Pagpaniid sa Kalibotan

Ang Paboritong Mananap sa Kalibotan

“Ang iro mao tingali ang suod nga higala sa tawo, apan ang paboritong mananap sa kalibotan mao ang tigre,” nagtaho ang The Independent sa London. Human sa sunodsunod nga mga salida sa telebisyon, nga ang matag salida naghisgot sa usa sa napulo ka mananap, gipakita sa usa ka surbi nga gihimo diha sa kapin sa 52,000 ka tawo gikan sa 73 ka nasod nga labaw lag 17 ka tawo ang mipili sa tigre kay sa iro. Ang anaa sa ikatulong dapit mao ang lumod, nga gisundan sa kabayo, leyon, bitin, elepante, chimpanzee, orangutan, ug balyena. Ang eksperto bahin sa panggawi sa mananap nga si Dra. Candy d’Sa nagsaysay nga ang mga tawo “ganahan sa tigre, tungod kay kini isog ug dominante ug dagway, apan dungganon ug masinaboton sa kahiladman. Sa kasukwahi, ang iro maoy maunongon ug matinahoron nga mananap nga makapahimo sa mga tawo nga mas mahigalaon ug hinulti.” Ang mga konserbasyonista nalipay nga ang tigre maoy paborito. Si Callum Rankine, sa World Wide Fund for Nature, miingon: “Kon ang paboritong mananap sa mga tawo mao ang mga tigre, kana nagpasabot nga ilang giila ang pagkahinungdanon niini, ug hinaot nga maamgohan usab nila ang panginahanglan sa pagseguro nga dili kini mapuo.” Gibanabana nga 5,000 ka tigre na lang ang anaa sa kasulopan.

 Mga Mikrobyo sa Baba ug ang Kahimsog

“Ang baba maoy usa ka komplikado nga ekosistema,” nag-ingon ang magasing Science. “Sulod sa milabayng 40 ka tuig, ang mga biologo sa baba nag-analisar sa daghang pundok sa mga mikrobyo nga nabuhi diha ug palibot sa ngipon, lagos, ug sa dila.” Taudtaod nang nahibalo ang mga biologo nga ang bakterya nga kasagarang makaplagan diha sa baba mahimong mobalhin ug makapahinabog sakit sa ubang mga parte sa lawas. Ang mga sakit sa kasingkasing gilangkit na sa bakterya diha sa baba, ug ang mga pagtuon nagpaila nga ang laing bakterya lagmit maoy hinungdan sa ahat nga pagkatawo sa mga bata. Siyempre, ang dili maayong matang sa bakterya kasagaran nga direktang mopahinabog kadaot. Kon kini modaghan pag-ayo ug malupig niini ang maayong matang sa bakterya diha sa baba, moresulta kini sa pagkalungag sa ngipon, pagdugo sa lagos, ug sa bahong gininhawa. “Tulo sa 10 ka tawo nga lapas sa 65 anyos ang wala nay ngipon,” matod sa taho. “Sa Tinipong Bansa, katunga sa tanang hamtong ang adunay sakit sa lagos o kaha daot nga ngipon.” Pinaagi sa pagtuon niining maong mga bakterya, ang mga tigdukiduki naglaom nga makakat-on kon unsaon paghimog “mga panglimogmog nga mopatay lamang sa dili maayong matang sa mga mikrobyo sa baba inay kay mopatay sa maayo ug dili maayo.”

Mga Batasan sa Pagkatulog

“Ang mga tawo sa Asia mamulaw, nga ulahing matulog kon itandi sa kadaghanang mga Amerikano ug mga taga-Uropa ug momata ug sayo, sumala pa sa tibuok-kalibotang surbi labot sa mga batasan sa pagkatulog,” nagtaho ang estasyon sa balita nga Aljazeera. Kapin sa 14,000 ka tawo diha sa 28 ka nasod ang gipangutana kon unsang orasa sila sagad nga matulog ug momata. Sa Portugal, 3 sa 4 ka tawo ang matulog nga lapas na sa tungang gabii. Ang mga Asianhon ang kinasayohang mangmata, nga ang nag-una mao ang Indonesia, “diin 91% ang miingon nga sila nakabangon na pagka-alas 7:00 sa buntag.” Ang mga Hapones mao ang kinamenosan ug kinatulgan. Kapin sa 40 porsiyento ang matulog ug unom ka oras o menos pa niana kada gabii. Ang kinatas-an ug kinatulgan mao ang mga Australiano. Dili lang kay sila ang adunay kinatas-ang porsiyento niadtong matulog sa wala pa ang alas 10:00 s.g. kondili duolan sa un-tersiya sa gisurbi didto miingon nga, sa aberids, sila matulog ug kapin sa siyam ka oras kada gabii.

Hunong na Karon sa Pagpanigarilyo!

