Ang Galileanhong Sakayan​—Usa ka Bahandi sa Kapanahonan sa Bibliya

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA ISRAEL

ANG Dagat sa Galilea maoy dapit nga nahitaboan sa labing makaikag nga mga panghitabo sa ministeryo ni Jesus. Dinhi niini nga lanaw o sa mga tampi niini nga ang Anak sa Diyos mismo milakaw sa tubig, mipalinaw sa balod, mipakaon sa libolibo sa milagrosong paagi, ug miayo sa mga masakiton.

Niadtong 1986 may katingalahang nakaplagan diha sa salog sa dagat duol sa karaang Capernaum. Usa kini ka sakayan nga nakalawig niini nga katubigan balik pa sa panahon sa pagministeryo ni Jesus. Sa unsang paagi kini nakit-an? Ug unsay atong makat-onan gikan niana?

Ang Sakayan Nadayag Tungod sa Hulaw

Tungod sa daghang tuig nga hulaw, nga gisundan ug grabe kaayong ting-init niadtong 1985, ang Dagat sa Galilea medyo nahubsan, ug kining tab-ang ug tubig nga lanaw gigamit usab ingong irigasyon. Ang lanaw mimabaw mao nga ang halapad kaayong salog sa lanaw nadayag. Duha ka managsoong lalaki gikan sa duol nga uma naghunahuna nga maayong higayon kadto sa pagpangitag nalubong nga karaang mga bahandi. Samtang naglakaw sila sa kalamakan sa lanaw, nakakita sila ug mga sensilyong bronse ug karaang mga lansang. Dayon ilang nakita kini—ang linginong lakra diha sa lapok, diin nalubong ang usa ka karaang sakayan. Usa ka bililhong bahandi ang ilang nakaplagan!

Ang mga arkeologo wala gayod magdahom nga makakaplag ug 2,000 ka tuig nang sakayan sa Dagat sa Galilea. Sila nagtuo nga ang gigming kaayong mga organismo angay nga makadunot na unta sa bisan unsang matang sa kahoy. Bisan pa niana, tungod sa carbon dating ug sa mga sensilyong nakit-an sa maong lugar, ang mga eksperto nakapanghinapos nga ang sakayan naggikan pa sa unang siglo W.K.P. o sa unang siglo K.P. Sa katingalahan, ang kasko wala madaot. Ngano kaha?

Tingali ang sakayan gibilin sa hilit nga dapit, nga tungod niana ang tibuok, ubos nga bahin sa sakayan natabonan sa pinong balas nga may sagol lapok. Sa ngadto-ngadto, ang balas migahi. Sa ingon usa ka piraso sa kasaysayan napreserbar sulod sa mga 20 ka siglo!

Sa dihang mikaylap ang balita bahin sa nakaplagang sakayan, kini ilang ginganlan ug Sakayan ni Jesus. Siyempre, walay nagtuo nga kini mismong sakayana ang gigamit ni Jesus o sa iyang mga tinun-an. Bisan pa niana, ang edad ug ang mga kaamgiran niini sa mga sakayan nga gihubit diha sa mga asoy sa Ebanghelyo nakapaikag sa mga nagtuon sa kasaysayan ug sa mga eskolar sa Bibliya.

Ang sakayan maoy 8.2 metros ka taas ug 2.3 metros ka lapad. Ang magtutukod niini migamit ug kasko-una nga paagi sa pagtukod. Sa ato pa, imbes itaod ang tabla diha sa gusok sa sakayan, giusa-usa niyag taod kini direkta sa kilya ug anam-anam nga naporma ang kasko. Komon kini nga paagi sa pagtukod ug mga sakayan nga molawig sa Dagat Mediteranyo. Apan, ang Galileanhong sakayan posibleng gipasibo alang sa paglawig diha sa lanaw.

Lagmit, ang sakayan usa rag layag nga kuwadradog porma. Ang upat ka bugsay niini nagpakita nga kini nagkinahanglan ug lima lang ka tripulante—upat ka magbubugsay ug usa ka timonel. Apan, ang sakayan makapasakay ug kapin sa walo. Mahanduraw dayon ang ingon-ingon niinig gidak-ong sakayan dihang magbasa bahin sa pito ka tinun-an ni Jesus nga nangisda sa dihang ilang nakit-an si Jesus human siya gibanhaw.—Juan 21:2-8.

