“Kaalam sa Kinaiyahan”

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA JAPAN

KANA nga tema milanog sa Aichi, Japan, ang lokasyon sa Expo 2005, diin 121 ka nasod ang misalmot. Ang mga bisita nadasig sa pagkakat-on gikan sa kinaiyahan ug sa “pagpangitag mga paagi sa paggamit sa kahinguhaan nga dili makahatag ug kadaot sa kalikopan.” Ang eksposisyon, nga nahimutang duol sa Nagoya, sa sentro sa Japan, nagpasundayag ug kalasangan, kalim-awan, ug kabulakan. Usa ka tagsaong talan-awon mao ang habog nga agianan nga gitawag ug Global Loop, nga moabot ug 2.6 kilometros. Halos 70 piye ang gilapdon, malantaw dinhi ang maanindot nga mga talan-awon, apan bisan pa niana, kini wala makadaot sa kinaiyanhong katahom sa ubos.

Nalambigit sa Kinaiyahan

Lakip sa daghang pavillion sa Expo mao ang usa nga kaamgid sa dakong balayan sa ulod, ang linala nga panit sa kawayan nga nagsilbing bungbong ug atop sa pavilion sa Japan gilangkoban ug 23,000 ka bulos sa kawayan, nga pangsalipod sa init. Ang mga bulos sa kawayan may aberids nga gitas-on nga 23 piye, ug ang pavilion may gihabogon nga 62 piye, ang gilapdon 295 piye, ug ang giladmon 230 piye, nga naghimo niini nga usa sa kinadak-ang bilding sa kalibotan nga gama sa kawayan. Ang pavilion dunay 360-gradong pagkakurba nga video-imaging system. Sa sulod sa 42-piye nga diyametro nga pagkalingin nga bilding nga gilibotan ug naglihok nga mga hulagway o pelikula, ang mga bisita mobati nga sila nalambigit sa yuta ug sa kaabunda niini sa kinabuhi.

Naggamit ug mga kompiyuter, mga pelikula ug uban pa, ang pavilion sa Malaysia nagpasundayag ug kalasangan ug kagaangan nianang nasora. Diha sa pavilion sa Thailand, ang makaguol nga mga talan-awon sa tsunami niadtong Disyembre 26, 2004 nagpahinumdom sa mga bisita nga ang “tawo walay mahimo sa pagsanta sa kinaiyahan.” Nagpasiugda sa kapeligrohan sa pagkapuo sa kinaiyahan, ang eksibit sa Habagatang Aprika nagpasundayag ug hulad sa quagga foal, usa ka mananap nga sus-an nga samag dagway sa sebra nga naglibod-libod sa kapatagan kaniadto sa habagatang Aprika nga gipangayam hangtod nga kini napuo sa ika-19ng siglo.

Diha sa usa ka eksibit nga gibutang sa makina nga mopakamig nga buyon sa kinadak-ang pavilion sa Expo mao ang patayng lawas sa usa ka mammoth nga nakalotan diha sa nayelong yuta sa Siberia, sa Rusya, sa 2002. Gitawag ug Yukagir Mammoth, nga kinuha gikan sa ngalan sa lugar nga kini nadiskobrehan, kining hulad sa usa ka napuo nga matang sa elepante dunay duha ka dagko, nagkurbang mga sungo, ug ang mga mata niini nagbuka ug diyutay. Ang ulo niini duna pay panit ug mga balhibo. Ang mammoth, nga usa ka katingalahang espesimen,  nagsilbing laing makasubong pahinumdom sa napuo nga mananap.

Mas Maayo ba Kaha ang Palaaboton?

Sa unsang paagi masulbad sa tawo ang mga butang nga nagpameligro sa palaaboton sa atong planeta, sama sa polusyon ug pag-init sa yuta? Gitawag ingong “ang simbolo sa Expo 2005,” usa ka dako kaayong paril nga tanom—nga gitawag ug Bio-Lung—nagbarog sa gitas-ong 490 piye ug moabot sa gihabogong 50 piye. Ang paril dunay 200,000 ka tanom nga 200 ka klase, lakip sa mga bulak. Gisugyot nga ang paghimo ug daghan niining gitawag nga mga baga, nga mapulihan ug lainlaing matang sa mga tanom nga ikapaangay sa klima, magsilbing respiratoryo sa siyudad ug tighinlo sa hangin, nga mosuyop sa carbon dioxide ug mopagawas ug oksiheno.

May gigamit usab diha sa Expo nga mga transportasyon nga naglakip ug mga bus nga mahimong padaganon sa elektrisidad. Samtang gihatod ngadto-nganhi ang mga tawo niining mga sakyanana, tubig lamang ang ginabuga niini. Laing butang nga nakaikag sa mga mahigugmaon ug teknolohiya mao ang unang depasaherong maglev linear train sa Japan, nga ginganlan ug Linimo. Pinaagig kusgang mga bato-balani, ang Linimo hilom ug hanoy modagan nga alsado ug otso milimetros ibabaw sa riles niini. May gieksibit usab nga debaterya nga mga trambiya, mga bisikletang taksi, ug samag bus nga mga sakyanan nga modagan may drayber man o wala. Naglumbay pagdagan nga tinagurha o tinagutlo, ang pangtubil niining maong mga sakyanan sa umaabot maoy natural nga gas, nga mas hinlo kay sa naandang mga pangtubil.

