Kon sa Unsang Paagi Nagsugod ang Potograpiya

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA SWEDEN

Sumala sa sugilanon nakurat ang mga bisita sa italyanong pisiko nga si giambattista della porta (1535?-1615). Ilang nakita diha sa bungbong ang balit-ad nga larawan sa gagmayng mga tawo nga naglihok-lihok. Kay natarantar, ang mga bisita nagkapag-kapag sa pagdagan pagawas sa lawak. Si della porta giakusar ug pagpamarang!

MAO kanay iyang gidangatan sa iyang tinguha nga malingaw ang iyang mga bisita pinaagi sa paggamit ug camera obscura sa unang higayon—nga sa literal nagkahulogan sa Latino ug “ngitngit nga lawak.” Ang paagi sa pag-obra sa maong kamera simple lang, apan kini nindot kaayo ug resulta. Sa unsang paagi kini moobra?

Kon ang kahayag mosulod sa ngitngit nga kahon o lawak agi sa usa ka gamayng buho, ang mga butang sa gawas sa kahon o lawak makita nga balit-ad diha sa bungbong atbang niini. Ang nakita sa mga bisita ni Della Porta mao ang mga aktor nga nagpasundayag sa gawas sa lawak. Ang camera obscura maoy unang naimbento, nga gibasehan sa modernong kamera. Tingali usa ka sa milyon-milyon karon nga nanag-iyag  kamera o labing menos naggamit ug komon, baratohong kamera.

Ang camera obscura dili bag-ong imbensiyon sa panahon ni Della Porta. May ideya na si Aristotle (384-322 W.K.P.) bahin sa prinsipyo sa pag-obra niini sa ulahi. Ang Arabikong eskolar nga si Alhazen sa ika-10ng siglo detalyadong naghubit sa maong prinsipyo, ug ang pintor nga si Leonardo da Vinci sa ika-15ng siglo nagsulat bahin niini diha sa iyang mga kuwaderno. Sa dihang gigamit ang mga lente sa ika-16 nga siglo, ang kuha sa kamera mas klaro na, ug gigamit kini sa daghang pintor aron eksakto ang pagkadrowing sa giladmon ug gilay-on ug aron proporsiyon ang hulagway. Apan bisan pa sa daghang paningkamot, wala gihapon masayri hangtod niadtong ika-19ng siglo kon unsaon nga magpabiling permanente ang larawan diha sa mga letrato.

Ang Unang Letratista sa Kalibotan

Ang Pranses nga pisiko nga si Joseph-Nicéphore Niepce lagmit nagsugod sa iyang pagdukiduki sa paghimog permanenteng mga letrato niadtong 1816. Apan siya nagmalamposon sa unang higayon sa dihang siya nag-eksperimento ug litograpiya ug iyang nadiskobrehan nga puwede niyang gamiton ang sensitibo-sa-kahayag nga matang sa aspalto nga gitawag ug bitumen of Judaea. Sa tunga-tungang bahin sa katuigang 1820, iyang gibutangan ang camera obscura ug metal nga palid nga gibulitan ug bitumen ug gipaatubang sa bentana sa iyang propiedad aron kuhaan kinig hulagway sulod sa walo ka oras. Si bisan kinsang bag-ohang letratista karon dili gayod malipay sa nakuhang hanap nga letrato sa usa ka tinukod, kahoy, ug kamalig, apan si Niepce nalipay. Ang iyang letrato lagmit mao ang unang permanenteng hulagway nga nakuha sukad!

Aron mouswag pa ang iyang pamaagi, niadtong 1829 si Niepce nakigsosyo sa usa ka abtik nga negosyante nga ginganlag Louis Daguerre. Mga tuig human mamatay si Niepce sa 1833, si Daguerre nakahimog pipila ka hinungdanong mga kauswagan. Iyang gibulitan ug silver iodide ang tumbaga nga mga palid. Kini mas sensitibo sa kahayag kay sa bitumen. Sa wala damha iyang nadiskobrehan nga kon ang palid nga gigamit sa pagkuhag letrato iyang paalisngawan ug mercury, dunay maporma nga klarong hulagway. Busa, dili na kinahanglan ang taas kaayong panahon sa pagkuhag letrato. Sa ngadto-ngadto, nadiskobrehan ni Daguerre nga kon ang palid bas-on sa likidong may asin, ang letrato dili moitom sa kadugayan. Ang potograpiya andam na nga mahimong popular kaayo sa kalibotan.

