang paningkamot nga gihimo, daghang lokal nga mga awtoridad ang wala magtagad ug wala molihok sa nahiangayng paagi sa pagsulbad sa mga problema. Bisag molihok pa sila, walay igong salapi ug kahimanan nga mabatonan sa pagsulbad niining mga problemaha.

Dunay gihatag nga dinaliang mga pasidaan tungod sa dagko kaayong mga problema nga gisagubang sa mga siyudad, ilabina diha sa kabos nga mga nasod. Sumala sa International Food Policy Research Institute, sa Washington, D.C., “ang populasyon sa mga siyudad padayong modaghan, ug kining mga problemaha [gutom, malnutrisyon, ug kakabos] monunot usab niini—gawas lang kon kita molihok na karon.” Bahin sa kaugmaon sa mga siyudad diha sa kabos nga mga nasod, si Janice Perlman, presidente sa Mega-Cities Project, nga usa ka internasyonal nga grupo sa mga organisasyon nga komitido sa pagpangitag solusyon sa mga problema sa siyudad, nag-ingon: “Wala pa sukad mahitabo nga ang daghan kaayong tawo diha sa usa ka dapit nga baga ug populasyon gitagan-an ug pagkaon, puy-anan, trabaho ug transportasyon, ilalom sa grabeng problema sa panalapi ug piot nga palibot. Ang mga siyudad maglisod na sa pagbuhi sa mga tawo.”

Apan, dunay maayong mga rason sa pagtuo nga ang mga problema bahin sa suplay ug pag-apod-apod ug pagkaon masulbad na sa dili madugay.

[Kahon sa panid 5]

NAGKADAKO NGA MGA SIYUDAD

◼ Ang gidahom nga pagdaghan sa halos tanang populasyon sa tibuok kalibotan sa sunod nga 30 ka tuig maoy diha sa mga siyudad.

◼ Gidahom nga sa 2007, kapin sa katunga sa populasyon sa kalibotan magpuyo na unya sa mga siyudad.

◼ Ang mga tawong nagpuyo sa mga siyudad sa tibuok kalibotan gibanabana nga modaghan sa aberids nga 1.8 porsiyento matag tuig; sa maong gikusgon, ang populasyon sa mga siyudad modoble sa 38 ka tuig.

◼ Ang gidaghanon sa mga siyudad nga dunay populasyon nga lima ka milyon o kapin pa gidahom nga mosulbong gikan sa 46 sa 2003 ngadto sa 61 sa 2015.

[Credit Line]

Reperensiya: World Urbanization Prospects—The 2003 Revision, United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division

[Kahon sa panid 6]

PIPILA KA HINUNGDAN UG EPEKTO SA DILI KASALIGANG SUPLAY SA PAGKAON

◼ “Nasayran ug napamatud-an sa tibuok kalibotan nga ang kalit nga pagtaas sa presyo sa pagkaon moresulta ug kagubot sa politika ug huyang nga katilingban.”—Jacques Diouf, direktor heneral sa Food and Agriculture Organization sa HK.

◼ Sa 1999, ang bagyong Georges ug bagyong Mitch mihapak sa Caribbeano ug Sentral Amerika, nga nakapahinabog kaylap nga kalaglagan, kabaldahan sa naandang mga kalihokan, ug kakulang sa pagkaon.

◼ Ang mga protesta batok sa taas nga presyo sa gasolina sa Ecuador sa 1999 ug sa Britanya sa 2000 nakapahinabog grabeng kabaldahan sa suplay sa pagkaon.

◼ Usa sa mga kagul-anan nga gipahinabo sa gubat mao ang kakulang sa pagkaon.

[Kahon/Hulagway sa panid 7]

USA SA MILYON-MILYON

SI Consuelo ug ang iyang 13 ka anak nagpuyo diha sa eskuwater (gipakita sa ibabaw) sa gawas sa Lima, Peru. Tulo sa iyang mga anak may sakit nga tesis. “Kaniadto, kami nagpuyo sa bukid,” matod niya, “apan usa ka gabii niana gatosan ka tawo sa among baryo mibalhin sa siyudad. Abi namog ‘didto sa Lima, ang among mga anak makaeskuyla ug makasapatos na. Mas arang-arang unya ang ilang kinabuhi didto.’” Busa ang mga taga-baryo naglala ug kogon, ug usa ka gabii niana silang tanan namalhin sa siyudad ug nagtukod ug mga barong-barong nga ang bungbong gama sa gilala nga kogon. Pagkabuntag, daghan kaayong eskuwater ang angayng papahawaon sa mga awtoridad.