Handurawa ang organikong hugaw, sama sa mga basurang pagkaon, nga himoong koryente ug abono. Usa ka planta sa elektrisidad diha sa eksposisyon naggamit ug proseso nga gitawag ug methane fermentation nga naghimo sa organikong basura nga koryente. Imbes sunogon ang basura, kini padugtaon diha sa planta ug himoon nga methane gas, nga gikan niini makuha ang idrohena. Ang mga fuel cell, nga mogamit ug mga reaksiyon sa kemika sa pagpatunghag koryente, magpausab sa kemikal nga kinaiyahan sa idrohena aron makapatunghag koryente. Ang ikaduhang produkto niini maoy tubig ug abono. Gani, giproseso sa planta ang tanang organikong basura diha sa Expo, ug ang napatunghang enerhiya naghatag ug koryente sa ubang mga pavilion.

Igoigong panukiduki ang ginahimo sa natad sa pag-imbentog mga robot, nga ang tinguha mao ang paghimog gaan nga mga makina nga masugo sa mga tawo. Sa pagpasundayag sa pipila ka kauswagan sa teknolohiya sa paghimog robot, pito ka robot milakaw paingon sa sentro sa entablado diha sa usa ka pavilion nga nakalingaw sa mga tawo pinaagi sa pagtugtog ug musika. Ang uban nagpatugtog ug mga instrumento sa musika nga huypan, ang “mga tudlo” niini abtik nga nagkablit sa mga tapoyanan, samtang ang uban nagtambol-tambol. “Ang  linihokan niini liksi ug dili bakikaw nga masaypan nimog tuo nga aktuwal kini nga mga tawo nga nagtakoban,” miingon ang usa nga nakakita.

Ang duha pang moderno kaayong mga imbensiyon mao ang madugta nga mga plastik nga ginama sa tayubong ug sa susamang produkto ug mga nanobubble—gigming kaayong mga bula nga gas nga halos 200 nanometer ang diyametro. Ang buhok sa tawo may diyametro nga duolan sa 50,000 ka nanometer. Kining gigming kaayong mga bula kasagarang dali nga mohungaw ug mabungkag. Apan, ang mga tigpanukiduki sa Japan, nakaimbento ug teknolohiya sa paghimog dili mohungaw nga mga nanobubble nga oksiheno, nga magpauswag sa “katakos sa isda ug kinhason sa pagpaangay sa kausaban sa palibot.” Gani, sa usa ka akuwaryum nga gibutangan ug mga nanobubble nga oksiheno, parehas nga nabuhi ang pipila ka isda sa tab-ang nga tubig ug mga isda sa parat nga tubig! Ang mga tigpanukiduki naglaom sa paggamit niining bag-ong teknolohiya diha sa pagbuhig mga isda, sa agrikultura, ug sa ubang mga natad.

Namati ba ang Kalibotan?

Bisan pag gipasiugda sa Expo nga kinahanglang mamati ang kalibotan sa “kaalam sa kinaiyahan,” ang kadaghanan sa kalibotan wala manumbaling. Ang mga opinyon niadtong nagpaluyo sa “kaalam sa kinaiyahan” nadaog sa pagkawalay alamag, kadalo, ug korapsiyon. Tungod niini, ang kalibotan nahimong “ang Nasamdang Planeta,” ingon sa gipahayag diha sa usa ka eksibit. Bisan kadtong may maayog katuyoan wala gihapoy kasaligang solusyon sa mga problema sa tawo ug sa kadaot sa ekolohiya sa kalibotan. Sumala pa sa Bibliya, ang solusyon dili arang maabot sa kahibalo ug kaalam sa tawo. (Jeremias 10:23) Bisan pa niana, may paglaom pa nga masulbad ang maong kahimtang. Sa unsang paagi?

Ang Bibliya nagsugilon kanato nga ang kinatas-ang Tuboran sa kaalam—ang atong Maglalalang—mangilabot sa kalihokan sa yuta sa dili pa madaot sa tawo ang kalalangan. (Pinadayag 4:11; 11:18) “Sa dili na madugay, ug ang daotan mawala na . . . Apan ang mga maaghop magapanag-iya sa yuta, ug sila makakaplag gayod sa ilang tumang kalipay sa kadagaya sa pakigdait,” nag-ingon ang Salmo 37:10, 11. Maalamon gayod kita kon mamati kita sa kinaiyahan, apan kita mas maalamon kon mamati kita sa Maglalalang pinaagi sa pagbasa ug pagpadapat sa iyang Pulong, ang Balaang Bibliya. (2 Timoteo 3:16) Ang tanan nga mohimo niini makakita sa atong masakitong planeta nga bug-os nga maayo ug mahimong paraiso.—Lucas 23:43.

[Hulagway sa panid 24]

Eksibit nga nanobubble

[Hulagway sa panid 24]

Mga bus nga walay drayber

[Hulagway sa panid 24, 25]

Ang 360-grado nga pagkakurbang video-imaging system

[Hulagway sa panid 25]

Ang Bio-Lung dunay 200,000 ka tanom nga 200 ka klase

[Hulagway sa panid 25]

Gilingaw sa mga robot ang tumatan-aw pinaagig musika