Mga Batan-on Nangutana . . .

Duna ba Akoy Abnormalidad sa Pagkaon?

“Usahay sa dihang ako molingkod aron mokaon, mokuba ang akong dughan ug magsugod ako sa pagpangurog. Mahadlok kong motambok. Akong ingnon ang akong kaugalingon, ‘Kinahanglang maibanan ang akong timbang ug duha ka kilo.’”—Melissa. a

“Gusto kong mahimong madanihon, ug nahadlok kong motambok. Apan dili nako gusto nga dunay mahibalo nga akong isuka ang akong gikaon. Makauulaw kaayo kana.”—Amber.

“Akong ingnon ang akong kaugalingon: ‘. . . Karon magpugong na gyod ko . . . ’ Unya inigkahapon na, sa usa ka dili-kalikayang kahimtang, ako magpatuyang ug kaon. Dayon hasolon ko sa akong tanlag, ug gusto na nakong mamatay.”—Jennifer.

GUSTO nimong madanihon kang tan-awon, ug normal kana. Gusto nimong mahupay kon ikaw nabalaka o nagmasulub-on. Wala gihapoy daotan niana. Apan kon sama ka sa bisan hain sa mga dalagita nga gihisgotan dinhi, lagmit may problema ka. Kon mao, wala ka mag-inusara. Ang tinuod mao, milyonmilyong batan-on—kadaghanan kanila mga dalagita—ang adunay abnormalidad sa pagkaon. b

Susihon nato ang anorexia, bulimia, ug ang binge eating o pagpatuyang ug kaon. Ang matag usa niining maong mga abnormalidad adunay lainlaing mga simtoma, apan kining tanan naglangkit ug abnormal nga tinamdan sa pagkaon. Kon nagtuo ka nga ang imong kahimtang susama sa gihubit sa mosunod, magmasaligon nga adunay mabatonan nga tabang. Mabuntog nimo kini!

Usa ka Katibuk-ang Kahubitan

◼ ANOREXIA. Bisan unsa siya ka niwang, sa dihang ang usa ka babaye nga adunay anorexia manalamin, tambok kaayo siya sa iyang panan-aw. Aron mous-os ang timbang, mohimo siyag naghinobrang mga paagi sa pagpaniwang. “Nagpunay na lang kog ihap sa mga kaloriya nga anaa sa akong gikaon,” matod sa usa nga nag-antos niana. “Planohon nako pag-ayo kon unsay akong kaonon nianang semanaha, nga mopalta ug kaon ug mag-ehersisyog maayo sa dihang akong gihunahuna  nga ang akong nakaon daghan rag kaloriya. Kaunom ko moinom ug pakalibang sa usa ka adlaw.”

Sa dili madugay, ang mga simtoma sa anorexia, mopatim-aw. Ang pag-us-os sa timbang maoy kasagarang timailhan, apan ang nag-antos niana makasinati usab ug pagpanglarot sa buhok, pag-uga sa panit, kalapoy, ug pagkagabok sa mga bukog. Ang iyang regla mahimong dili na regular o layagan pa gani siya sulod sa pipila ka sunodsunod nga mga bulan.

Tingali kining maong mga simtoma morag dili makadaot, apan timan-i kini—Ang anorexia magpameligro sa kinabuhi. Nakaplagan diha sa usa ka pagtuon nga sa ngadtongadto, mga 10 porsiyento sa nag-antos niini ang nangamatay, kasagaran tungod sa paghunong sa pag-obra sa organo o sa ubang mga problema nga nalangkit sa dili-maayong nutrisyon.

◼ BULIMIA. Imbes dili mokaon, ang dalagita nga adunay bulimia magpatuyang ug kaon, nga mokaon ug mga 15,000 ka kaloriya sulod sa duha lamang ka oras! Dayon ipagawas niya ang iyang gikaon, kasagaran pinaagi sa pinugos nga pagsuka o sa pag-inom ug mga pakalibang o mga pangpaihi.

