Makasagubang ba ang Kaminyoon sa Samag-Bagyo nga mga Suliran?

“Kon unsay gihiusa pagyugo sa Diyos ayaw ipabulag ni bisan kinsang tawo.”—MATEO 19:6.

ANG mga balay nga daw lig-on kaayo nangalumpag, ang mga gambalay niini nangadaot. Sa dihang mihapak ang kusog kaayong mga bagyo sa daghang dapit sa tibuok kalibotan di pa dugay, ang kalidad ug kalig-on sa daghang tinukod nasulayan gayod.

Apan dunay laing matang sa bagyo nga nagdaot sa pundasyon ug gambalay sa dugay-nang-natukod nga kahikayan sa kaminyoon. “Ang kaminyoon wala na kaayo pabilhi diha sa personal nga kinabuhi ug sa katilingban,” matod pa sa usa ka tigtuon sa kasaysayan sa pamilya nga si Stephanie Coontz.

Nakita mo ba ang mga epekto sa maong kahimtang? Sa imong hunahuna, nawala na ba ang kaminyoon sa dungganong dapit niini diha sa katilingban? Kon mao, nganong nagakahitabo man kini? Ug may paglaom pa ba nga mabatonan o mahuptan ang usa ka malipayong kaminyoon? Apan una sa tanan, unsay nagpameligro sa kaminyoon?

Kaminyoon Giatake

Ang mga pag-atake batok sa kaminyoon dili bag-o; kini gidaot sukad pa sa sinugdan sa kasaysayan sa tawo. Ang mga kinaiya ug tinamdan sa atong unang tawhanong mga ginikanan maoy hinungdan sa mga problema sa kaminyoon nga atong naagoman karon. Si Adan ug Eva nakasala sa dihang nagpadaog sila sa mahakogong mga tinguha, ug tungod niana “ang sala misulod sa kalibotan.” (Roma 5:12) Ang rekord sa kasaysayan diha sa Bibliya nag-ingon nga wala madugay human sila nakasala, ‘ang matag kiling sa mga hunahuna sa kasingkasing sa tawo daotan lamang sa tanang panahon.’—Genesis 6:5.

Ingon niana gihapon ang kahimtang karon. Lakip sa makadaot nga mga kiling nga mihampak sa kaminyoon mao ang sobrang pagpangagpas alang sa kaugalingong katagbawan. Ang kaminyoon morag kinaraan na nga institusyon, nga dili na haom diha sa usa ka modernong kalibotan nga naimpluwensiyahan sa bag-ong moralidad. Ug tungod sa pagkamatugoton sa mga balaod maylabot sa panagbulag, ang diborsiyo daw dili na makauulaw.

Ang way-pailob nga mga tawo, nga gustog dihadihang resulta ug katagbawan, wala kaayo maghunahuna o wala gayod magpakabana sa mga sangpotanan sa diborsiyo. Kay natental sa madanihong mga saad sa kagawasan ug pagkinaugalingon, sila nagtuo nga ang diborsiyo makahatag ug kalipay.

Ang uban, sa dihang mag-atubang ug makapaguol nga mga problema sa ilang panagtiayon, modangop sa mga terapista ug magtatambag sa kaminyoon o sa mga basahon nga sinulat sa maong mga tawo. Ikasubo, ang pipila ka “mga eksperto” sa kaminyoon karon mas makamaong mopalambo sa diborsiyo inay mopanalipod sa kaminyoon. Ang librong The Case for Marriage nag-ingon nga “lagmit karon pa nahitabo sa kasaysayan sa tawo nga ang mithianong kaminyoon nailalom sa way-puas ug malamposong pag-atake. Usahay ang pag-atake direkta ug pinasukad sa mga ideolohiya, nga gihimo sa ‘mga eksperto’ nga nagtuo nga ang tibuok-kinabuhing panumpa sa pagkamaunongon maoy dili mapuslanon o mapig-oton.”

Nausab nga mga Pagsabot

Ang pagsabot bahin sa kinaiyahan ug katuyoan sa kaminyoon nausab na. Lagmit nakamatikod ka  nga wala na isipang hinungdanon sa mga magtiayon ang pagkamaunongon ug pagpaluyo sa usag usa, ug mas gihatagag pagtagad ang personal nga katagbawan—nga subsob nakadaot sa ilang kapikas. Kini nga kausaban sa panglantaw bahin sa kaminyoon nga nasentro na lang sa kaugalingon “nagsugod sa katuigan sa 1960 ug misamot pa sa katuigan sa 1970,” nag-ingon ang Journal of Marriage and Family. Ang naandang mga katarongan alang sa kaminyoon—sama sa tinguha alang sa gugma, pagsandurotay, pagkamaunongon, mga anak, ug kalamposan nga pagasalohan sa magtiayon—mihuyang na.

