Ang Sinugdanan sa Modernong Industriya sa Diamante

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA HABAGATANG APRIKA

NAHITABO kini sa Enero 1871. Si Adrian van Wyk, usa ka mag-uuma nga himasa ug Bibliya, nagpuyo uban sa iyang pamilya diha sa may pagkadesyerto nga rehiyon sa Habagatang Aprika nga nailhang Griqualand West. Apan ang iyang malinawong pagpuyo natugaw sa dihang ang mga estranyo nagsunodsunod pagpangabot sa iyang uma ug nagkampo didto. Samtang nagtan-aw siya kanila gikan sa iyang lingkoranan diha sa balkon, si Van Wyk daw dili makatuo sa nagakahitabo!

Sulod sa pipila ka adlaw, ang iyang yuta gihugopan ug libolibong lalaki—kutob sa maabot sa iyang panan-aw! Aw, ang uban diha gani sa hardin atubangan sa iyang balay nga nagbutang ug mga timaan sa luna nga ilang kubkobon nga wala gani mananghid ug motimbaya kaniya! Unsay nahitabo? Nganong nagkaguliyang man sila? Nanghugop ang mga tawo didto sa dihang ilang nabalitaan nga adunay daghang diamante sa uma ni Van Wyk.

Unsay Hinungdan sa Pagpanghugop sa mga Tawo sa Pagpangitag Diamante?

Mga 12 ka tuig una pa niana, usa ka diamante nga mitimbang ug lima ka kilates ang nakit-an duol sa Vaal River, mga 70 kilometros amihanan sa uma ni Van Wyk. Ang tawo nga nakakita sa diamante nagbaligya niana sa pari nga maoy nagdumala sa Berlin Mission Society sa kantidad nga lima ka libra esterlina. Wala nay laing impormasyon nga nakaplagan bahin nianang unang pagkadiskobre sa diamante. Apan samtang mikaylap ang balita bahin niana, ang mga tawo nagsugod sa pagsusi.

Ang atong asoy nagpadayon siyam ka tuig sa ulahi, diha sa uma ni Schalk van Niekerk nga ubay sa Orange River, pipila ka kilometros pahabagatan diin kini ug ang Vaal River mag-abot. Ang pamilyang Jacobs nagtarok ug balay diha sa uma ni Van  Niekerk. Ang mga bata nga Jacobs nalingaw sa dula nga ilang gitawag ug lima ka bato. Sa ilang koleksiyon dihay sinaw nga bato nga nakit-an sa ilang magulang nga lalaki nga si Erasmus.

Usa ka adlaw niana sayo sa 1867, si Van Niekerk miduaw sa pamilyang Jacobs. Si Gng. Jacobs nahibalo nga si Van Niekerk interesado sa mahalong mga bato, busa gisuginlan niya kini bahin sa naggilakgilak nga bato nga gidulaan sa iyang mga anak. “Sa gabii, sa kahayag sa kandila, kini mas mogilak,” matod pa ni Gng. Jacobs. Human kana masusi, dihay misantop sa hunahuna ni Van Niekerk nga nakapahinam kaniya. “Nagtuo ko nga kini diamante!” miingon siya. Iyang nahinumdoman nga iyang nabasahan ang usa ka paagi sa pagtino kon diamante ba ang bato. Busa iyang gibagnos ang bato sa bildo nga bentana sa likod nga bahin nianang yanong puy-anan. Nakurat siya sa pagkakita ug lawom nga garas nga milakra diha sa bildo ug nangayo siyag pasaylo nga nagarasan niya kana. * Si Gng. Jacobs wala magpanuko sa paghatag kang Van Niekerk sa bato, nga wala magpabayad niana.

