Pagsagubang sa mga Suliran sa Pagkatigulang

“SETENTA ka tuig maoy ato lamang nabatonan​—otsenta ka tuig, kon kita malig-on; bisan pa niana ang idulot niining tanan mao ang kasamok ug kagul-anan; ang kinabuhi sa dili madugay matapos, ug kita mahanaw na.” (Salmo 90:​10, Today’s English Version) Kining balaknong awit, nga gisulat 3,000 ka tuig kanhi, nagpamatuod nga ang pagkatigulang maoy dugay na nga suliran. Bisan pa sa dalayegong mga pag-uswag diha sa natad sa medisina, ang pipila ka bahin sa pagkatigulang nagpahinabo gihapon ug “kasamok ug kagul-anan.” Unsa man kini, ug sa unsang paagi gisagubang sa pipila ka tawo ang mga suliran sa pagkatigulang?

Tigulang Apan Abtik ug Hunahuna

“Ang gikahadlokan nako pag-ayo,” matod pa sa 79-anyos nga si Hans “mao ang pagkaangoangohon.” Sama sa daghang tigulang, si Hans nabalaka sa iyang pagkalimtanon. Siya nabalaka nga halos dili na niya makontrolar ang gitawag sa usa ka karaang magbabalak nga “panaksang bulawan”​—ang bililhong utok ug ang tinipigang mga handomanan niini. (Ecclesiastes 12:6) Nangutana si Hans, “Ang pagkaangoangohon ba maoy normal nga bahin sa pagkatigulang?”

Kon, sama kang Hans, nakalimtan na nimo ang mga ngalan sa imong mga kaila o naghunahuna ka kon ang maong pagkalimtanon mao na ba ang sinugdanan sa grabeng pagkaangoangohon, ayawg kabalaka: Tungod kay ang pagkalimtanon mahitabo sa tanang pangedaron, ug ang kausaban sa mga obra sa utok nga masinati sa usa ka tigulang subsob nga dili gumikan sa dementia o pagkadaot sa mga obra sa utok. a Bisan tuod ang mga tigulang medyo limtanon na, “kadaghanan sa mga tigulang nangamatay nga bug-os pa nilang makontrolar ang ilang mental nga mga katakos,” misulat si Dr. Michael T. Levy, tsirman sa behavioral science (siyensiya nga nalangkit sa panggawi sa tawo) sa Staten Island University Hospital sa New York.

Tinuod, ang mga batabata pa mas daling makahinumdom sa espesipikong mga butang kay sa mga tigulang. Apan, “kon dili nimo tagalan ug panahon,” matod sa neurologo nga si Richard Restak, “ang mga tigulang kasagarang susama rag katakos sa paghinumdom sa mga batabata pa.” Sa  pagkatinuod, uban ang hustong edukasyon ug pagbansay, ang himsog nga utok sa mga tigulang magpadayon sa pagkat-on, sa paghinumdom, ug bisan sa pagpauswag sa espesipikong mga katakos.

Pagkalimtanon ug mga Sakit nga Matambalan

Apan, komosta kon ang usa ka tawo grabe ka limtanon? Bisag ingon pa niana ang kahimtang, siya dili angayng mohinapos dayon nga dementia ang hinungdan. Daghang matambalan ra nga mga sakit nga mahitabo inigkatigulang na ang lagmit maoy hinungdan sa pagkalimtanon ug sa kalit, dili-kasagaran nga pagkalibog. Ang maong mga sakit subsob nga sayop nga gilangkit sa “pagkatigulang” o “pagkaangoangohon”​—usahay bisan sa mga doktor nga nahatagan ug sayop nga impormasyon. Dili lang kini makapaubos sa dignidad sa tigulang nga mga pasyente kondili lagmit makapugong usab kini kanila sa pagpailalom sa haom nga pagtambal. Unsa ang pipila niining maong mga sakit?

Ang kalit, dili-kasagaran nga pagkalibog mahimong gipahinabo sa kakulang ug nutrisyon, pagkahurot sa tubig sa lawas, pagkaanemik, pagkasamad sa ulo, abnormalidad sa thyroid, kakulang ug bitamina, segundaryong mga epekto sa tambal, o kausaban sa ilang palibot. Ang pagkalimtanon mahimong gipahinabo sa dugayng kapit-os, ug ang mga impeksiyon maoy iladong hinungdan sa kalibog diha sa mga tigulang. Ang depresyon mahimong usa usab ka hinungdan sa pagkalimtanon ug pagkalibog sa tigulang nga mga pasyente. Busa, “ang kalit nga pagkalibog,” tambag ni Dr. Levy, “dili angayng ibalewala o isipon ingong walay-paglaom nga pagkaangoangohon.” Ang bug-os nga medikal nga pagsusi makatabang sa pagtino sa nagpahiping hinungdan sa mga simtoma.

