“Mga Tren-Tren” nga Moamag sa Ngitngit

◼ Usa niana ka hilom nga kagabhion sa kabanikanhan sa Brazil, usa ka gamitoyng “tren” ang mitungha gikan sa ilalom sa layang mga dahon sa salog sa lasang. Duha ka pula nga “pangunahang mga suga” ang naglamdag sa giagian niini, ug 11 ka paris sa dalag-berde nga mga suga ang nagdan-ag sa matag kilid niini. Siyempre, kini dili ordinaryong tren. Kondili, kini maoy usa ka dos-pulgadas nga ulod sa pamilyang Phengodidae sa mga bakokang, nga makaplagan sa Amerika del Norte ug Sur. Tungod kay ang mga baye, nga dili mausab ang porma sa pagkaulod, susamag mga bagon sa tren nga punog mga suga, sila subsob nga gitawag ug mga ulod sa riles. Ang mga taga-baryo sa Brazil nagtawag niini nga mga tren-tren.

Sa maadlaw, lisod makit-an ang lugom-brawon nga ulod. Apan sa magabii kini magpahibalo sa iyang presensiya pinaagi sa iyang talagsaong mga suga. Ang maong mga kahayag gipatungha pinaagi sa organikong substansiya nga gitawag ug luciferin, nga kon masagolag enzyme nga luciferase, kini moamag. Ang maong mga kahayag adunay pula, orens, dalag, ug berde.

Ang pula nga pangunahang mga suga halos moamag kanunay—apan dili ang dalag-berde nga mga suga sa isigkakilid. Ang mga tigpanukiduki nag-ingon nga ang pangunahang mga suga moabag sa ulod sa pagkakita sa mga labod, ang kinaham nga tukbonon niini, samtang ang mga suga sa isigkakilid niini morag maghadlok sa mga kaaway sama sa mga hulmigas, baki, ug mga lawalawa. Ang maong kaamag morag nag-ingong: “Wa koy lami. Palayo!” Busa, ang mga suga sa isigkakilid moamag sa dihang makamatikod ang ulod nga dunay nagpaduol nga kaaway. Kini moamag usab kon moatake kini sa mga labod ug kon likisan sa baye ang iyang mga itlog. Kon normal ra ang kahimtang, ang mga suga sa kilid moamag pa gayod ug dayon moawop—sulod lang sa pipila ka segundo—nga sublisublion kanunay kon gikinahanglan.

Oo, bisan taliwala sa layang mga dahon sa salog sa lasang, ikaw makakita ug talagsaong katahom, nga magpahinumdom kanimo sa mga pulong sa pagdayeg sa salmista ngadto sa Maglalalang: “Ang yuta napuno sa imong mga binuhat.”—Salmo 104:24.

[Picture Credit Line sa panid 26]

Robert F. Sisson / National Geographic Image Collection