Pagpaniid sa Kalibotan

Pakighigala Makaapektar sa Kasingkasing

“Ang pagbaton ug mga higala ug maayong relasyon sa pamilya makapamenos sa kapeligrohan nga atakehon sa kasingkasing o maestrok,” nag-ingon ang mantalaan sa Espanya nga Diario Médico. Ang mga doktor dugay nang nagtuo nga ang sukod sa kolesterol, presyon sa dugo, ug timbang sa lawas maoy hinungdanong mga butang nga makaapektar sa kondisyon sa kasingkasing. Apan sumala sa di pa dugayng pagtuon sa mga 500 ka babaye nga nakaagom ug panakit sa dughan, angay usab tagdon ang gidaghanon sa pamilya ug mga higala sa usa ka pasyente ingon man ang iyang pagkasuod kanila. Gipadayag sa bag-ong pagtuon nga “kadtong dili maayog relasyon sa uban doble ang kapeligrohan nga mamatay [nga wala sa panahon] kon itandi sa mga babaye nga may maayong relasyon.” Si Carl J. Pepine, kaubang awtor sa pagtuon, midugang nga “namatikdan nga ang pagbaton ug [bisan] usa o duha ka suod nga mga higala makapakunhod sa kapeligrohan [nga maestrok o atakehon sa kasingkasing].”

 Talagsaon nga Espongha

Ang mga tigdukiduki sa University of Stuttgart, Alemanya, di pa dugay nakadiskobre ug usa ka puti, linginon nga espongha nga adunay talagsaong mga kahanas, nagtaho ang mantalaan sa Alemanya nga Die Welt. Ang espongha gamay kaayo apan kini makaaginod sa gikusgon nga pipila ka sentimetros matag adlaw, nga naghimo niini nga kinakusgang moaginod nga espongha nga nadiskobrehan sukad. Sa dihang mokupos ang espongha, kini mopagawas ug tubig gikan sa lawas niini, nga tungod niana kini mogamay ug hangtod 70 porsiyento. Sa dihang kini mohanggab—pinaagi sa pagsuyop ug tubig—ang mga sustansiya ug oksiheno masuhop niini. Ang mga tigdukiduki nakadiskobre nga kusog nga mokupos ang espongha sa dihang butangan ug gagmayng crustacean ang akuwaryum niini. “Kini talagsaon kaayo,” nag-ingon ang tigdukiduki nga si Michael Nickel, sanglit ang espongha “walay sistema sa nerbiyos.” Sa unsang paagi ang espongha makakontrolar sa paglihok niini o makamatikod nga dunay ubang mga linalang bisag wala kiniy sistema sa nerbiyos? Gitun-an pag-ayo sa mga tigdukiduki ang espongha, nga naglaom nga masayran kon sa unsang paagi ila kining nahimo.

Pag-us-os sa Gidaghanon sa Krill sa Antartika

Ang krill—gagmitoy nga samag-pasayan nga mga crustacean nga hinungdanon sa kutay sa pagkaon sa kadagatan—mius-os ug 80 porsiyento diha sa Antartika sukad sa katuigan sa 1970, nag-ingon si David Adam, sumala sa gitaho diha sa mantalaan sa London nga Guardian. Ang krill mokaon ug lumot nga anaa ilalom sa naglutaw nga yelo diha sa dagat, apan ang aberids nga temperatura sa hangin diha sa Antartikong Peninsula mitaas ug 2.5 grado Celsius [4.5°F] sukad sa katuigan sa 1950, nga tungod niana natunaw ang ubang yelo. Si Angus Atkinson, sa British Antarctic Survey, nag-ingon: “Kami wala kaayo makasabot kon sa unsang paagi ang pag-init sa temperatura nakaapektar sa pagkatunaw sa yelo sa dagat, apan nagtuo kami nga tingali mao kiniy hinungdan sa pag-us-os sa gidaghanon sa mga krill.” Ang tem nagsusi sa siyentipikanhong rekord sa pagpangisda sa siyam ka nasod nga nangisda sa Antartika gikan sa 1926 ngadto sa 1939, ug gikan sa 1976 ngadto sa 2003. Sila nag-ingon nga karon duna na lay mga 20 porsiyento sa mga krill nga naglungtad tulo ka dekada kanhi.