“Duolan sa katunga hangtod sa dos-tersiya sa tanang hinigarilyo ang sa ngadtongadto mamatay tungod sa ilang bisyo,” nag-ingon ang taho diha sa BMJ, usa ka medikal nga magasin sa Britanya. Wala lamang makaplagi sa mga tigdukiduki nga ang pagpanigarilyo mas peligroso kay sa ilang gihunahuna kaniadto kondili nakaplagan usab nila nga kini bug-os nga nagwagtang sa bisan unsang benepisyo nga masinati tingali sa mga hinigarilyo “tungod sa pag-usbaw sa gitas-on sa kinabuhi sulod sa miaging 50 ka tuig.” Bisan tuod ang pagtuon nagpaila nga adunay pag-uswag nga 33 porsiyento sa posibilidad nga ang mga tawong nag-edad ug 70  anyos nga wala manigarilyo sa tibuok nilang kinabuhi makaabot ug 90 anyos, ang posibilidad nga ang mga hinigarilyo makaabot nianang edara sa pagkatinuod mius-os gikan sa 10 porsiyento ngadto sa 7 porsiyento. “Kasagaran, ang mga hinigarilyo mamatay nga mga 10 ka tuig nga mas sayo kay sa dili manigarilyo,” matod pa sa maong artikulo, ug ang pag-undang sa maong bisyo magpalugway sa kinabuhi. Mas maayo kon mohunong na karon sa pagpanigarilyo. Nakaplagan nga namenosan ug mga 50 porsiyento ang kapeligrohan sa mga tawong nag-edad ug 50 anyos pinaagi sa pag-undang, ug kadtong mihunong sa edad nga 30 anyos makalikay sa halos tanang kapeligrohan sa pagpanigarilyo.

Kakulang ug Kahibalo sa Bibliya

Sa usa ka bag-ong surbi pinaagi sa Internet didto sa Britanya nga gihimo sa kompaniyang tigsurbi nga YouGov, “nakaplagan nga kapin sa un-kuwarto niadtong gisurbi wala mahibalo nga ang Betlehem mao ang dapit nga natawhan ni Jesu-Kristo,” nag-ingon ang mantalaan sa London nga The Guardian. “Ug tres-kuwartos lamang ang nahibalo nga si Jesus Hudiyo diay.” Sa dihang gihimo ang pasulit bahin sa Napulo ka Sugo, halos katunga niadtong gisurbi nagtuo nga ang ikaunom nga sugo, “Dili Ka Magbuno,” mao ang labing hinungdanon sa kalibotan karon. Ang giisip nga dili kaayo hinungdanon mao ang unang sugo, nga sa Bag-ong Kalibotang Hubad mabasa: “Ako mao si Jehova nga imong Diyos . . . Dili ka magbaton ug laing mga diyos batok sa akong nawong.”—Exodo 20:2, 3.

Pagkunhod sa mga Kahinguhaan sa Yuta

“Dos-tersiya sa mga kahinguhaan sa planeta, gikan sa mga tuboran sa enerhiya ngadto sa tab-ang nga tubig ug hinlo nga hangin, nakunhoran o nahugawan pag-ayo,” nagtaho ang Daily News sa New York. Ang usa ka pagtuon “nga gihimo sa 1,360 ka eksperto gikan sa 95 ka nasod” nagpunting sa kadaot nga gipahinabo sa mga tawo diha sa mga ekosistema sulod sa milabayng 50 ka tuig. “Tungod sa kalihokan sa tawo, ang Yuta nabug-atan pag-ayo sa kinaiyanhong mga obra niini, mao nga ang katakos sa mga ekosistema sa yuta sa pagsuportar sa umaabot nga mga kaliwatan dili na mahimong pakamenoson,” mihinapos ang taho. Gipaluyohan sa UN ug sa World Bank, ang taho nagpasidaan nga sa paglabay sa panahon, ang pipila ka kinaiyanhong sistema mohunong na sa pag-obra, nga moresulta sa pagkapuril sa kalasangan, sakit, o sa pagkamatay sa buhing mga linalang diha sa pipila ka bahin sa dagat.

Pag-atiman sa mga Bata Sama sa Paagi sa mga Kangaroo

“Ang mga masuso nga giatiman sama sa paagi sa mga kangaroo mas dugay ug kinatulgan, ang ilang pagginhawa moayo pa ug mas dali silang mobug-at,” matod pa sa mantalaan sa Japan nga Daily Yomiuri. Unsa man kanang pag-atiman nga sama sa paagi sa kangaroo? Kana nagpasabot lamang nga ang inahan o amahan mohigda, dayon pauboon nila ang masuso sa ilang walay sapot nga dughan ug gakson kini sulod sa usa o duha ka oras kada adlaw. Si Toyoko Watanabe, tagdumala sa yunit sa bag-ong natawo nga mga bata didto sa Tokyo Metropolitan Bokuto Hospital, miingon: “Ang pag-atiman sama sa paagi sa kangaroo nagsugod sa Colombia ingong dinaliang solusyon sa kakulang ug mga incubator. Namatikdan sa UNICEF nga ang gidaghanon sa nangamatay sa mga bata nga naahat-pagkatawo mius-os, ug ang gidugayon sa pagkaadmit sa ospital namenosan.” Karon, matod pa sa mantalaan, “ang maong paagi nag-anam ka popular diha sa dato nga mga nasod alang sa ahat ug eksakto sa bulan nga mga masuso.” Ang pagdapatay sa panit adunay daghang benepisyo, lakip na ang pagtabang sa mga ginikanan nga masuod sa ilang mga masuso. Dugang pa, kini walay bayad ug wala magkinahanglan ug linaing kasangkapan.