Daghang bag-ong mga kahimtang ang nakapakusog sa kausaban sa kaminyoon diha sa daghang nasod. Una, ang naandang mga papel sa bana ingong tigpangitag kabuhian ug sa asawa ingong tigdumala sa panimalay nausab na diha sa daghang nasod. Tungod kay ang mga babaye misugod na sa pagpanarbaho, midaghan na kaayo ang mga panimalay diin ang bana ug asawa parehong nanarbaho. Ikaduha, ang pagkapinaangkan dinawat na kaayo, busa midaghan ang mga pamilya nga usa ray ginikanan. Ikatulo, nagkadaghan na ang magpuyopuyo kay sa magpakasal. (Tan-awa ang kahong “Huyang Kon Itandi sa Kaminyoon.”) Ikaupat, ang kaminyoon sa parehas ug sekso ug ang kalihokan sa pagpalegal kanila giuyonan na sa daghan. Kini bang modernong mga kiling nakaimpluwensiya sa imong hunahuna bahin sa kaminyoon?

Nagkadaghan ang Nagdiborsiyo

Atong susihon ang ubay-ubayng mga nasod aron atong mahibaloan kon sa unsang paagi ang pagkapopular sa diborsiyo mitultol ngadto sa dugang pagkadaot sa kaminyoon. Sa Tinipong Bansa, sumala sa di pa dugayng taho, “ang mga magtiayong nagdiborsiyo midaghan ug upat ka pilo sukad sa katuigan sa 1970 ngadto sa 1996.” Ang kaminyoon sa halos 1 sa 5 ka hamtong misangko sa diborsiyo. Kinsa ang posible gayong magbulag? Gipakita sa mga estadistika nga mga 60 porsiyento sa tanang diborsiyo nahitabo sa unang napulo ka tuig sa kaminyoon.

 Midaghan usab ang diborsiyo diha sa ubang mga nasod. Ang total nga gidaghanon sa mga diborsiyo sa Inglaterra ug Wales miabot ug 153,490 sa 2004. Ang mga taga-Australia makadahom nga mga 40 porsiyento sa ilang mga kaminyoon mosangko sa diborsiyo. Sa Republika sa Korea, midaghan ug 21,800 ang nagdiborsiyo sa usa lang ka tuig—gikan sa 2002 hangtod sa 2003—sa total nga 167,100 ka magtiayon nga nagdiborsiyo. Sa Japan, diin 1 sa matag 4 ka kaminyoon mosangko sa diborsiyo, ang gidaghanon sa nagdiborsiyo hapit nang motupong nianang sa Inglaterra. “Kaniadto, ang labing gubot lang nga kaminyoon ang mosangko sa diborsiyo,” matod sa usa ka eksperto nga nagtuon labot sa kahimtang sa pamilya sa Red Cross University sa Japan. “Karon kini nahimong usa na lang ka matang sa pagkinabuhi nga mahimong pilion sa usa ka tawo.”

Diha sa daghang nasod, ang dugay nang naglungtad nga relihiyosong mga institusyon ug katilingbanong mga tradisyon nakaamot sa kalig-on sa kaminyoon. Apan dili na nila mapugngan ang pagdaghan sa mga tawong nag-isip sa diborsiyo nga dalawaton. Pananglitan, tagda ang Iglesya Katolika Romana, diin ang kaminyoon giisip nga sagrado. Niadtong 1983, gipaluagan sa maong relihiyon ang mga lagda niini bahin sa kaminyoon ug gipasayon alang sa mga Katoliko ang pagpakigbulag. Busa, midaghan ang nagpaanular sa kaminyoon sukad niadto.

Dayag nga ang mga pisi nga naghigot sa kaminyoon nagakaluag. Apan dili dayag ang tanang hinungdan niini.  Sa pagkatinuod, gawas pa sa katibuk-ang pagkahugno sa katilingban, adunay laing pangunang hinungdan sa pagdaghan sa nabungkag nga kaminyoon—kini dili makita sa kadaghanang tawo.

