Ang Hunahuna sa Bibliya

Ang Siyensiya ba Kasumpaki sa Asoy sa Genesis?

DAGHANG tawo ang nangangkon nga ang siyensiya nagpanghimakak sa asoy sa Bibliya bahin sa paglalang. Apan ang tinuod nga panagsumpakiay maoy tali sa siyensiya ug, dili sa Bibliya, kondili sa mga pagtuo sa gitawag ug Kristohanong mga Pundamentalista. Ang pipila niining maong mga grupo sayop nga nangangkon nga, sumala kono sa Bibliya, ang tanang pisikal nga paglalang natapos sulod sa unom ka 24-oras nga mga adlaw duolan sa 10,000 ka tuig kanhi.

Apan, ang Bibliya wala magpaluyo nianang maong konklusyon. Kon mao pa, nan daghang siyentipikanhong mga diskoberiya latas sa milabayng gatosan ka tuig ang magpatungha unta ug pagduhaduha sa pagkatukma sa Bibliya. Ang mainampingong pagtuon sa teksto sa Bibliya nagpadayag nga kini dili kasumpaki sa napamatud-ang siyentipikanhong mga impormasyon. Tungod niana, ang mga Saksi ni Jehova dili mouyon sa gitawag ug Kristohanong  mga Pundamentalista ug sa daghang creationist. Ang mosunod nga impormasyon nagpakita kon unsay tinuod nga gitudlo sa Bibliya.

Kanus-a ang “Sinugdan”?

Ang asoy sa Genesis nagsugod pinaagi sa yano ug puwersado nga mga pulong: “Sa sinugdan gilalang sa Diyos ang mga langit ug ang yuta.” (Genesis 1:1) Ang mga eskolar sa Bibliya mouyon nga kining bersikuloha naghubit sa usa ka buhat sa paglalang nga lahi nianang gihimo sa mga adlaw sa paglalang nga giasoy sugod sa bersikulo 3. Kini makahuloganon kaayo. Sumala sa pangbukas nga mga pulong sa Bibliya, ang uniberso, lakip na ang atong planetang Yuta, naglungtad na sulod sa walay tinong gitas-on sa panahon una pa magsugod ang mga adlaw sa paglalang.

Gibanabana sa mga geologo nga ang yuta naglungtad ug duolan na sa 4 ka bilyon ka tuig, ug gikalkulo sa mga astronomo nga ang paglungtad sa uniberso lagmit mokabat na ug 15 ka bilyon ka tuig. Kini bang maong mga kaplag—o tingali ang pagpatin-aw pa niini sa umaabot—kasumpaki sa Genesis 1:1? Dili. Ang Bibliya wala maghisgot sa aktuwal nga gidugayon sa paglungtad sa ‘mga langit ug yuta.’ Ang siyensiya wala magpanghimakak nianang tekstoha sa Bibliya.

Unsa ka Tas-a ang mga Adlaw sa Paglalang?

Komosta ang gitas-on sa mga adlaw sa paglalang? Kini ba literal nga 24 ka oras ang gitas-on? Ang uban nangangkon nga tungod kay si Moises—ang magsusulat sa Genesis—sa ulahi naghisgot sa adlaw human ang unom ka adlaw sa paglalang ingong sumbanan sa senemanang Igpapahulay, ang matag adlaw sa paglalang literal nga 24 ka oras ang gitas-on. (Exodo 20:11) Ang giingon ba sa Genesis nagpaluyo niining maong konklusyon?

Wala gayod. Ang tinuod mao nga ang Hebreohanong pulong nga gihubad ug “adlaw” mahimong magpasabot ug lainlaing gitas-on sa panahon, dili lamang 24-oras nga yugto. Pananglitan, sa dihang nagsumaryo sa mga buhat sa paglalang sa Diyos, gihubit ni Moises ang tanang unom ka adlaw sa paglalang ingong usa ka adlaw. (Genesis 2:4) Dugang pa, sa unang adlaw sa paglalang, “gitawag sa Diyos ang kahayag nga Adlaw, apan ang kangitngit iyang gitawag nga Gabii.” (Genesis 1:5) Dinhi, usa ka bahin lamang sa 24-oras nga yugto ang gihubit sa terminong “adlaw.” Tino nga walay pasikaranan diha sa Kasulatan ang pag-insistir nga ang matag adlaw sa paglalang maoy 24 ka oras ang gitas-on.

Nan, unsa ka tas-a ang mga adlaw sa paglalang? Ang gipamulong sa Genesis mga kapitulo 1 ug 2 nagpakita nga nalangkit ang tag-as nga panahon.

Ang mga Linalang Inanay nga Mitungha

Gisulat ni Moises ang iyang asoy sa pinulongang Hebreohanon, ug gisulat niya kini base sa panglantaw sa usa ka tawo nga anaa sa yuta. Kining duha ka impormasyon ug ang kahibalo nga ang uniberso naglungtad na sa wala pa magsugod ang mga yugto, o “mga adlaw” sa paglalang, makatabang sa pagsulbad sa dakong bahin sa kontrobersiya nga naglimin sa asoy sa paglalang. Sa unsang paagi?

