Nanglupad Sila!

MAGKILUMKILOM na, ug bugnaw ang hangin sa tinghunlak. Apan sa wala madugay natugaw ang kahilom sa iyagak sa usa ka panon sa mga gangsa. Sa kalit lang, diha na sila sa ibabaw​—mga 20 ka buok sila nga nagpormag dako nga V samtang sila nanukad sa paglupad nga ang ilang pagkapakapa nindot tan-awon ug puwersado. Ang usa ka gangsa suwabeng mitakilid pawala ug mibalhin sa likod sa pundok. Kining makapahinganghang talan-awon nakapaikag kanako. Nganong ang mga gangsa manglupad man nga pormag V? Ug asa man sila paingon?

Ang gangsa maoy usa ka matang sa langgam sa tubig, nga suod nga kadugo sa itik ug swan o sisne. Adunay mga 40 ka espisye sa mga gangsa sa tibuok kalibotan, ug sila kasagarang makita diha sa Amerika del Norte, Asia, ug Uropa. Ang gangsa sa Canada mao ang usa sa labing ilado nga espisye, nga mailhan tungod sa taas itom nga liog ug puti nga banda dapit sa tutonlan. Ang dagko na nga mga laki sa ubos nga espisye nga gitawag ug higanteng mga gangsa sa Canada mahimong motimbang ug hangtod sa walo ka kilos ug moabot ug duha ka metros ang bukhad sa pako niini. Kining matanga sa gangsa magpalabay sa ting-init didto sa amihanan hangtod sa Alaska ug sa amihanang Canada ug dayon molalin pahabagatan hangtod sa Mexico sa mga bulan sa tingtugnaw.

Ang panahon sa paglalin hinungdanon kaayo para sa mga gangsa. Kon sayo ra silang makaabot sa amihanan, ang yelo wala pa matunaw ug nihit ang pananom. Busa,  ang mga gangsa sa Canada manglupad paamihanan nunot sa pag-usab sa panahon. Inig-abot nila sa ilang destinasyon, ang mga gangsa magparisparis, ug ang matag paris mangita dayon ug dapit diin sila mosanay.

Pinaagi sa paglupad nga pormag V, makita sa mga gangsa ang usag usa ug dali ra silang makasunod kon mausab ang direksiyon, gikusgon, o gitas-on sa paglupad sa langgam nga nag-una. Gawas pa, ang ubang mga eksperto nagtuo nga tungod kay ang sulog sa hangin nga gipatungha sa mga gangsa nga nag-una dili na tantong sungsongon, kini makapasayon sa paglupad sa ubang mga gangsa diha sa panon. Bisan unsa pa man, morag ang nanglalin nga panon subsob nga gilangkoban sa daghang pamilya, nga ang mga dagko na maoy magpulihay sa pagpanguna.

Kasagaran, ang mga gangsa sa Canada motultol sa mao gihapong salag tuig-tuig. Ang salag subsob nga gama sa ordinaryong mga materyales, sama sa tukog, sagbot, ug lumot. Ang mga gangsa usa ray paris sa tibuok nilang kinabuhi. Kon usa sa paris ang mamatay, ang buhi pa nga gangsa mahimong mokuha ug laing paris. Apan, kasagaran kini magpabiling nag-inusara.

Ang baye mangitlog ug mga upat ngadto sa walo ka buok itlog, nga iyang lumloman sulod sa mga 28 ka adlaw. Ang mga ginikanan maoy isog kaayong mga tigpanalipod. Kon sila o ang ilang mga kuyabog mameligro, ang paris mangisog pag-ayo ug kusog silang molabok sa mga manunukob.

Ang mga kuyabog magsugod sa pagpakigkomunikar samtang anaa pa sa sulod sa itlog. Ang ilang tawag naglakip sa tagming nga mga piliik (nga timailhan sa pagkakontento) ug sa mga tawag sa pagpakitabang. Sa dihang makigkomunikar sa ilang mga kuyabog ug sa usag usa, ang mga dagko na aduna usay lainlaing paagi sa pagtawag. Gani, naila sa mga tigdukiduki ang labing menos 13 ka lainlaing mga tawag taliwala sa mga gangsa sa Canada.

Ang mga gangsa naghatag gayod ug pamatuod nga sila sa “kinaiyanhon maalamon.” (Proverbio 30:24) Siyempre, ang tanang pasidungog iya kang Jehova nga Diyos, ang usa nga naghimo sa tanang butang​—lakip na sa pak-an nga mga linalang sa langit.​—Salmo 104:24.

[Kahon/Mga hulagway sa panid 17]

Nahibalo ka ba?

● Sa dihang kini mapiso, ang mga kuyabog mobiya na sa salag uban sa ilang amahan ug inahan. Ang mga pamilya subsob nga magkauban pirme.

● Ang bar-headed nga mga gangsa giingon nga molalin latas sa Mount Everest, nga adunay gihabogon nga duolan sa 8,900 metros.

● Ang pipila ka matang sa mga gangsa makalupad ug hangtod sa 1,600 kilometros nga walay popahulay.

● Sa dihang molupad sa katulinon nga susama sa gangsa nga naglupad nga nag-inusara, ang mga gangsa nga nanglupad nga pormag V dili kaayo magsigeg kapakapa ug busa menos ang gikusgon sa pagpitik sa ilang kasingkasing.

[Credit Line]

Top left: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Duane C. Anderson

[Picture Credit Line sa panid 16]

Flying geese: © Tom Brakefield/CORBIS