Seguradong ang Galileanhong sakayan may salog-salog sa may ulin nga butanganan sa dagkong mga pukot. Ang ilalom sa salog-salog sa kubyerta nagsilbing suok nga dapit nga kapahulayan sa  gikapoyng mga mangingisda. Lagmit gipahimuslan ni Jesus kining bahina sa sakayan sa dihang panahon sa usa ka unos “didto siya sa ulin, nga natulog nga nag-unlan.” (Marcos 4:38) Ang “unlan” malagmit maoy usa ka sako sa balas nga nagsilbing lastre. a

Mga Mangingisda sa Dagat sa Galilea

Handurawa nga nagsakay ka ug sakayan nga sama niini sa unang siglo. Samtang naglawig ka sa Dagat sa Galilea, unsa kahay imong makita? Dunay mga mangingisda nga nagsakay ug mga baroto ug ang uban nag-ubog sa mabaw nga katubigan, nga nagtaktak sa ilang mga laya. Hanas kaayong ilambuyog nila sa usa ra ka kamot ang laya nga mga sayis ngadto sa otso metros ang diyametro, nga may mga bato-bato sa kilid. Ang laya mobuklad ibabaw sa tubig, ug motidlom, nga makakubit ug isda. Bukaron sa mangingisda ang iyang kuha pinaagi sa pagguyod sa laya paingon sa daplin o kaha pagsalom aron haw-ason kini. Si Simon ug Andres gihisgotan sa Bibliya nga “nagtaktak” sa ilang laya niini tingaling paagiha.—Marcos 1:16.

Tingali makakita ka usab ug pundok sa mga mangingisda nga bibong nag-estoryahay samtang nag-andam sa baling. Kini nga baling mosukod ug mga 300 metros ang gitas-on, nga magbitay kutob 8 metros ang giladmon diha sa tunga, nga may pisi nga birahanan sa matag tumoy. Mangita unag kataktakan sa mga baling ang mga mangingisda, dayon ang katunga nila magpabaybay dala ang usa ka tumoy sa pukot. Ang dagan sa sakayan tul-id, nga magbuklad sa bug-os nga gisangkaron sa baling; dayon ang sakayan moliko, nga anam-anam nga magbira sa baling nga medyo nalingin ang porma paingon sa baybay. Dayon ang nahibilin sa mga mangingisda mokawas sa sakayan dala ang pikas tumoy sa baling. Sa mag-abot ang duha ka grupo sa mangingisda, ila nang bukaron ang ilang kuha.—Mateo 13:47, 48.

Didto sa layo makakita ka ug nag-inusarang mangingisda nga namasol. Si Jesus nagsugo kaniadto kang Pedro sa pagpamasol niini mismong lanawa. Imong mahanduraw ang kakurat ni Pedro sa dihang nakakubit siyag isda ug nakakaplag ug usa ka sensilyong plata sa baba niini—eksaktong kantidad nga gikinahanglan aron ibayad sa buhis sa templo.—Mateo 17:27.

Sa pagkakilum-kilom, ang tanan diha sa lanaw malinaw. Sa kalit, ang kalinaw matugaw sa pagbundak-bundak sa mga tiil sa mga mangingisda diha sa ilang sakayan ug sa kusog nga pagpalupalo sa mga bugsay diha sa tubig. Ngano? Nataktak na nila ang mga baling mao nga ang mga isda, kay nakurat sa kabanha, magkabuang paglangoy diretso sa baling. Kining nagbitay nga baling, nga dili makita sa kangitngit, gihimo sa paagi nga ang isda masangit gayod niana. Ang mga baling itaktak makadaghang higayon sa tibuok gabii. Inigkabuntag kini waswasan ug ihayhay. Tingali mangutana ka, ‘Kini bang matanga sa baling ang gigamit sa milagrosong kuha nga giasoy diha sa Lucas 5:1-7?’

