Nganong Parat ang Dagat?

KON ang tanang asin sa dagat ikatag sa mamala, ang gibag-on niini moabot ug kapin sa 150 ka metros—mga 45 ka andana ang gihabogon! Asa man gikan kanang mga asina, nga daghan man kaayo ang tab-ang nga tubig gikan sa mga sapa ug mga suba nga moagos ngadto sa kadagatan? Nadiskobrehan sa mga siyentipiko ang daghang tinubdan.

Ang usa niini mao ang yuta ug mga bato. Inighunob sa ulan, matunaw ang ginagmayng mga minerales, lakip na ang asin ug mga sangkap niini nga mga kemikal, ug iagos kini ngadto sa dagat agi sa mga sapa ug mga suba (1). Gitawag kining paagiha ug weathering. Siyempre, ang asin sa tab-ang nga tubig diyutay ra kaayo, mao nga dili nato kini matilawan.

Ang laing tinubdan mao ang mga minerales nga makapormag asin diha sa dagkong lut-od sa mga bato ug yuta ilalom sa kadagatan. Mosuhop ang tubig sa salog sa dagat agi sa mga likiliki niini, mobukal sa kainit, ug mobalik pagsaka sa salog sa dagat dala ang natunaw nga mga minerales. Ang nagbukal nga mga tubod—nga ang pipila nahimong mga bugwak gikan sa ilalom sa dagat—mopagawas sa sinambog sa tubig ug sa nangatunaw nga mga minerales ngadto sa dagat (2).

Ang usa ka tugbang nga paagi nga parehas rag resulta mao ang pagbuga sa mga bolkan sa ilalom sa dagat ug daghan kaayong nagbaga nga mga bato ngadto sa kadagatan, ug kining mga batoha mopagawas ug mga kemikal nganha sa tubig (3). Ang laing tinubdan sa mga minerales mao ang hangin, nga mopadpad ug mga elemento gikan sa mamala ngadto sa dagat (4). Kining mga paagiha maoy hinungdan nga anaa sa tubig sa dagat ang halos tanang nailhang elemento. Apan, ang pangunang substansiya sa asin mao ang sodium chloride nga kasagarang gigamit sa pagkaon. Kini maoy 85 porsiyento sa nahilis  nga asin ug maoy pangunang hinungdan nga parat ang dagat.

Nganong Mamentinar ang Lebel sa Asin sa Dagat?

Ang asin mapondo sa dagat kay halos purong tubig ra man ang moalisngaw. Ang mga minerales mahibilin. Sa samang panahon, magsigeg agos ang mga minerales ngadto sa kadagatan; apan mamentinar gihapon ang lebel sa asin nga mga 35 ka bahin nga asin sa matag usa ka libong bahin sa tubig sa dagat. Busa, dayag nga halos parehas ra ang mawala ug madugang nga asin ug mga minerales. Mao nga kita makapangutana, Asa man moadto ang asin?

Daghang sangkap sa asin ang masuhop diha sa mga lawas sa buhing mga organismo. Pananglitan, ang mga coral polyp, mga kinhason, ug mga pasayan ug alimango mokaon ug calcium, nga usa ka sangkap sa asin nga ilang gamiton sa paggama sa ilang mga bayanan ug sa pagpalig-on sa ilang mga kasko. Ang mikroskopikong mga algae nga gitawag ug mga diatom mokuha usab ug silica gikan sa tubig sa dagat. Kaonon usab sa mga bakterya ug ubang mga organismo ang nahilis nga organikong mga butang. Sa dihang kini nga mga organismo mamatay o kaonon, ang asin ug mga mineral diha sa ilang lawas sa kataposan motundag ra sa salog sa dagat ingong mga patayng lawas o kinalibang (5).

Daghang asin nga dili makuha pinaagi sa nahisgotang mga proseso, mawagtang sa ubang paagi. Pananglitan, ang lapok ug uban pang mga binanlas gikan sa mamala nga iagos sa mga suba ngadto sa kadagatan, ang mga binugang abo ug mga aligato gikan sa bolkan taptan ug asin ug magdala niini ngadto sa salog sa dagat. Ang ubang asin motapot usab sa mga bato. Busa pinaagi sa nagkalainlaing proseso, daghang asin ang mahidugang diha sa salog sa dagat (6).

Daghang tigdukiduki nagtuo nga ang mga paagi sa paglihok sa yuta maoy magkompleto sa proseso sa pagdugang ug pagkawagtang sa asin sa dagat, bisan tuod kana mahitabo sa lakat sa tag-as nga mga yugto sa panahon. Ang ibabaw nga hut-ong sa yutang planeta gilangkoban ug dagko kaayong lut-od sa mga bato ug yuta. Ang uban niini mag-abot sa mga bahin diin ang usa ka lut-od mapasok ilalom sa laing lut-od ug maunlod ngadto sa init nga dapit ibabaw sa sentro sa atong planeta. Kasagaran, ang mas dasok ug bug-at nga lut-od diha sa ilalom sa dagat maoy maunlod ilalom sa mas gaan nga lut-od, nga sa samang panahon magdalag parat nga mga linugdang, nga nahisamag dagkong conveyor belt. Niining paagiha ang kadaghanan sa ibabaw nga hut-ong sa planeta hinayhinay nga mapasig-uli sa unang kahimtang (7). Ang mga linog, mga bolkan, ug ang laglom kaayong mga kal-ang sa yuta maoy tulo ka dayag nga ebidensiya sa maong proseso. a

 Talagsaong Pagmentinar sa Kaparat

Dili pareho ang kaparat sa dagat sa matag lugar ug usahay sa lainlaing panahon. Ang kinaparatang tubig sa dagat nga dili lanaw anaa sa Persianhong Gulpo ug sa Pulang Dagat, diin kusog kaayo ang pag-alisngaw sa tubig. Sa mga bahin sa dagat nga makasawod ug daghang tubig gikan sa mga dagkong suba ug sa ulan, ang tubig dili kaayo parat. Sa susama, dili usab kaayo parat ang dagat duol sa nagakahilis nga yelo sa North ug South pole. Sa kasukwahi, sa dihang maporma na ang yelo, mas moparat ang tubig sa duol. Apan sa katibuk-an, ang kaparat sa dagat mamentinar gayod.