Ang mainampingong pagsusi sa asoy sa Genesis nagpadayag nga ang mga hitabo nga nagsugod sulod sa usa ka “adlaw” nagpadayon ngadto sa sunod nga adlaw o mga adlaw. Pananglitan, sa wala pa magsugod ang unang “adlaw” sa paglalang, ang kahayag gikan sa naglungtad na nga adlaw dili kaayo makaabot sa yuta, lagmit tungod sa  baga nga panganod. (Job 38:9) Sa unang “adlaw,” kining maong ali nagsugod sa pagnipis, busa ang lubog nga kahayag makalapos na sa atmospera. *

Sa ikaduhang “adlaw,” dayag nga nagkanipis ang atmospera, nga nagpatungha kini ug hawan tali sa bagang panganod sa ibabaw ug sa dagat sa ubos. Sa ikaupat nga “adlaw,” mas minipis pa ang atmospera nga ang adlaw ug bulan makita na “diha sa hawan sa mga langit.” (Genesis 1:14-16) Sa ato pa, sa panglantaw sa usa ka tawo nga ania sa yuta, ang adlaw ug bulan nag-anam na ka klaro. Inanay kining nahitabo.

Ang asoy sa Genesis nag-ingon usab nga samtang nagkanipis ang atmospera, ang nanaglupad nga mga linalang—lakip na ang mga insekto ug ang panit-ug-pako nga mga linalang—misugod pagtungha sa ikalimang “adlaw.” Apan, gipakita sa Bibliya nga sa ikaunom nga “adlaw,” ang Diyos nagkamulo pa sa ‘pag-umol gikan sa yuta sa tanang ihalas nga mananap sa kapatagan ug sa tanang naglupad nga linalang sa kalangitan.’—Genesis 2:19.

Klarong gipakita sa Bibliya nga posible nga ang ubang dagkong panghitabo sulod sa matag “adlaw,” o yugto sa paglalang, inanay nga nahitabo inay kay dihadiha, tingali ang uban niana nagpadayon pa gani sa nagsunod nga “mga adlaw” sa paglalang.

Sumala sa Ilang mga Matang

Kini bang inanay nga pagtungha sa mga tanom ug mga mananap nagpasabot nga gigamit sa Diyos ang ebolusyon sa pagpatungha sa nagkadaiyang buhing mga butang? Wala. Ang talaan klarong nag-ingon nga gilalang sa Diyos ang tanang sukaranang “mga matang” sa mga tanom ug mga mananap. (Genesis 1:11, 12, 20-25) Kini bang orihinal nga “mga matang” sa mga tanom ug mga mananap giprograma uban ang katakos sa pagpasibo sa nag-usab-usab nga kahimtang sa kalikopan? Asa kutob ang utlanan sa usa ka “matang”? Ang Bibliya walay gisulti bahin niana. Apan, kini nag-ingon nga ang buhing mga linalang ‘midagsang sumala sa ilang mga matang.’ (Genesis 1:21) Kining mga pulonga nagpasabot nga adunay utlanan sa gidaghanon sa kadaiyahan nga mahimong motungha sulod sa usa ka “matang.” Ang talaan sa fossil ug ang modernong panukiduki nagpaluyo sa ideya nga gamay rag kausaban sa paninugdang mga kategoriya sa mga tanom ug mananap sulod sa taas nga panahon.

Kasukwahi sa mga pangangkon sa pipila ka Pundamentalista, ang Genesis wala magtudlo nga ang uniberso, lakip na ang yuta ug ang tanang buhing mga butang niini, dili pa kaayo dugayng gilalang sulod sa mubo nga panahon. Hinunoa, ang paghubit sa Genesis sa paglalang sa uniberso ug ang pagtungha sa kinabuhi dinhi sa yuta nahiuyon sa daghang bag-ong mga diskoberiya sa siyensiya.

Tungod sa ilang pilosopikal nga mga pagtuo, daghang siyentipiko ang nagsalikway sa gisulti sa Bibliya nga gilalang sa Diyos ang tanang butang. Apan, makaiikag nga sa karaang basahon sa Bibliya nga Genesis, si Moises misulat nga ang uniberso may sinugdanan ug ang kinabuhi inanay nga mitungha sulod sa taas nga panahon. Sa unsang paagi nahibaloan ni Moises kanang tukma-sa-siyensiya nga impormasyon duolan sa 3,500 ka tuig na kanhi? Adunay usa lamang ka lohikal nga katin-awan. Ang Usa nga adunay gahom ug kaalam sa paglalang sa mga langit ug sa yuta tinong makahatag kang Moises nianang abanteng kahibalo. Kini nagpamatuod sa giingon sa Bibliya nga kini “inspirado sa Diyos.”—2 Timoteo 3:16.

[Footnote]

NAHIBULONG KA BA?

◼ Unsa ka dugay na kanhi nga gilalang sa Diyos ang uniberso?—Genesis 1:1.

◼ Gilalang ba ang yuta sulod sa unom ka adlaw nga 24 oras ang matag usa?—Genesis 2:4.

◼ Sa unsang paagi ang mga sinulat ni Moises mahitungod sa sinugdanan sa yuta tukma sa siyensiya?—2 Timoteo 3:16.

[Blurb sa panid 19]

Ang Genesis wala magtudlo nga ang uniberso dili pa kaayo dugayng gilalang sulod sa mubo nga panahon

[Blurb sa panid 20]

“Sa sinugdan gilalang sa Diyos ang mga langit ug ang yuta.”​—Genesis 1:1

[Picture Credit Line sa panid 18]

Universe: IAC/RGO/David Malin Images

[Picture Credit Line sa panid 20]

NASA photo