Ang pagpatuyang ug kaon subsob kaayong gihimo sa tago. “Human sa klase, kon makauna kog abot sa balay, subsob nga magpatuyang kog kaon,” miingon ang usa ka dalagita. “Nag-amping ko nga dili masakpan.” Apan, inigkahuman nakog patuyang ug kaon hasolon ko sa akong tanlag. “Maglagot ko sa akong kaugalingon,” matod niya, “apan nahibalo ko nga dali ra nakong masulbad kini. Mosaka ko sa taas, mosuka, ug dili lang ko mahupayan kondili bation usab nako nga ako gihapoy nagkontrolar sa akong kinabuhi.”

Bisan pa sa mga benepisyo konohay, ang pag-inom ug pakalibang peligroso. Ang sayop ug sobrang pag-inom ug pakalibang makapahuyang sa hapin sa tinai ug mahimong mosangpot sa paghubag niini o sa impeksiyon. Ang pagsigeg suka mahimong moresulta sa pagkahurot sa tubig sa lawas, pagkadunot sa ngipon, pagkadaot sa tutonlan, ug makadaot pa gani sa kasingkasing.

◼ BINGE EATING. Sama sa usa nga adunay bulimia, ang tigpatuyang ug kaon daghan kaayog kaonon. Ang kalainan mao nga siya dili moinom ug pakalibang. Tungod niini, ang tigpatuyang ug kaon hayan nga motambok. Apan ang uban dugay-dugayng dili mokaon human sila magpatuyang o kaha mag-ehersisyo sila pag-ayo. Usahay sa dihang makontrolar ang timbang niining paagiha, ang pamilya ug mga higala dili makaamgo nga siya adunay problema.

Sama sa adunay anorexia ug bulimia, ang mga tigpatuyang ug kaon adunay dili maayong tinamdan sa pagkaon. Ang usa ka dalagita miingon bahin sa iyang kaugalingon ug sa uban nga nag-antos niini: “Ang pagkaon maoy among personal, tinago nga higala—tingali ang among bugtong higala.” Ang lain miingon: “Samtang nagpatuyang ug kaon, morag wala nay laing importante pa. Ang pagkaon morag mao ang labing importante—kini makapahupay—ug ang pagpatuyang ug kaon sundan sa kahasol sa tanlag ug depresyon.”

Bisag dili moinom ug pakalibang, ang pagpatuyang ug kaon peligroso. Kini mahimong mosangpot sa diabetes, taas nga presyon sa  dugo, sakit sa kasingkasing, ug ubay-ubay pang mga sakit. Kini makadaot usab sa emosyon.

Mahitabo ba Kini Kanimo?

Siyempre, kadaghanang tawo nga gustong magpaniwang o mag-ehersisyo aron molagsik walay abnormalidad sa pagkaon. Bisan pa niana, human makonsiderar ang gihisgotan sa ibabaw, maghunahuna ka tingali kon ang imong panggawi karon hayan nga mosangpot sa maong abnormalidad. Suknaa ang imong kaugalingon:

◼ Maulaw ba ako sa akong batasan o panggawi maylabot sa pagkaon?

◼ Gitago ba nako sa uban ang akong batasan sa pagkaon?

◼ Ang pagkaon ba nahimo nang labing hinungdanong bahin sa akong kinabuhi?

◼ Kadaghan ba nako susihon ang akong timbang sulod sa usa ka adlaw?

◼ Andam ba nakong ipameligro ang akong kaugalingon aron lang moniwang?

◼ Misulay ba ako pagpasuka sa akong kaugalingon, paggamit ug mga pakalibang, o pangpaihi?

◼ Nakaapektar ba sa akong pagpakighugoyhugoy sa uban ang akong mga batasan sa pagkaon? Pananglitan, gusto ba nakong mag-inusara inay makig-uban sa ubang mga tawo aron ako makapatuyang o moinom ug pakalibang sa tago?

Kon ang imong tubag niining mga pangutanaha magpaila nga aduna kay problema, pangutan-a ang imong kaugalingon:

◼ Nalipay ba gayod ako niining paagiha sa pagkinabuhi?

Unsay mahimo nimo niining situwasyona?

Lihok na Karon!