Pagpasig-uli sa Orihinal nga Porma sa Sakayan

Mobalik kita sa modernong panahon. Unsay nahitabo sa gikalot nga sakayan? Bisan pag tibuok, kini sama ra sa usa ka basa nga kardbord. Kini delikadong kaloton gikan sa lapok. Pagkaanugon kon mabungkag lang ang sakayan human nga nakalahutay sa daghang siglo sa panahong kaloton kini! Kay may posibilidad nga mosaka na usab ang tubig sa lanaw, ang lugar nga gikalotan gipalibotan ug dike. Ang ilalom sa kasko gibuhatan ug tunel-tunel aron kasudlan ug fiberglass nga panangga. Dayon, sa dihang ang lapok mainampingong gikuha, ang gambalay sa barko giesprihan sa sulod ug sa gawas ug hapin nga polyurethane foam.

Problema na usab ang paghatod niining delikadong karga ngadto sa usa ka dapit nga may gilay-ong 300 metros aron didto sugdan ang trabaho sa pagpasig-uli sa orihinal nga porma niini. Ang polyurethane nga hapin niini lig-on, apan kon kini kalit nga maug-og, ang gabok nga kahoy mabungkag diha sa gisanggaan niini. Ang tem nakahunahuna ug maayong solusyon. Ilang gibuksan ang dike ug gipaapawan kinig tubig. Sa unang higayon sa daghang siglo, ang sakayan nga naputos sa modernong proteksiyon niini, milutaw sa Dagat sa Galilea.

Usa ka sementong tangke ang gitukod nga kabutangan sa sakayan panahon nga trabahoon kini, nga midangat ug 14 ka tuig. Dihay problemang mitungha kay ang mga nguyo-nguyo sa tangke nakapirhuwisyo niadtong kinahanglang  motaak sa tubig niini aron sa pagtrabaho sa sakayan. Apan, ang grupo sa nagtrabaho nakakitag maayo ug kinaraang solusyon. Ilang gibutangan kinig daghang isda nga ginganlag isda ni San Pedro, nga mikaon sa mga nguyo-nguyo ug mihinlo sa tubig.

Wala madugay, panahon na sa pagpauga sa sakayan. Kini delikado gihapon kaayong pasagdan nga mouga rag iya. Ang tubig nga gipaapaw diha sa sakayan kinahanglang pulihan ug laing butang. Ang tem migamit ug teknik nga nagpuli sa tubig ug sintetikong espirma nga matunaw sa tubig, nga magpauga sa kahoy nga dili mausab ang porma niini.

Sa dihang natapos ang trabaho, usa ka ordinaryong sakayan ang nadayag. Kini gama sa 12 ka klaseng kahoy. Ngano? Usa ka posibilidad mao nga nihit ang kahoy niadtong panahona. Lain pang posibilidad mao nga ang tag-iya niini timawa lamang uyamot. Ang sakayan makadaghan nang giayo hangtod nga kini sa ngadto-ngadto natundag.

Ang Galileanhong sakayan walay koneksiyon kang Jesus. Apan, alang sa daghan, usa kini ka bahandi. Kini makapukaw ug higayon sa pagpamalandong ug balik sa kasiglohang nangagi ug sa paghanduraw kon unsay paagi sa kinabuhi diha sa Dagat sa Galilea sa halandomong mga adlaw sa pagministeryo ni Jesus sa yuta.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 15]

Mga trabahante nga mapailobong nagkuha sa lapok sa sulod sa sakayan

[Hulagway sa panid 15]

Gihapinan ug polyurethane foam

[Hulagway sa panid 15]

Paglabay sa mga 2,000 ka tuig, ang sakayan milutaw pag-usab

[Hulagway sa panid 15]

Hulad sa sakayan nga lagmit maoy dagway niini sa unang siglo

[Hulagway sa panid 15]

Ang Galileanhong sakayan nga gidispley—trabaho sa pagpasig-uli natapos

[Picture Credit Line sa panid 15]

All photos except model and sea: Israel Antiquities Authority-The Yigal Allon Center, Ginosar