Mga Espongha—Ordinaryo Pero Nindot Kaayo

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA AUSTRALIA

GUSTO ka bang maligo nga manguskos sa lawas ug kabukogan sa usa ka mananap? Tingali lainan ka nga mogamit niini. Apan, ang natural nga espongha nga gamiton sa kaligo sa pagkatinuod mao ang lanotong kabukogan sa usa niining mga mananapa.

“Ang mga espongha mao ang kinakaraanan ug kinaubsang matang sa mga mananap,” nag-ingon ang National Geographic News. Tungod niini ang ubang mga tawo namanabana nga ang karaang espongha mao ang kagikan sa mga mananap ug mga tawo sumala sa ebolusyon. Gipasidunggan pa gani sa usa ka dokumentaryo sa telebisyon ang espongha ingong “ang katugbang ni Eva sa kalibotan sa mga mananap”—ang “kagikan natong tanan.”

Unsay natun-an sa siyensiya bahin sa mga espongha? Ordinaryo ba lamang kini nga mga mananap, o talagsaon ang pagkadisenyo niini?

Walay Kasingkasing, Walay Utok, Walay Problema

Ang mga espongha morag tanom tan-awon, apan si Aristotle ug si Pliny the Elder tukmang naghubit sa mga espongha ingong mga mananap. Ang mga eksperto nagbanabana nga labing menos 15,000 ka espisye nagpuyo sa kalanawan ug kadagatan sa tibuok kalibotan ug kini dunay maanindot ug nagkalainlaing porma ug kolor. Ang mga espongha samag porma sa kandilaong mga tudlo, bugdong mga baril, bukhad nga mga alpombra, nindot nga mga paypay, ug sama pa ganig mga plorerang kristal nga mabuak—sa paghisgot ug pipila lamang ka disenyo. Ang uban mas gamay pa sa lugas sa bugas humay, samtang ang uban motubo nga mas taas pa kay sa tawo. Ang mga siyentipiko nagtuo nga ang ubang mga espongha gatosan ka tuig na ang edad.

“Kon bahin sa porma, obra, ug pagtubo, ang mga espongha lahi sa ubang mga mananap,” nag-ingon ang Encyclopædia Britannica. Sa unsang paagi? Dili sama sa ubang mga mananap, ang mga espongha walay ginhawaan. Kay wala may kasingkasing, utok, o sistema sa kaugatan, sa unsang paagi nabuhi ang mga espongha? Ang gigming nga mga selula sa espongha maoy nag-atiman sa daghang obra nga makahatag ug kinabuhi. Ang linain nga mga selula mosikop ug pagkaon, mopasag mga sustansiya, o maghabwa sa hugaw. Ang ubang mga selula maghimog mga parte sa bukog o panit. May mga selula pa gani nga mokambiyo gikan sa pagkahimong usa ka matang sa selula ngadto sa laing matang sa selula kon gikinahanglan.

Ang mga espongha talagsaon kaayo sa ubang mga paagi. Pagdugmok ug buhing espongha diha sa salaan, ug ang mga selula magtipon sa pagtibuok pag-usab sa iyang orihinal nga porma. Paggaling ug duha ka espongha, ug ang mga selula sa matag espongha mag-iya-iyag bulag ug magtipon sa pagtibuok pag-usab sa iyang matag orihinal nga porma. “Walay laing tanom o mananap ang makabuhi pag-usab sa kaugalingon niining paagiha,” nag-ingon ang National Geographic News.

Ang mga espongha tagsaon usab ug paagi sa pagsanay. Ang ubang mga espongha magpalupad ug mga selula nga “salakwanang” aron makalalin sa ubang mga dapit. Matulog makadiyot samtang magpanaw, ang “mga tiglalin” sa kataposan motugpa, momata, ug dayon mogawas sa ilang “salakwanang” aron magpatunghag bag-ong espongha. Ang ubang mga espongha mosanay sa seksuwal nga paagi, nga ang tagsa-tagsa ka espongha mahimong laki o baye kon gikinahanglan. Ang ubang mga espongha mangitlog. “Sa among pagsusig maayo bisan sa kinayanohang mga organismo, nakita namo nga mas komplikado hinuon kini,” matod pa sa nahinganghang magsusulat nga si Paul Morris.

Mga Tighinlo sa Kadagatan

Ang mga espongha dunay “usa ka sistema sa pagpaningaon nga talagsaon diha sa mga mananap,” misulat ang zoologo nga si Allen Collins. Ang gigming nga mga lungag sa panit maoy entrada sa mga tunel-tunel ug mga lawak-lawak nga nagkuros-kuros diha sa espongha. Milyon-milyong gagming nga nagapamugsayng mga selula, o mga choanocyte,  nahanig diha sa mga bungbong sa mga tunel-tunel niini. Ang matag selula dunay nagsiwil nga hilo nga morag latigo nga naghapak-hapak. “Samag mga magbubugsay diha sa karaang boke de giyera sa Roma, [kini nga mga selula] magpunayg pasidlit ug tubig ngadto sa ubang mga selula sa espongha, nga gidisenyo sa pagsikop ug pagtulon sa mga partikulo sa pagkaon nga anaa sa tubig,” miingon ang magsusulat nga si Ben Harder. Makabomba ug kutob napulo ka pilo nga tubig sa lawas niini por ora, kaonon sa espongha ang sustansiya, makahilong mga kemikal, ug mga 90 porsiyento sa tanang  bakterya nga anaa sa tubig. Mahimong kontrolahon o balihon pa gani sa espongha ang paagi niini sa pagbombag tubig depende sa sulog sa tubig o sa pagpagawas niini ug mga hugaw sa lawas. “Ang mga espongha mao . . . ang labing episyenteng mga tighinlo sa kadagatan,” miingon si Dr. John Hooper.