Pagsulti Pinaagi sa Pagtaghoy

Ang mga magbalantay sa karnero sa La Gomera sa Canary Islands naggamit ug pinulongan pinaagi sa pagtaghoy nga nailhang Silbo. Magkaestoryahanay ang mga magbalantay bisag layo sa usag usa pinaagi sa paggamit ug sistema sa pagpakigkomunikar nga gilangkoban ug duha ka bokales ug upat ka konsonante, nga itaghoy sa lainlaing tono. Di pa dugay, ang mga tigdukiduki naggamit ug magnetic resonance imaging aron itandi ang pag-obra sa utok sa lima ka indibiduwal nga nagsultig Kinatsila ngadto sa lima ka magbalantay ug karnero nga nagsultig Kinatsila ug Silbo. Nakaplagan sa mga tigdukiduki nga sa dihang makigkomunikar ang mga magbalantay pinaagi sa pagtaghoy, “ang ilang mga utok magpagulag mga signal nga sama usab sa mga signal sa dihang magsulti sila,” nag-ingon ang Kinatsila nga mantalaang El País. Ang taho nagkutlo sa usa ka tigdukiduki nga nag-ingon: “Ang resulta niining maong pagsusi nagtaganag dugang pamatuod maylabot sa katakos sa tawo nga makakat-on ug lain-laing pinulongan.”

Nag-usbaw nga Bili sa Paghubad

Sa Mayo 2004, nadugangan ug napulo ka bag-ong mga membro nga nasod ang European Union, nga mokabat na ug 25 ang gidaghanon niini. Apan, ang pag-uswag nagpatunghag mga suliran sa pinulongan, nga nakapadako sa gasto. Giisip nga opisyal ang 20 ka pinulongan nga gigamit sa 25 ka nasod. Busa, ang mga dokumento kinahanglang hubaron sa matag pinulongan niini. “Una pa ang pag-uswag,” nagtaho ang magasing Valeurs Actuelles sa Pransiya, “ang European Commission naghubad ug 1,416,817 ka panid [sa teksto] sa 2003.” Ugaling lang, ang mga panid nga pagahubaron karon modaghan pa gayod. Tungod sa siyam ka bag-ong pinulongan, ang himoong mga paghubad (pananglitan, Maltese ngadto sa Pinlandes, o Estonian ngadto sa Grego) midaghan gikan sa 110 ngadto sa 380. Lisod ang pagpangitag takos nga mga maghuhubad. Ang badyet sa paghubad—sa pagkakaron 550 ka milyong euro—gidahom nga motaas pa ug “mahimong mokabat ug 808 ka milyong euro,” nag-ingon si Robert Rowe sa departamento sa paghubad sa European Commission.

Hugaw nga Hangin sa Simbahan

Ang aso sa gidagkotang mga kandila ug gisunog nga insenso mahimong magpameligro sa panglawas sa mga pari ug mga parokyano nga naggugol ug taas nga panahon diha sa mga simbahan nga wala kaayoy bentilasyon, nagtaho ang The Sydney Morning Herald. Nakaplagan sa usa ka pagtuon nga ang lebel sa aso sa duha ka simbahan “moabot ug 20 ka pilo nga mas taas kay sa giilang luwas nga sukod nga mahimong hanggabon sumala sa gilatid sa Uropa nga sukdanan sa polusyon sa hangin,” nag-ingon ang mantalaan. Kini nagtaho nga ang polusyon dinhi maoy sama ka hugaw nianang “hangin diha sa dalan nga giagian sa 45,000 ka sakyanan matag adlaw.” Ang kanunay nga paghanggab ug polusyon sa hangin sulod sa simbahan magpameligro gayod sa usa nga mataptan ug kanser sa baga o ubang sakit sa baga, nagpasidaan ang usa sa mga awtor sa pagtuon.

Monyumento Alang sa mga Mananap nga Gigamit sa Gubat

“Usa ka nasodnong monyumento alang sa mga mananap nga nagserbisyo, nag-antos ug namatay uban sa mga puwersa sa Britanya ug sa Alyadong mga puwersa diha sa mga gubat ug mga pakig-away latas sa kasiglohan” ang gipadayag ngadto sa publiko sa sentro sa London, nagtaho ang The Times. Ang monyumento gilangkoban sa bronse nga kinulit nga naghulagway sa kabayo, iro, ug duha ka mula nga dunay karga, nga gilibotan ug batong paril nga gikulitan ug mga larawan sa uban pang mga mananap nga gigamit sa mga sundalo sa nagkalainlaing mga gubat. Pananglitan, sa Gubat sa Kalibotan I, gibanabana nga walo ka milyong kabayo ang namatay, maingon man ang daghan kaayong mula ug asno. Ang mantalaang Guardian nagtaho nga ang mga aninipot gigamit sa mga sundalo panahon sa Gubat sa Kalibotan I sa pagbasa ug mga mapa sa magabii. Usa ka talagsaong mananap nga ginganlag Rob ang kapin sa 20 ka beses nga nagparakyot ug gihulog sa Amihanang Aprika ug Italya. Dugang pa, panahon sa Gubat sa Kalibotan I, usa ka salampati nga ginganlan ug Cher Ami “nakahatod ug labing menos 12 ka mensahe ug wala gayod mapakyas sa paghatod niini,” nag-ingon ang The Times. Apan, sumala sa usa ka reperensiya, gibanabana nga 200,000 ka salampati ang nangamatay panahon sa gubat.