Pagsagubang sa Depresyon

Ang depresyon dili bag-o sa mga tawo, bisan sa matinumanong mga alagad sa Diyos. Duolan sa duha ka libo ka tuig kanhi, kinahanglang tambagan ni apostol Pablo ang mga isigka-Kristohanon: “Hupaya ang magul-anong mga kalag.” (1 Tesalonica 5:14) Sa atong panahon nga puno sa kapit-os, mas gikinahanglan pa gani kana. Apan, ikasubo nga ang depresyon sa mga tigulang subsob nga wala madayagnos o nasayop pagdayagnos.

Tungod sa kaylap nga sayop nga ideya nga ang mga tawo mahimong mas masulub-on ug sapoton kon magkatigulang, ang mga simtoma mahimong lantawon​—sa uban maingon man sa mga tigulang mismo​—ingong normal nga bahin sa pagkatigulang. “Apan, dili kini tinuod,” nag-ingon ang librong Treating the Elderly. “Ang depresyon sa mga tigulang dili normal nga bahin sa pagkatigulang.”

Ang dugay nga klinikal nga depresyon​—kasukwahi sa normal ug kadali lang nga pagbatig kaguol—maoy grabeng balatian nga lagmit adunay dili-maayong mga sangpotanan ug kinahanglang hatagag pagtagad. Ang wala-matambali nga depresyon mograbe ug mogamot pag-ayo nga ang ubang masulub-ong mga pasyente maghikog. Ang makapasubo labot sa depresyon diha sa tigulang  nga mga pasyente, matod pa ni Dr. Levy, mao nga “ang labing daling matambalan sa tanang sakit sa utok lagmit usab nga mao ang labing makamatay.” Kon magpadayon ang depresyon, ang pasyente kinahanglan tingaling tambalan sa usa ka propesyonal nga eksperto sa pagtambal sa mga mood disorder. b​—Marcos 2:17.

Ang mga tawong nakaagom sa depresyon makasalig nga si Jehova “malumo kaayo sa pagmahal ug maluluy-on.” (Santiago 5:11) Siya “haduol niadtong mga dugmok ug kasingkasing.” (Salmo 34:18) Sa pagkatinuod, siya ang usa nga labawng “nagahupay sa mga magul-anon.”​—2 Corinto 7:​6, New American Standard Bible.

Dili Kinahanglang Mobati nga Walay-Pulos

“Ayaw ako isalikway sa panahon sa akong pagkatigulang; sa diha nga ang akong kusog maluya na, ayaw ako pagbiyai,” miampo ang matinumanong Haring David kapin sa 3,000 ka tuig kanhi. (Salmo 71:9) Bisan sa ika-21ng siglo, ang maong pagbati masinati usab sa mga tigulang kinsa nahadlok nga sila dili na isipong mapuslanon. Ang mga limitasyon tungod sa dili-maayong panglawas dali rang makapabati sa usa nga siya kulang sa katakos, ug ang pinugos nga pagretiro makadaot sa iyang pagtamod-sa-kaugalingon.

Apan, pinaagi sa pagsentro sa pagtagad diha sa ato pang mahimo inay kay mahigawad tungod sa dili na nato mahimo, mahuptan nato ang atong pagtamod-sa-kaugalingon ug bation nato nga kita mapuslanon gihapon. Maylabot niini usa ka taho sa UN nagsugyot ug ‘padayon nga pag-uswag pinaagi sa pormal ug di-pormal nga pagkat-on, pag-apil sa mga organisasyon diha sa komunidad, ug sa relihiyosong mga kalihokan.’ Si Ernest, usa sa mga Saksi ni Jehova nga usa usab ka retiradong hanas nga panadero sa Switzerland, maoy usa ka pananglitan sa kaayohan nga makuha gikan sa ‘padayon nga pag-uswag pinaagi sa pagkat-on.’ Sa nag-edad siya ug mga 70 anyos, nakahukom siyang mopalit ug kompiyuter ug nagtuon kon unsaon kana paggamit. Nganong gibuhat man niya kana, sa dihang daghang tigulang nga sama niyag pangedaron ang mahadlok mosulay sa bag-ong teknolohiya? “Una,” matod niya, “aron kanunayng aktibo ang akong hunahuna samtang ako nagkatigulang. Ug ikaduha, aron makapasignunot sa teknolohiya nga makatabang kanako sa akong pagpanukiduki bahin sa Bibliya ug sa akong kalihokan diha sa Kristohanong kongregasyon.”

Ang pagpakigbahin sa mabungahong kalihokan makatagana sa daghang hinungdanong mga panginahanglan sa mga tigulang: Kini mopabati kanilang mapuslanon ug tagbaw ug mahimong mokita pa gani sila. Ang maalamong Haring Solomon miingon nga usa ka gasa sa Diyos nga ang tawo ‘magmaya ug mobuhat ug maayo samtang buhi pa; ug usab nga ang matag tawo mokaon ug moinom ug magpahimulos ug maayo sa tanan niyang kahago.’​—Ecclesiastes 3:​12, 13.

Paghimo Kutob sa Atong Maarangan

Diha sa daghang katilingban ang mga tigulang maoy nagpaambit ug kahibalo, maingon man sa moral ug espirituwal nga mga prinsipyo, ngadto sa nagsunod nga mga kaliwatan. Si Haring David misulat: “Karon nga ako tigulang ug ubanon na, Oh Diyos, ayaw ako pagbiyai! Hinaot ikaw mag-uban kanako samtang akong imantala ang imong gahom ug kusog ngadto sa tanang umaabot nga kaliwatan.”​—Salmo 71:​18, Today’s English Version.