Sa iyang sunod nga biyahe paingon sa sikbit nga Hopetown, gipakita ni Van Niekerk ang bato ngadto sa iyang mga higala, apan walay nakaseguro nga kadto diamante. Napasapasa ang bato sa lainlaing kasaligan nga mga tawo ug dayon gipadala kini pinaagi sa koreyo hangtod nga nakaabot kini sa usa ka doktor, si Dr. Atherstone, sa Grahamstown. Nagpatabang siya sa usa ka maestro. Sa laboratoryo sa eskuylahan, gihimo ang mga eksperimento aron sa pagsusi sa espesipikong grabidad sa maong bato, ug ilang nasuta nga kini mitukma nianang sa diamante. Dayon, ang bato gidala ngadto sa usa ka alahero sa maong dapit, kinsa misulay sa paggaras niana pinaagi sa iyang limbas apan siya napakyas. Ang uban gikonsulta, ug ang tanan nakahinapos nga kini maoy diamante sama sa gituohan ni Van Niekerk. Dayon gikompirmar ni Dr. Atherstone pinaagi sa sulat nga ang bato maoy usa ka diamante nga mitimbang ug 21.25 kilates. Si Van Niekerk gibayran ug 350 ka libra esterlina para sa mutya, ug gibahinan dayon niya si Gng. Jacobs. Sa kahaom, ang bato ginganlag Eureka, usa ka ekspresyon nga nagpaila sa “kalipay nga bation sa pagkadiskobre ug usa ka butang.”

Usa ka Magbalantay ug Usa ka Matinud-anong Mag-uuma

Ang atong asoy nagpadayon duha ka tuig sa ulahi sa usa ka lugar nga ubos sa dapit diin mag-abot ang mga suba sa Orange ug Vaal. Didto ang usa ka Aprikanong magbalantay nga ginganlag Booi nagpasibsib sa iyang mga karnero sa dihang nakakita siyag sinaw nga butang diha sa yuta. Miyuko siya aron pagpunit sa sinaw, pormag-walnut nga bato ug dayon gisulod kini sa iyang bulsa. Iyang nadunggan nga dihay kaikag labot sa pipila ka bato sa maong dapit, busa sa iyang paglaaglaag aron sa pagpangitag  trabaho, iya kanang gitanyag una ngadto sa usa ka mag-uuma ug dayon sa usa ka negosyante. Sila, sa baylo, nagtultol kaniya ngadto sa uma ni Van Niekerk.

Sa kataposan, si Booi nakaabot sa uma ni Van Niekerk ug gipakita kaniya ang bato. Nahunahunaan dayon ni Van Niekerk nga lagmit kini maoy diamante nga mas dako ug mas mahal kay sa gihatag kaniya ni Gng. Jacobs. Iyang gipangutana ang kabos nga magbalantay kon unsay iyang gusto puli sa bato. “Ginoo,” matinahorong mitubag si Booi, “mahimo ko nimong hatagan sa imong gihunahuna nga takos niana.” Sa walay pagpanuko, gihatag ni Van Niekerk halos ang tanan niyang kabtangan—500 ka tambok-ug-ikog nga mga karnero, 10 ka baka, ang karomata nga iyang gigamit sa pagtumod sa iyang mga utanon sa lungsod, ug bisan ang siniyahan nga kabayo nga iyang ginasakyan! Kon bahin kang Booi, sa walay duhaduha giisip niya ang iyang kaugalingon nga usa ka dato nga tawo—tungod lamang sa sinaw, pormag-walnut nga bato!

Si Van Niekerk miadto dayon sa Hopetown aron ibaligya ang iyang diamante. Didto, ang natingala nga grupo sa mga negosyante nagkauyon nga bayran siya ug 11,300 ka libra esterlina alang sa 83.5 kilates nga bato. Sa ngadtongadto, ang maong diamante nailhan ingong Bituon sa Habagatang Aprika. * Ang gitabas ug gipasinaw nga bato nahimong pabitay sa maanindot nga kuwentas nga makita niining panira. Sa dihang ang balita bahin niining maong diamante nakaabot sa ubang mga nasod, ang mga tawo mituo na, ug libolibong tawo gikan sa lainlaing dapit sama sa Amerika del Norte ug Sur, Inglaterra, Uropa, ug Australia ang nangadto dayon sa Habagatang Aprika sa pagpangitag diamante aron madato.