Kay wala may hunong nga maglusot-lusot ang pagkaon ug tubig diha sa espongha, daghang pasayan, kasag, ug ubang gagmayng mga mananap ang namuyo niini. Ang usa ka espongha dunay 17,128 ka residente. Daghang bakterya, mga lumot-lumot, ug mga agup-op nakapahimulos sa ilang pagtinabangay uban sa mga espongha. Ang bakterya makapabug-at na ug kutob 50 porsiyento sa timbang sa espongha kon basa.

Ang mga siyentipiko nakadiskobre nga ang mga espongha ug ang mga organismo nga nanapot niini maoy maayong tuboran sa bag-o ug tagsaong mga tambal. Ang uban nagtuo nga kining mga tambala basin epektibo sa pagtambal sa AIDS, kanser, malaria, ug uban pang mga sakit. Naghisgot sa usa niini nga substansiya sa espongha, ang tigdukiduki nga si Shirley Pomponi miingon: “Ang kinaiyahan nagtanyag ug mas tagsaong mga molekula kay sa artipisyal nga mga substansiya nga magama sa tabang sa atong mga kompiyuter.”

Maayong Mopakalaki nga Kristal

Dili sama sa humok ug lanoton nga espongha nga gamiton sa kaligo, daghang espongha maoy hait ug gahi. Kini nga mga espongha dunay minilyong gagming nga mga kristal nga gitawag ug mga spicule. Sa dihang gitan-aw ang mga spicule sa mikroskopyo, kini nindot kaayo. Nasumpay-sumpay sa daghang paagi, ang mga spicule mapormang pino kaayong kabukogan, taming, ug bisan mga kable nga may sukod nga tres metros ang gitas-on ug usa ka sentimetros ang gibag-on. Usa ka espongha nga karne ug kinaon naggamit ug baling nga samag Velcro sa pagsikop ug makaon.

Ang Venus’s flower-basket sa lawod naggamit ug mga spicule sa paglala ug pino kaayong lattice nga kristal nga puwerteng nindota. Ang lunlon nga silica fiber sama gayod sa komersiyal nga mga kable nga fiber optic. “Kining buhi nga mga optical fiber lig-on kaayo,” matod pa sa usa ka siyentipiko. “Bisan pag ibaligtos nimo kini nga hugot kaayo, kini dili gihapon malugti, dili sama sa komersiyal nga mga lanot.” Ang mga siyentipiko naglibog kon sa unsang paagi kining komplikadong mga lanot naporma diha sa tubig sa dagat ug sa bugnaw nga mga temperatura. “Niining bahina, usa ka yano kaayong organismo dunay solusyon sa lisod kaayo nga problema maylabot sa integrated optics ug sa paggamag materyales nga gamiton sa konstruksiyon o sa ubang mga butang,” miingon si Cherry Murray sa Bell Laboratories.

Sulagma Lang Bang Mitungha o May Nagdisenyo?

Human sa pagsusi sa daghang nindot nga mga kinaiyahan sa mga espongha, si Hooper miingon: “Ang giingong ‘ordinaryong espongha’ sa pagkatinuod maoy komplikado kaayong [mananap], nga bisan karon wala pa kaayo hisabti.” Makataronganon lamang nga mangutana: Sa unsang paagi ug nganong mitungha kining kuti nga disenyo. Sulagma lang bang mitungha kini? O ang mga espongha ba maoy dakong pamatuod nga dunay usa ka intelihente nga Tigdisenyo?

Bisan tuod ang uban dili modawat nga dunay usa ka Maglalalang, daghang tawo mouyon sa gipamulong sa karaang salmista: “Pagkadaghan sa imong mga buhat, Oh Jehova! Sa kaalam gibuhat mo silang tanan. Ang yuta napuno sa imong mga binuhat . . . , mga buhing linalang, gagmay ug dagko.”—Salmo 104:24, 25.

[Diagram/​Mga hulagway sa panid 23]

Kasagarang porma sa espongha. Gipadako nga hulagway sa mga selula nga nagabombag tubig

[Hulagway sa panid 24]

Mga spicule sa espongha

[Hulagway sa panid 24]

Venus’s flower-basket

[Picture Credit Lines sa panid 23]

Sea horse: Rudie H Kuiter; 3 right-hand inset photos: Dr. John Hooper, Queensland Museum

[Picture Credit Lines sa panid 24]

Top: Eye of Science/Photo Researchers, Inc.; bottom: Kim Taylor/Warren Photographic