Dunay dakong buslot ang atop sa balay ni Consuelo, ug yuta ang salog. “Nagbuhi ako ug mga manok nga akong ibaligya sa mga dato,” matod niya, nga naghisgot sa mga manok nga dili hiniktan. “Gusto kong makasapi aron makapalit ug sapatos sa akong anak nga babaye. Apan karon kini kinahanglang akong ibayad sa ospital ug ipalit ug tambal.”

Pipila lang ka sibuyas ang pagkaon ni Consuelo. Lisod ang pagpangitag trabaho, ug kulang ang iyang kuwarta nga dili gani igo nga ikapalit ug tubig. Walay tubig diha sa iyang minantenir nga balay, ug walay kasilyas. “Arinola ang among gamiton. Dayon inigkagabii kini akong ipahuwad sa mga bata,” siya miingon. “Mao nay among ginahimo.”

Si Consuelo wala sustentohi sa iyang bana, kinsa panagsa ra niyang makita. Kapin pa lang ug 30 ang iyang edad apan mas tigulang na siyang tan-awon. “Medyo nanghupong ang iyang nawong ug nagminghoy ang iyang mga mata,” matod sa magsusulat nga nag-interbiyo kaniya. “Walay makitang paglaom diha sa iyang mga mata.”

[Credit Lines]

Reperensiya: In Context

AP Photo/Silvia Izquierdo

[Kahon/Hulagway sa panid 9]

“ANGAY BA AKONG MOBALHIN SA SIYUDAD?”

SI BISAN kinsa nga naghunahuna sa pagbalhin ngadto sa usa ka siyudad angayng magtimbangtimbang sa pipila ka butang. “Usa sa pangunang mga rason kon nganong makapadani ang siyudad mao ang pagtuo nga moarang-arang ang kinabuhi didto kon itandi sa probinsiya,” nag-ingon ang publikasyon nga Feeding the Cities sa Food and Agriculture Organization sa HK. Ugaling lang, “ang pag-asenso lagmit dili mahitabo dihadiha, basin ganig dili kini mahitabo sulod sa mga trayenta ka tuig o kapin pa.”

Sa pagkatinuod, daghang taga-probinsiya nga namalhin sa siyudad ang walay balay, walay trabaho, ug misamot ka pobre kay kaniadto, diha sa dili-pamilyar nga palibot. Busa kon ikaw naghunahuna sa pagbalhin, makaseguro ka ba nga pinaagi niini imong masustentohan ang imong pamilya? Kon ugaling dunay makaplagang trabaho diha sa siyudad, kini sagad nga gamayg suweldo. Dili kaha ang kapit-os sa pagtrabahog daghang oras aron lang mabuhi mahimo unyang hinungdan nga mapasagdan nimo o sa imong pamilya ang mga kalihokan nga imong giisip nga hinungdanon?—Mateo 28:19, 20; Hebreohanon 10:24, 25.

Ang ubang mga ginikanan midesisyon sa pagbalhin nga gibilin ang ilang mga pamilya sa probinsiya. Maalamon ba kini? Obligasyon sa Kristohanong mga ginikanan ang pagtagana sa materyal nga panginahanglan sa ilang pamilya, apan unsa may epekto unya niini diha sa emosyonal ug espirituwal nga kahimtang sa pamilya? (1 Timoteo 5:8) Epektibo ba gihapon ang mga amahan sa pagmatuto sa ilang mga anak “sa disiplina ug sa pagdumala-sa-kaisipan ni Jehova?” (Efeso 6:4) Dili kaha nga ang paglagyoay sa bana ug asawa makaladlad kanila sa tentasyon?—1 Corinto 7:5.

Siyempre, ang pagbalhin maoy usa ka personal nga desisyon. Sa dili pa modesisyon, kinahanglang timbang-timbangon sa mga Kristohanon ang tanang kahimtang nga nalangkit ug mainampoon nga mangayog giya ni Jehova.—Lucas 14:28.

[Mga hulagway sa panid 8, 9]

Ang mga siyudad nag-antos sa hugaw nga palibot ug naghuot nga trapiko

India

Niger

Mexico

Bangladesh

[Hulagway sa panid 8]

Diha sa daghang kabos nga mga pamilya sa siyudad, bisan mga bata kinahanglang magtrabaho

[Picture Credit Lines sa panid 8]

India: © Mark Henley/Panos Pictures; Niger: © Olivio Argenti; Mexico: © Aubrey Wade/Panos Pictures; Bangladesh: © Heldur Netocny/ Panos Pictures; bottom photo: © Jean-Leo Dugast/Panos Pictures