Nagsugod Pagpanghugop ang mga Tawo

Sa sinugdan, ang pagpangubkob ug diamante gihimo lamang ubay sa mga suba sa Orange ug Vaal. Unya, sa 1870, mikaylap ang balita nga daghang diamante ang nakaplagan diha sa mga uma sa ilaya tali sa duha ka suba. Busa, ang nangubkob diha sa suba nanghugop ngadto sa nahimutangan sa uma ni Adrian van Wyk. Walay kalibotan si Van Wyk ug ang iyang mga silingan nga ang ilang mga  uma nahimutang diay ibabaw sa patay nga mga bolkan. Ang mga diamante nadiskobrehan diha sa gitawag ug asul nga yuta nga makita sulod sa karaang mga hungawanan sa bolkan.

Sa kasamtangan, ang dinalidaling pagkatukod nga mga balangay nga tolda dali rang nanungha, nga sa wala madugay gisundan sa sin ug atop nga mga balay. Kay kulang ang tubig ug walay mga pasilidad, kining maong mga balangay yano kaayo. Kinahanglang antoson sa bag-ong namuyo ang bagang abog, ang duot sa mga langaw, ang mga adlaw sa ting-init nga moabot ug kapin sa 40 grado Celsius, ug ang mga gabii sa tingtugnaw nga usahay moabot ug ubos sa grado sa pagbagtok sa tubig. Ilang giantos kining tanang kalisod sa paglaom nga madato.

Unsay nahitabo kang Adrian van Wyk human maokupar sa mga tigpangubkob ug diamante ang iyang uma? Sa sinugdan, iyang gitugtan ang mga tigpangubkob nga mangubkob diha sa usa ka bahin sa iyang uma ug magbayad sila ug gamayng kantidad kada bulan. Apan sa dihang nagkadaghan ang tigpangubkob nga misugok sa iyang uma, ang situwasyon dili na makontrolar ni Van Wyk. Busa sa dihang ang usa ka kompaniya sa mina mitanyag kaniyag 2,000 ka libra esterlina alang sa iyang uma, gidawat dayon niya kini, gipirmahan ang mga papeles, ug mibalhin siya sa mas malinawong dapit.

Dili layo sa uma ni Van Wyk nahimutang ang laing uma, nga gipanag-iya sa duha ka managsoon nga De Beer ang apelyido. Ang ilang ngalan gigamit sa pagrehistro sa De Beers Consolidated Mines, nga mao gihapon ang kinadak-ang tigsuplay ug diamante sa kalibotan. Ang siyudad sa Kimberley naglakip sa dapit nga nahimutangan kanhi niadtong yanong mga uma. Paspas kaayo ang pagpangubkob diha sa uma sa managsoong De Beer ug ang mga tawo nagkalot ug lawom ug lapad kaayo nga lungag nga kini nailhang Dakong Lungag.

Sa wala pa madiskobrehi ang diamante sa Habagatang Aprika, kining mahalong mga mutya gimina na didto sa India ug Brazil. Apan dili pa igo ang nakaplagan didto sa pagtagbaw sa panginahanglan sa kalibotan. Sa pagkadiskobre ug daghang diamante sa Habagatang Aprika, ang modernong industriya sa diamante nagsugod.

[Mga footnote]

[Kahon/Mga hulagway sa panid 16, 17]

PANGUNANG MINAHAN

Sa 1903 usa ka minahan ug diamante ang nagsugod sa pag-obra mga 30 kilometros sidlakan sa Pretoria, Habagatang Aprika. Kini haom nga gitawag ug Premier Mine o Pangunang Minahan. Duha ka tuig sa ulahi, sa dihang 10 metros na ang giladmon sa lungag didto sa minahan, miingon ang usa ka tigkubkob nga nakakita siya ug sinaw nga butang diha sa batoon nga kilid sa lungag. Ang iyang manedyer mainampingong nanaog ug gilugit ang maong bato pinaagi sa iyang korta. Nakuptan niya ang kinadak-ang diamante nga namina sukad; kini sama ka dako sa kumo sa tawo. Kining dako 3,106-kilates nga diamante ginganlan sa ngalan sa nakadiskobre sa minahan nga si Thomas Cullinan. Sa dihang gitabas, ang Cullinan nga diamante nagpatungha ug siyam ka dagkong mga mutya ug 96 ka gagmayng mga mutya. Ang usa ka bahin niini, ang Cullinan I, o ang Bituon sa Aprika, mao ang kinadak-ang brilyante sa kalibotan. Kini gidayandayan diha sa setro sa hari sa Britanya, ingon sa makita niining panira. Paglabay sa usa ka siglo ang Pangunang Minahan nagpadayon sa pag-obra sumala sa ngalan niini pinaagi sa pagpatungha ug daghang, dagko, dekalidad nga mga diamante.