Ang unang lakang mao ang pagdawat nga naa kay problema. “Human kana palandonga,” si Danielle miingon, “akong naamgohan nga ang akong pagbati ug mga batasan sama nianang sa mga dalagita nga adunay anorexia. Makahahadlok dawaton ang kamatuoran nga akong gibuhat ang mga butang nga sama sa ilang gibuhat.”

Dayon, pag-ampo kang Jehova bahin sa imong suliran. c Hangyoa siya nga masabtan unta nimo kon unsay hinungdan sa imong abnormalidad aron mabuntog nimo kana. Makaampo ka sama kang David: “Oh Diyos, susiha ako, ug hibaloi ang akong kasingkasing. Susiha ako,  ug hibaloi ang akong makapatugaw nga mga hunahuna, ug tan-awa kon aduna bay masakit nga dalan diha kanako, ug tultoli ako sa dalan nga hangtod sa panahong walay tino.”—Salmo 139:23, 24.

Sa laing bahin, basin malisdan ka sa paghunong sa imong abnormalidad sa pagkaon. Tingali nagsalig ka na niana, nga morag nagiyan ka na. Kini maoy laing butang nga angayng iampo kang Jehova. Maoy kanay kinahanglang buhaton ni Danielle. “Sa sinugdan,” siya miangkon, “dili nako gustong maulian. Busa kinahanglang moampo ako alang sa tinguha nga moarang-arang.”

Ikatulo, pakigsulti sa usa ka ginikanan o laing hamtong nga makatabang kanimo. Ang mabinationg mga hamtong dili mopakaulaw kanimo. Hinunoa, sila maningkamot sa pagsundog kang Jehova, kinsa bahin kaniya ang Bibliya nag-ingon: “Wala niya tamaya ni dumti ang kasakitan sa sinakit; ug wala niya itago ang iyang nawong gikan kaniya, ug sa dihang siya mituaw kaniya aron sa pagpakitabang siya namati.”—Salmo 22:24.

Tinuod, dili daling maulian. Sa pipila ka kahimtang gikinahanglan ang tabang sa usa ka propesyonal. d Ang hinungdanon mao ang paglihok dayon. Mao kanay hukom sa usa ka dalagita nga adunay bulimia. “Usa ka adlaw niana,” matod niya, “akong naamgohan nga ang pag-inom ug pakalibang sa pagkatinuod maoy nagkontrolar kanako. Apan ako nagduhaduha kon makahunong ba gayod ako. Sa kataposan, gihimo nako ang kinalisdang butang nga akong nahimo sukad. Nangayo kog tabang.”

Mahimo usab nimo kana!

Ang dugang mga artikulo sa seryeng “Mga Batan-on Nangutana . . .” sa Iningles makita diha sa Web site nga www.watchtower.org/ype

[Mga footnote]

ANGAYNG PALANDONGON

◼ Naghunahuna ka ba nga aduna kay abnormalidad sa pagkaon? Kon mao, kinsa may imong kapangayoan ug tabang?

◼ Sa unsang paagi matabangan nimo ang usa ka higala nga adunay abnormalidad sa pagkaon?

[Kahon sa panid 19]

“Sa akong hunahuna may problema ka ...”

Kon ang usa ka membro sa pamilya o higala mosulti nianang mga pulonga, pakigbisogi ang agda nga balibaran ang ilang tabang. Ibutang ta nga namatikdan sa usa ka higala nimo nga ang sidsid sa likod sa imong sinina natangkas. Dili ka ba magpasalamat kaniya nga gisultian ka niya sa wala pa kana matangkas sa bug-os? Ang Bibliya nag-ingon: “Adunay higala nga mounong labaw pa kay sa usa ka igsoon.” (Proverbio 18:24) Sa dihang dunay moduol kanimo nga nabalaka bahin sa problema nga lagmit imong gihambin, kana siya nagpamatuod nga ingon siya nianang matanga sa higala!