Daw mamentinar usab sa dagat ang pH o potential hydrogen niini, nga maoy gigamit sa pagsukod sa kaaslom o kaparat sa usa ka substansiya. Ang 7 maoy neyutral nga sukod. Ang pH sa tubig sa dagat maoy tali sa 7.4 ug 8.3, nga medyo paratparat na. (Ang dugo sa tawo adunay pH nga mga 7.4.) Kon ang pH molapas niining mga sukora, ang kadagatan mameligro. Ngani, mao kiniy gikahadlokan karon sa pipila ka siyentipiko. Ang kadaghanang carbon dioxide nga gidugang sa mga tawo ngadto sa atmospera sa kapulihay mosangko ra sa dagat, diin duna kiniy kemikal nga reaksiyon sa tubig ug maporma ang carbonic acid. Busa ang kalihokan sa tawo hinayhinay nga makapaaslom sa kadagatan.

Daghan sa mga mekanismo nga makamentinar sa kaparat sa dagat wala pa masabti pag-ayo. Sa gihapon, ang atong nakat-onan nagpasiugda sa dili matukib nga kaalam sa Maglalalang, nga nag-atiman sa iyang kalalangan.—Pinadayag 11:18.

[Footnote]

[Diagram/​Mga hulagway sa panid 16, 17]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Ulan

1 Mga minerales sa kabatoan

2 Nagbukal nga mga tubod

3 Pagbuto sa bolkan ilalom sa dagat

4 Hangin

DAGAT

SALOG SA DAGAT

DAGKONG LUT-OD SA MGA BATO UG YUTA SA ATONG PLANETA

5 Mga diatom

6 Mga abo ug aligato

7 DAPIT NGA MAG-ABOT ANG DAGKONG LUT-OD SA MGA BATO UG YUTA

[Credit Lines]

Vent: © Science VU/Visuals Unlimited; eruption: REUTERS/Japan Coast Guard/Handout

Diatoms: Dr. Neil Sullivan, USC/NOAA Corps; volcano photo: Dept. of Interior, National Park Service

[Kahon/​Diagram sa panid 18]

Mga Asin nga Makaplagan sa Dagat

Bisag gitun-an sa mga siyentipiko ang tubig sa dagat sulod na sa kapin sa usa ka gatos ka tuig, wala pa gihapon nila masabti sa bug-os ang kemikal nga komposisyon niini. Apan ilang nailhan ang nagkalainlaing kemikal sa nahilis nga asin ug nabanabana ang mga proporsiyon niini. Kining mga kemikala naglakip sa:

[Diagram]

55% Chloride

30.6 Sodium

7.7 Sulfate

3.7 Magnesium

1.2 Calcium

1.1 Potassium

0.4 Bicarbonate

0.2 Bromide

ug daghan pang uban sama sa borate, strontium, ug fluoride.

[Kahon/​Hulagway sa panid 18]

Mas Parat Kay sa Dagat

Ang pipila ka lanaw mas parat kay sa dagat. Ang pangunang pananglitan mao ang Patayng Dagat, ang kinaparatang lanaw sa yuta. Ang tubig moagos ngadto sa Patayng Dagat, nga gitawag ug Asin nga Dagat sa karaang mga panahon, nga nagdalag nahilis nga mga asin ug uban pang minerales. (Numeros 34:3, 12) Tungod kay ang baybayon sa Patayng Dagat mao ang kinaubsan nga kamad-an sa tibuok yuta, ang tubig momabaw lamang pinaagi sa pag-alisngaw, mao nga sa ting-init ang giladmon sa lanaw mous-os ug 25 ka milimetro sa usa ka adlaw.

Tungod niini, ang asin diha sa ibabaw nga bahin sa lanaw anaa sa mga 30 porsiyento—halos napulo ka pilo nga mas daghan kay sa Dagat Mediteranyo. Sanglit ang tubig mas molapot kon mas parat, ang mga manlalangoy mas makapalutaw-lutaw sa tubig. Makahigda-higda pa gani sila ug makabasag mantalaan nga walay salbabida.

[Kahon sa panid 18]

Asin Makatabang sa Paghinlo sa Hangin

Gipakita sa panukiduki nga ang mga partikulo sa polusyon diha sa hangin makapugong nga dili mahimong ulan ang panganod ibabaw sa kamad-an. Apan ang nahugawang mga panganod ibabaw sa dagat dali rang mahimong ulan. Tungod kini sa mga aerosol sa asin sa dagat nga gikan sa mga pinisik niini.

Ang gigming nga mga tulo sa tubig nga mosagol sa mga partikulo sa polusyon sa atmospera gaan ra kaayo, mao nga dili kini mahulog ingong ulan; busa mag-utaw-utaw lang kini sa kahanginan. Ang mga aerosol sa asin sa dagat maoy mopabug-at sa mga panganod ibabaw sa dagat pinaagi sa pagtipon niining gigming nga mga tulo nga sa ngadtongadto modako. Kini ang mobundak ingong ulan, nga motabang usab sa pagwagtang sa polusyon sa atmospera.