[Mga hulagway]

Ang setro sa hari sa Britanya

Ang Cullinan nga diamante, nga sama ka dako sa kumo sa tawo

[Kahon/Hulagway sa panid 17]

MGA IMPORMASYON BAHIN SA DIAMANTE

◆ Ang mga diamante mao ang kinagahian nga kinaiyanhong substansiya nga nailhan sa tawo.

◆ Ang mga diamante naporma gikan sa karbon, sama sa graphite sa lapis. Apan, ngano man nga ang diamante gahi samtang ang graphite humok? Sila managlahi tungod sa pagkahan-ay sa mga atomo sa karbon niini.

◆ Ang gibug-aton sa diamante sukdon sa kilates. Ang usa ka kilate katumbas sa ikalima ka bahin sa usa ka gramo o ika-142 ka bahin sa usa ka onsa.

◆ Subsob nga kinahanglang magbugkal ug mga 400 ka toneladang bato, graba, ug balas aron mamina ang usa ka kilate nga diamante.

[Kahon/Hulagway sa panid 18]

ANG DAKONG LUNGAG SA KIMBERLEY

Sulod sa upat-ka-tuig nga yugto gikan sa 1869 hangtod sa 1873, ang populasyon palibot sa modernong-adlaw nga siyudad sa Kimberley miuswag gikan sa pipila lang ka mag-uuma ngadto sa mga 50,000 ka tawo. Daghan kanila maoy mga tawo nga nanimpalad nga naggikan sa tanang dapit sa kalibotan. Libolibo ang milakaw ug 1000 kilometros gikan sa dunggoanan sa Cape Town. Ginamit ang mga piko ug pala, ilang gihimo ang usa ka bungtod nga kinadak-ang lungag nga nakalot sukad sa tawo nga wala mogamit ug makinarya. Sa dihang nahunong na ang pagkalot, ang lungag may giladmon nga 240 metros. Ang ilalom-sa-yuta nga pagmina nagpadayon diha sa giladmon nga 1,097 metros. Pagka-1914, sa dihang nahunong na ang pagmina niining dapita, “25 ka milyong tonelada sa yuta” ang nahabwa, sumala sa Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Gikan nianang tanang bato ug yuta, matod pa sa mao gihapong basahon, tulo ka toneladang diamante ang nakuha nga mibalor ug kapin sa 47,000,000 ka libra esterlina.

[Hulagway sa panid 17]

Dr. Atherstone

[Hulagway sa panid 17]

Schalk van Niekerk

[Hulagway sa panid 17]

Ang Eureka nga diamante

[Credit Line]

De Beers Consolidated Mines Ltd.

[Hulagway sa panid 18]

Ang Bituon sa Habagatang Aprika

[Mga hulagway sa panid 18, 19]

Ang Dakong Lungag sa 1875. Ang mga pisi gigamit sa gatosan ka tawo nga miangkon ug luna diha sa minahan aron sa pagtunod sa mga trabahante ngadto sa lungag ug pagbutad ngadto sa itaas sa mga bato nga dunay diamante

[Mga hulagway sa panid 19]

Ang pagpanghugop sa mga tawo sa pagpangitag diamante misangpot ngadto sa dinalidaling pagkatukod nga mga kampo diha sa minahan

[Picture Credit Lines sa panid 16]

Crown ©/The Royal Collection © 2005, Her Majesty Queen Elizabeth II; Photo: www.comstock.com

[Picture Credit Line sa panid 16]

Photo by Fox Photos/Getty Images

[Picture Credit Line sa panid 17]

Portraits: From the book The Grand Old Days of the Diamond Fields by George Beet

[Picture Credit Line sa panid 18]

Photos: De Beers Consolidated Mines Ltd.

[Picture Credit Line sa panid 19]

Photos: De Beers Consolidated Mines Ltd.