Gipresentar Ngadto sa Kalibotan

Sa dihang ang imbensiyon ni Daguerre, nga ginganlag daguerreotype, gipresentar ngadto sa publiko niadtong 1839, ang mga tawo naikag kaayo. Ang eskolar nga si Helmut Gernsheim misulat diha sa iyang librong The History of Photography: “Tingali ang daguerreotype lang ang bugtong imbensiyon nga nakadani pag-ayo sa mga tawo ug gidawat dihadiha sa kalibotan.” Usa nga nakasaksi sa maong pagpresentar misulat: “Paglabay sa usa ka oras, gidugokan na ang tanang tindahan sa mga optiko, apan kulang ang baligyang mga kahimanan tungod sa kadaghan sa mga tawong gustong mokuhag letrato pinaagi sa daguerreotype; pipila ka adlaw sa ulahi imong makita kining tulog-tiil nga mga kamera diha sa tanang plasa sa Paris nga giplastar atubangan sa mga simbahan ug mga palasyo. Ang tanang pisiko, kemiko, ug makinaadmanong mga tawo sa kaulohan nagpasinaw ug plata nga mga palid, ug bisan ang sapiang mga tindero andam nga mogasto para sa iodine ug mercury.” Kini nga uso ginganlan dihadiha ug daguerréotypomanie sa prensa sa Paris.

Ang talagsaong kalidad sa mga daguerreotype nakatukmod sa Britanikong siyentipiko nga si John Herschel sa pagsulat: “Dili gayod pagpasulabi ang pag-ingong usa ka milagro kini nga imbensiyon.” Nagtuo pa gani ang uban nga dunay madyik ang maong imbensiyon.

Apan dili tanan midayeg sa bag-ong imbensiyon. Niadtong 1856 gidili sa hari sa Naples ang  potograpiya, tungod tingali kay gituohan nga kini nalangkit sa madyik nga makadala konog dimalas. Sa dihang nakakita ug daguerreotype, ang Pranses nga pintor nga si Paul Delaroche nakaingon: “Sukad karon mahimo nang kinaraan ang pagdibuho!” Kini nga imbensiyon nakapabalaka usab pag-ayo sa mga pintor sa pagtuo nga gipameligro niini ang ilang pangabuhian. Usa ka komentarista nagpahayag sa gikahadlokan sa uban sa dihang siya miingon: “Kay realistiko man kaayo ang mga hulagway sa potograpiya, mahimong mapala niini ang konsepto sa tawo sa kon unsay matahom.” Dugang pa, ang potograpikong mga hulagway gisaway tungod kay gipresentar gayod niini kon unsay tinuod, nga sa ingon nagwagtang sa gipakamahal nga mga ilusyon bahin sa katahom ug pagkabatan-on.

Daguerre Kontra Talbot

Si William Henry Fox Talbot, nga usa ka Ingles nga pisiko, nagtuo nga siya maoy nakaimbento sa potograpiya, busa nakuratan siya sa balita bahin sa imbensiyon ni Daguerre. Si Talbot makadaghan nang nakabutang ug mga panid sa papel nga gibulitan ug silver chloride diha sa camera obscura. Ang miresulta nga negative iyang gibulitan ug wax aron mosihag, gipatong kini sa laing papel nga gibulitan usab, ug dayon giladlad sa adlaw. Ang resulta mao ang usa ka black and white nga letrato.

Bisan tuod kining maong proseso ni Talbot sa primero medyo dili popular ug menos ug kalidad, kini dunay dakong potensiyal. Daghang kopya ang magama gikan sa usa lang ka negative, ug ang mga letratong papel mas barato ug sayon gamiton kay sa delikadong mga daguerreotype. Ang modernong potograpiya gibase gihapon sa proseso ni Talbot, samtang ang daguerreotype, bisag popular sa sinugdanan, wala na mouswag.

Apan dili lang si Niepce, Daguerre, ug Talbot ang nag-ilogay sa titulong Amahan sa Potograpiya. Human sa pag-anunsiyo ni Daguerre niadtong 1839, labing menos 24 ka tawo—gikan sa Norway sa amihanan ngadto sa Brazil sa habagatan—miangkon nga maoy nag-imbento sa potograpiya.