Apan, komosta kon ang mga tigulang nalimitahan pag-ayo tungod sa sakit o mga sirkumstansiya? Kining maong suliran nakapaguol sa 79-anyos nga si Sarah, usa sa mga Saksi ni Jehova, nga nagpahayag  sa iyang kahigawad ngadto sa usa ka Kristohanong ansiyano. Gipahinumdoman siya sa ansiyano sa prinsipyo sa Bibliya nga ‘ang pangamuyo sa usa ka tawong matarong adunay dakong puwersa.’ (Santiago 5:16) “Latas sa katuigan,” matod sa ansiyano, “ikaw nakabaton ug suod nga relasyon sa Diyos. Karon makabenepisyo kami sa maong relasyon sa dihang ikaw mag-ampo sa pribado alang kanamo.” Si Sarah nadasig pag-ayo sa dihang ang ansiyano miingon, “Sarah, gikinahanglan namo ang imong mga pag-ampo alang kanamo.”

Ingon sa naamgohan ni Sarah, ang pag-ampo maoy mapuslanon ug hinungdanong paagi diin ang daghang tigulang mahimong maghago adlaw ug gabii alang sa uban. (Colosas 4:12; 1 Timoteo 5:5) Sa samang higayon, ang maong mga pag-ampo makatabang sa matinumanong mga tigulang nga mas masuod sa “Tigpatalinghog sa pag-ampo,” si Jehova.​—Salmo 65:2; Marcos 11:24.

Ang mga tigulang nga adunay mga limitasyon apan dagayang nagpaambit sa ilang eksperyensiya ug mga kahinguhaan mapuslanon kaayo diha sa ilang mga komunidad. Ilang gipamatud-an nga “ang pagkaubanon maoy usa ka purongpurong sa katahom sa dihang makaplagan kini sa dalan sa pagkamatarong.”​—Proverbio 16:31.

Apan, mangutana tingali kita: Unsay atong kaugmaon samtang kita magkatigulang? Realistikanhon ba kitang makalaom ug usa ka mas maayong kinabuhi inigkatigulang na nato?

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 5]

Ang mga tigulang mobati nga sila nahikalimtan na tungod sa atong moderno, paspas-ug-lihok nga kalibotan

[Kahon/Hulagway sa panid 7]

Kon sa Unsang Paagi Makatabang Ka sa mga Tigulang

◼ Ampingi ang Ilang Dignidad. “Ayaw kasab-i ang usa ka tigulang nga lalaki. Sa kasukwahi, maymayi siya ingon sa usa ka amahan, . . . ang tigulang nga mga babaye ingong mga inahan.”​—1 Timoteo 5:​1, 2.

◼ Pamati Pag-ayo. “Magmaabtik sa pagpaminaw, magmahinay sa pagsulti, magmahinay sa pagkapungot.”​—Santiago 1:19.

◼ Ipakita ang Empatiya. “Kamong tanan magbaton ug samang panghunahuna, nga magpakitag pagbati alang sa isigkaingon, nga magbaton ug inigsoong pagbati, magmabination uban ang kalumo, magmapainubsanon sa hunahuna, nga dili magabalos ug kadaot sa kadaot o magasultig pasipala sa pasipala.”​—1 Pedro 3:​8, 9.

◼ Hibaloi Kon Kanus-a Gikinahanglan ang Pagdasig. “Ang usa ka pulong nga gisulti sa hustong panahon maoy sama sa mansanas nga bulawan diha sa linilok nga plata.”​—Proverbio 25:11.

◼ Iapil Sila sa Inyong mga Kalihokan. “Sunda ang dalan sa pagkamaabiabihon.”​—Roma 12:13.

◼ Ihatag ang Praktikal nga Tabang. “Si bisan kinsa nga adunay mga kahinguhaan sa kinabuhi niining kalibotana ug makita ang iyang igsoon nga nanginahanglan ug bisan pa niana magsira sa pultahan sa iyang malumong pagkamabination nganha kaniya, unsaon man sa gugma sa Diyos sa pagpabilin diha kaniya? Minahal nga mga anak, maghigugmaay kita, dili pinaagi sa pulong ni sa dila, kondili sa buhat ug sa kamatuoran.”​—1 Juan 3:​17, 18.

◼ Batoni ang Hataas-nga-Pailob. “Isul-ob ninyo ang malumong mga pagmahal sa pagkamabination, kalulot, pagpaubos sa hunahuna, kalumo, ug hataas-nga-pailob.”—Colosas 3:12.

Pinaagi sa pag-atiman sa mga tigulang, atong gipakita ang pagtahod sa mga sukdanan sa Diyos tungod kay ang iyang Pulong nag-ingon: “Magpakita ka ug pagtamod sa tawong tigulang.”​—Levitico 19:32.

[Hulagway sa panid 6]

Ang bug-os nga medikal nga pagsusi mahimong mapuslanon