Dili-Dayag nga Hinungdan sa Suliran

Ang Bibliya nagtug-an kanato nga si Satanas nga Yawa, ang larawan sa kahakog, adunay dili-makita, makadaot gayod nga impluwensiya sa tibuok kalibotan. Ngano man? Tungod kay siya gitambog gikan sa langit nganhi sa kasilinganan sa yuta ug nag-alintabo ang iyang kasuko. Sa pagkatinuod, siya determinado sa pagpahinabog ‘kaalaot,’ o kagubot, kutob sa mahimo, ug ang gitukod sa Diyos nga kahikayan sa kaminyoon maoy usa lamang sa daghang gipuntirya sa madaotong kasuko ni Satanas.—Pinadayag 12:9, 12.

Nagtumong sa panahon human papahawaa si Satanas sa langit, si Jesus miingon: “Tungod sa pag-uswag sa kalapasan mobugnaw ang gugma sa kadaghanan.” (Mateo 24:12) Sa samang diwa, si apostol Pablo misulat: “Ang mga tawo unya magmahigugmaon sa ilang kaugalingon, magmahigugmaon sa salapi, mapagawalon, mapahitas-on, mapasipalahon, dili-masinugtanon sa mga ginikanan, dili-mapasalamaton, dili-maunongon, walay kinaiyanhong pagbati, dili-ikasabot, mga tigbutangbutang, walay pagpugong-sa-kaugalingon, mabangis, walay gugma sa pagkamaayo, mga mabudhion, gahig ulo, nangburot sa garbo, mga mahigugmaon sa kalipayan inay nga mga mahigugmaon sa Diyos.” (2 Timoteo 3:2-4) Kining daotang mga kinaiya kanunay nang naglungtad sa usa ka sukod, apan kini misamot pa karon, nga maoy konklusyon usab sa kadaghanang tawo.

Tungod sa samag-bagyong mga suliran nga mihampak sa kaminyoon, unsay atong mahimo aron mapanalipdan ang atong kaugalingon ug atong matagamtam ang malipayon ug malungtaron gayod nga kaminyoon? Kining pangutanaha tubagon sa sunod nga artikulo.

[Blurb sa panid 5]

“Sa katilingban nga naanad na sa paglabay sa wala-kinahanglanang mga butang, lagmit ingon usab niana ang tinamdan sa mga tawo bahin sa kaminyoon.”—SANDRA DAVIS, EKSPERTO SA BALAOD LABOT SA PAMILYA

[Kahon/​Hulagway sa panid 4]

“Huyang Kon Itandi sa Kaminyoon”

Daghang lalaki ug babaye ang nagpuyopuyo. Apan ang maong mga panag-ipon “huyang kon itandi sa kaminyoon,” nag-ingon ang taho sa Centers for Disease Control and Prevention sa T.B. Ang pipila kanila mag-ipon aron ilang masuta kon magkabagay ba sila. Ang pagpuyopuyo ba maoy paagi aron maseguro nga magkabagay ang usa ka lalaki ug babaye ug busa mas maayo na unya ang ilang relasyon kon sila magminyo? Sumala sa Journal of Marriage and Family, lahi ang gipakita sa mga ebidensiya. “Ang mga magtiayon nga nagpuyopuyo sa wala pa magpakasal kasagarang dili kaayo matagbawon sa ilang kaminyoon . . . , mas daghang isumbong nga mga problema sa kaminyoon, ug . . . mas dakog purohan nga magkabulag,” matod pa sa Journal.

[Kahon/​Hulagway sa panid 5]

Taas nga Kinabuhi ug ang Kaminyoon

Ang mga tawo karon mas taas ug kinabuhi. Bisan pag kini usa ka maayong kaugmaran, kini nakapasamot sa kapit-os sa kaminyoon. Karon, ang diborsiyo maoy nakapabulag sa daghang magtiayon nga kamatayon ra untay makapabulag kaniadto. Tagda ang talagsaong suliran sa kaminyoon nga nakadaot sa dugay-nang-minyo nga kababayen-an sa Japan. Sumala sa The Washington Post, ang mga eksperto nagtawag niini nga “RHS,” o “retired husband syndrome.” Sa dihang miretiro na ang iyang bana, usa ka babaye nga minyo sulod na sa 40 ka tuig miingon nga niadtong tungora siya naghunahuna: “Ako nang diborsiyohan kining akong bana karon. Naglisod na man gani ko sa pag-atiman kaniya inig-uli niya gikan sa trabaho. Samot na gayong dili ko makaagwanta kon ania lang siya pirme sa balay.”