Unsa ang Labing Bililhong Pluwido?

“Ang dugo nalambigit sa pagpasig-uli sa kahimsog ingon nga ang aseite nalambigit sa transportasyon.”​—Arthur Caplan, direktor sa sentro sa bioethics sa University of Pennsylvania.

ANG aseite mao ba ang labing bililhong pluwido? Karong panahona nga ang presyo sa aseite kanunayng nagtaas, mahimong kana ang hunahuna sa kadaghanan. Apan, sa pagkatinuod ang matag usa kanato nagdaladalag pipila ka litro sa mas bililhon pang pluwido. Hunahunaa kini: Samtang ginahabwa ang binilyong barel sa aseite kada tuig gikan sa yuta sa pagtagana sa mga panginahanglan sa tawo sa aseite, ginakuha ang mga 90 ka milyong yunit sa dugo gikan sa mga tawo tungod sa paglaom nga mamaayo unta ang mga masakiton. a Kanang makapahinganghang numero mao ang gidaghanon sa dugo sa mga 8,000,000 ka tawo.

Ugaling lang, sama sa aseite, ang suplay sa dugo daw nagnihit. Ang medikal nga mga propesyonal sa tibuok kalibotan nagpasidaan bahin sa kanihit sa dugo. (Tan-awa ang kahon nga “Kuyaw nga mga Lakang.”) Nganong ang dugo bililhon man kaayo?

Usa ka Talagsaong Organo sa Lawas

Tungod kay komplikado kaayo kini, ang dugo kasagarang gipakasama sa usa ka organo sa lawas. “Ang dugo maoy usa sa daghang organo—nga kahibulongan ug talagsaon kaayo,” miingon si Dr. Bruce Lenes sa Pagmata! Tinuod gayong talagsaon! Ang usa ka teksbok nagbatbat sa dugo ingong “bugtong organo sa lawas nga nagaagos.” Ang samang basahon nagtawag sa dugo nga “usa ka buhing sistema sa transportasyon.” Unsay kahulogan niana?

“Ang sistema sa sirkulasyon maoy sama sa mga kanal sa Venice,” matod sa siyentipiko nga si N. Leigh Anderson. “Magdala kini sa tanang mapuslanong mga butang,” siya nagkanayon, “ug magdala usab kinig daghang basura.” Samtang molatay ang dugo agi sa 100,000 ka kilometro sa atong sistema sa sirkulasyon, makakontak kini sa halos tanang tisyu sa atong lawas, apil ang kasingkasing, mga rinyon, atay, ug baga—hinungdanon kaayong mga organo nga nagproseso ug nagdepende sa dugo.

Ang dugo magdalag daghang “mapuslanong mga butang” paingon sa mga selula sa imong lawas, sama sa oksiheno, mga sustansiya, ug mga tigdepensa sa lawas, apan magdala usab kinig “basura,” sama sa makahilo nga carbon dioxide, unod sa nadaot ug himatyon nga mga selula, ug sa ubang biya sa lawas. Ang trabaho sa dugo ingong tigkuha sa biya mopatin-aw kon nganong kuyaw nga makakontak sa dugo inigkagawas niini sa lawas. Ug wala gayoy makagarantiya nga ang tanang “basura” diha sa dugo himatikdan ug makuha sa dili pa kini ihatag sa laing tawo.

 Walay duhaduha nga ang dugo nagahimo sa mga kalihokan nga hinungdanon kaayo sa kinabuhi. Kanay hinungdan nga ang medikal nga mga propesyonal nagabatasan sa pag-abonog dugo sa mga pasyente nga nawad-ag dugo. Moingon ang daghang doktor nga ang maong medikal nga paggamit sa dugo maoy nakahimo niini nga bililhon kaayo. Ugaling lang, may mga kausaban diha sa medikal nga natad. Ikaingon nga nagakahitabo ang hilom nga kausaban. Ang daghang doktor ug siruhano dili na daling moabono ug dugo sama kaniadto. Ngano?

[Footnote]

[Kahon/​Hulagway sa panid 4]

Kuyaw nga mga Lakang

Ang medikal nga mga eksperto nagbanabana nga gikinahanglan ang dugang 200 ka milyong yunit sa gidonar nga dugo sa tibuok kalibotan kada tuig. Ang 82 porsiyento sa katawhan sa yuta nagpuyo diha sa kabos nga mga nasod, apan ang duolag 40 porsiyento sa tanang gidonar nga dugo nagagikan sa maong mga dapit. Daghang ospital nianang mga nasora nagaopera nga walay pag-abonog dugo. Ang The Nation, usa ka mantalaan sa Kenya, nagtaho nga ‘sa kada adlaw ang halos katunga sa mga operasyon nga nagkinahanglag abono sa dugo kanselahon o ioktaba kay walay dugo nga pang-abono.’

Kasagaran usab ang kanihit sa pang-abonong dugo sa datong mga nasod. Samtang mas tag-as ug kinabuhi ang mga tawo ug mas moderno ang medikal nga mga pamaagi, midaghan ang mga operasyon. Dugang pa, nagkadaghang tigdonar ug dugo balibaran karong mga adlawa tungod sa peligroso kaayo nga mga estilo sa pagkinabuhi o pagbiyahe nga lagmit nagladlad kanila sa sakit o sa mga parasito.

Daw nawad-ag paglaom ang mga tawo nga gisaligan sa pagpondo ug pag-apod-apod sa dugo. Puntiryahon usahay ang mga batan-on nga adunay dili kaayo peligrosong mga estilo sa pagkinabuhi aron makuhaan ug dili-peligrosong dugo. Pananglitan, ang mga bata nga nagtungha pa nagsuplay karon ug 70 porsiyento sa pang-abonong dugo sa Zimbabwe. Abre karon ug mas daghang oras ang mga sentro nga pondohanag dugo, ug diha sa pipila ka nasod sila gitugotan sa paghatag ug kuwarta ug ubang benepisyo aron mootro pagdonar ug dugo ang mga nagdonar. Ang usa ka kampanya sa Czech Republic nagdapit sa mga lungsoranon aron tagbawon ang ilang kauhaw pinaagi sa litrolitro nga serbesa baylo sa ilang dugo! Sa usa ka dapit sa India, di pa dugay ang mga awtoridad nanuktok sa mga balay sa pagpangitag mga tigdonar nga gustong motabang sa paghulip sa nahurot nang suplay sa dugo.