Dagkong mga Kausaban Tungod sa Potograpiya

Niadtong bag-o pa lang nadiskobrehan ang potograpiya, si Jacob August Riis, nga usa ka repormador sa katilingban, nag-isip niini ingong maayong kahigayonan aron mamatikdan sa mga tawo ang kakabos ug pag-antos. Sa 1880 iyang giletratohan ang mga eskuwater sa New York City sa gabii pinaagi sa pagsunog ug polbos nga magnesium diha sa kalaha ingong flash—nga usa ka delikadong metodo. Ang balay nga iyang gitrabahoan kaduha midilaab, ug ang iyang sinina nasunog kas-a. Ang iyang gikuhang mga letrato gikaingong usa sa mga rason kon nganong si Presidente Theodore Roosevelt naghimog daghang reporma sa katilingban sa dihang siya nay presidente. Ang makakombinsir ug nindot kaayong mga letrato nga gikuha ni William Henry Jackson nakapalihok usab sa Kongreso sa U.S. niadtong 1872 sa paghimo sa Yellowstone ingong unang nasodnong parke sa kalibotan.

Mabatonan sa Tanan

Sa ulahing bahin sa katuigang 1880, daghang gusto nga magletratista ang nanagana gihapon tungod sa gastos ug pagkakomplikado sa potograpiya. Apan sa 1888, tungod sa pag-imbento ni George Eastman sa Kodak, nga madala-dala ug sayon gamitong kamera nga dunay rolyo sa malubay-lubay nga film, daghan na ang puwedeng magletratista.

Human gamiton ang rolyo sa film, ang tibuok kamera ipadala ngadto sa pabrika. Didto ang film iproseso ug ang kamera sudlan ug laing rolyo ug ipadalag balik apil ang gidebelop nga mga letrato—sa barato nga presyo. Busa husto ang eslogan nga “Pislita lang ang boton, ug kami nay bahala inigkahuman.”

Si bisan kinsa puwede nang makakuhag mga hulagway, ug ang bilyon-bilyon ka letratong gikuha kada tuig nagpakita nga kini popular gihapon. Ug karon, kini labi pang napopular tungod sa digital nga mga kamera nga moporma ug hulagway pinaagig megapixels. Kini dunay giming nga kard nga mapondohan ug gatosan ka hulagway. Mabatonan ang nindot nga mga letrato bisag pinaagi lang ug kompiyuter ug printer sa balay. Sa pagkatinuod, dako na kaayo ang pag-uswag sa potograpiya.

[Hulagway sa panid 20]

Maanindot nga daguerreotype sa Paris, mga 1845

[Hulagway sa panid 20]

Kopya sa una tingali nga letrato, mga 1826

[Hulagway sa panid 20]

Drowing sa camera obscura, nga gigamit sa daghang pintor

[Hulagway sa panid 21]

Si Niepce

 [Mga hulagway sa panid 23]

Daguerreotype ni Louis Daguerre sa 1844, ug iyang kamera

[Mga hulagway sa panid 23]

Ang estudio ni William Talbot, mga 1845, ug iyang mga kamera

[Mga Hulagway sa panid 23]

Letrato ni George Eastman sa 1890 nga naggunit ug Kodak No. 2 nga kamera, ug iyang No. 1 nga kamera nga may budboran sa film

[Hulagway sa panid 23]

Hulagway sa dapit nga sa ulahi nahimong Yellowstone National Park, ni W. H. Jackson, 1871

[Hulagway sa panid 23]

Ang modernong digital nga mga kamera morekord ug mga hulagway pinaagig megapixels

[Picture Credit Lines sa panid 20]

Panoramic of Paris: Photo by Bernard Hoffman/Time Life Pictures/Getty Images; Niepce’s photograph: Photo by Joseph Niepce/Getty Images; camera obscura: Culver Pictures

[Picture Credit Lines sa panid 22]

Page 23: Talbot’s studio: Photo by William Henry Fox Talbot & Nicholaas Henneman/Getty Images; Talbot’s camera: Photo by Spencer Arnold/Getty Images; Kodak photo, Kodak camera, and Daguerre camera: Courtesy George Eastman House; Yellowstone: Library of Congress, Prints & Photographs Division, LC-USZ62-52482