[Kahon/Hulagway sa panid 19]

“Gusto gayod nakong moniwang”

“Misugod ko pagniwang. Dayon gipaibot nako ang akong panuok, ug dili ko makakaon. Mao kanay sinugdanan sa akong anorexia. Ako nabalaka na pag-ayo sa akong hitsura, sa akong pigura. Ako nagtuo nga tambok gihapon ko. Ang akong kinaubsan nga timbang makapatugaw kaayo. Nakahimo akog dakong kadaot sa akong lawas! Karon ang akong mga kuko dili na motubo. Nadaot ang akong biolohikal nga orasan. Kaupat na ko makuhai. Sayong miundang ang akong regla, ug ang akong metabolismo halos dili na moobra. Duna sab koy colitis (paghubag sa tinai). Kining tanan miresulta tungod kay gusto gayod nakong moniwang.”—Nicole.

[Kahon sa panid 20]

Kon mosugmat kini

Tingali nabuntog na nimo ang imong abnormalidad sa pagkaon, apan misugmat kini paglabay sa pipila ka semana o bisan mga bulan. Kon mahitabo kini, ayaw paglunga. Giila sa Bibliya nga “ang tawong matarong mahimong matumba sa makapito.” (Proverbio 24:16) Ang pagsugmat wala magpasabot nga dili ka na molampos. Kini nagpasiugda lamang sa panginahanglan nga palig-onon nimo ang imong determinasyon, nga panid-an ang mga timailhan nga hapit na kining mosugmat, ug sa pagduol, lagmit sa makausa pa, sa mga tawo nga makatabang kanimo.

[Kahon/Hulagway sa panid 20]

Pagbasa ug dugang bahin niana

Kon nag-antos ka sa usa ka abnormalidad sa pagkaon, maayong mokuha kag dugang impormasyon bahin niana. Kon mas daghan kag nahibaloan sa maong problema, mas dali nimo kanang mabuntog. Lagmit, makabenepisyo ka pinaagi sa pagsubli sa makatabang nga impormasyon nga migula sa Pagmata! sa Enero 22, 1999, mga panid 3-12, ug Abril 22, 1999, mga panid 13-15.

[Kahon sa panid 21]

USA KA PAHINUMDOM SA MGA GINIKANAN

Kon ang imong anak babaye adunay abnormalidad sa pagkaon, unsay imong mahimo? Una, basaha pag-ayo ang impormasyon nga anaa niining artikuloha ug sa ubang mga reperensiya nga gihatag sa panid 20. Sulayi sa pagsabot kon nganong siya aduna niining maong panggawi.

Namatikdan nga daghan sa adunay abnormalidad sa pagkaon ang ubos ug pagtamod sa ilang kaugalingon ug mahingpiton, nga taas kaayog panahom alang sa ilang kaugalingon. Paneguroa nga dili ninyo mapasamot kining maong mga taras. Dayega ang inyong anak. (Isaias 50:4) Ug aron mabuntog ang pagkamahingpiton, “ipaila ang inyong pagkamakataronganon sa tanang tawo.”—Filipos 4:5.

Dugang pa, susiha pag-ayo ang inyong tinamdan sa pagkaon ug sa timbang. Kamo ba wala-tuyoang nagpasiugda niining mga butanga, pinaagi kaha sa pulong o sa buhat? Hinumdomi, ang mga batan-on hilabihan ka mabalak-on sa ilang panagway. Bisan ang pagkomedya bahin sa tambok nga dala sa pagkabata o sa normal nga kalit nga pagtubo sa mga batan-on mahimong makapahasol sa hunahuna sa usa ka batan-on nga dali rang motuo.

Sa dihang mainampoon nimong napalandong sa bug-os ang maong butang, pakigsulti nga kinasingkasing sa imong anak.

◼ Planoha pag-ayo kon unsay isulti ug kon kanus-a kana isulti.

◼ Tin-awng ipahayag ang imong kabalaka ug ang imong tinguha nga motabang.

◼ Ayawg katingala kon ang unang reaksiyon mao ang pagbalibad.

◼ Magmapailobon sa pagpamati.

Labawng hinungdanon, pakigbahin sa mga paningkamot sa imong anak nga mabuntog ang iyang abnormalidad. Himoa ang pagbuntog niana ingong pamilya!

[Hulagway sa panid 21]

Lagmit kinahanglan kang moampo alang sa tinguha nga mabuntog kana