Pollen​—Ang Abog sa Kinabuhi

INIGTINGPAMULAK ang mga buyog puliki kaayo ug ang kahanginan mapuno sa pollen. Alang sa mga tawo nga alerdyikon, ang pollen makadaot kanila imbes makaayo. Apan sa dili pa nato isipon nga pirhuwisyo sa kinaiyahan ang pollen, maayong atong hunahunaon ang obra niining talagsaong abog sa bulak. Basin makurat kita sa dihang mahibalo nga mapuslanon diay kaayo kini sa atong kinabuhi.

Unsa man gayod ang pollen? Ang The World Book Encyclopedia nag-ingon: “Ang pollen dunay pino kaayong mga lugas-lugas nga ipagawas sa laki nga organo sa mga tanom nga mamulak ug mamungag cone.” Sa yanong pagkasulti, ang mga tanom mopagawas ug pollen aron mosanay. Sama sa ato nang nahibaloan, sa parte sa tawo usa ka binhi sa babaye kinahanglang mapertilisar sa binhi sa lalaki aron maporma  ang usa ka bata. Sa susama, ang baye nga organo sa bulak (ang pistil) nagkinahanglag pollen gikan sa laki nga organo (ang stamen) aron mapertilisar ug makapamunga. *

Ang mga lugas-lugas nga pollen pino kaayo nga halos dili nato kini makita; apan, klaro kaayo kini ilalom sa mikroskopyo. Gani, makita sa motan-aw niini nga ang pollen sa matag partikular nga tanom lainlaig gidak-on ug porma. Sanglit ang pollen dili daling madugta, matun-an sa mga siyentipiko ang talagsaong mga kinaiyahan sa mga lugas-lugas sa pollen nga ilang makalotan. Pinaagi niini ilang masuta kon unsang mga tanoma ang gipananom sa mga tawo sa kasiglohan nang nanglabay. Labing hinungdanon, ang lahi kaayo nga mga kinaiyahan sa matag matang sa pollen makatabang sa mga bulak sa pag-ila sa ilang kamatang nga pollen.

Ang Paagi sa Pagkatag sa Pollen

Daghang tanom nagdepende sa hangin aron masabwag ang ilang pollen human nga ipagawas kini sa mga catkin o cone sa mga kahoyng pino dihang mahurosan sa hangin. Ang tubig makahatod usab sa pollen sa ubang mga tanom nga mabuhi sa tubig. Sanglit ang paghatod sa pollen pinaagig hangin mosipyat man usahay, ang mga kahoy ug mga tanom nga nagdepende niining matanga sa paghatod sa pollen mohimog daghan kaayong pollen. * Alang sa mga tawong alerdyik ug pollen, ang pagdaghan niini pirhuwisyo kaayo.

Bisan tuod ang hangin maoy dako kaayong  tabang aron mahatod ang pollen ngadto sa daghang matang sa kahoy ug mga sagbot, ang mamulak nga mga tanom nga dili manubo nga dinaghan nagkinahanglag mas epektibong sistema. Sa unsang paagi ang pollen gikan niining mga tanoma mahatod ngadto sa sama nga matang sa tanom nga atua sa layo? Pinaagi sa epektibo kaayong serbisyo sa mga kabog, langgam, ug mga insekto! Apan, siyempre, dili sila mohatod ug pollen gikan sa usa ka bulak ngadto sa lain kon walay suhol.

Ang mga tighatod ug pollen dalitan sa mga bulak ug dugos—usa ka lamiang produkto nga maghakab-hakab sila pagdawat. Samtang maniba sa dugos, ang lawas sa tighatod ug pollen mataptan ug daghang pollen. Sa dihang mangita na usab siya ug laing dugos, iyang madala ang pollen ngadto sa sunod nga bulak.

Ang mga insekto maoy kasagarang tighatod ug pollen, ilabina sa kayutaan nga kasarangan ang klima. Hilabihan ka daghang bulak ang ilang tugdonan adlaw-adlaw samtang maningaon sa dugos ug pollen. * Matod pa ni Propesora May Berenbaum, “tingali ang labing hinungdanong paagi nga nakatabang ang mga insekto sa pagpauswag sa maayong panglawas ug kahimsog sa tawo mao kanang wala kaayo hatagig importansiya sa tawo: ang pagpakatag sa pollen.” Ang mga kahoyng mamunga sagad dunay mga bulak nga nagdepende sa cross-pollination aron makapamunga. Busa, imong makita kon unsa ka hinungdanon ang paghatod sa pollen alang sa kaayohan sa atong panglawas.

Kon sa Unsang Paagi Ginadani sa mga Bulak ang mga Tighatod ug Pollen

Kinahanglang danihon ug pakaonon sa mga bulak ang mga tighatod ug pollen. Sa unsang paagi ginahimo kini sa mga bulak? Mahimong tanyagan nila ang mga tighatod ug pollen ug mainit-init nga kapahulayan. Ilang ibandilyo usab ang ilang dugos ug pollen, sagad pinaagi sa ilang katahom ug kahumot. Dugang pa, daghang bulak ang adunay mga puntik-puntik o mga badlis-badlis nga makatabang sa paghatag ug direksiyon sa mga tighatod ug pollen. Niining paagiha mahibalo ang mga tighatod ug pollen kon asa sila makakitag dugos.

Lainlain ang mga pamaagi sa mga bulak sa pagdanig mga tighatod ug pollen. Ang ubang mga bulak mopagawas ug baklag nga baho aron makadanig mga langaw. Ang uban mangilad aron maseguro nga sila mahatdan ug pollen. Pananglitan, ang mga bee orchid daw buyog gayod tan-awon, ug ang mga buyog nga nangitag kaparis mailad sa pagduol kanila. May mga bulak nga manakop ug mga insekto ug buhian lamang sila dihang makabilin o maputos na sila ug mga pollen. “Ang mga tanom maayo kaayong moplano, mopasibo o mopakalaki sa pagtino nga mapertilisar ang mga bulak niini pinaagig pollen,” misulat ang tigdukiduki sa mga tanom nga si Malcolm Wilkins.

Kon wala pa himoa sa Maglalalang ang mga tanom nga matahom, ang mga pollen dili unta mapertilisar ug ang milyon-milyong mga tanom dili unta mosanay. Nagkomento sa resulta nianang katingalahang buluhaton, si Jesus miingon: “Kuhaig pagtulon-an ang mga lirio sa kapatagan, kon giunsa nila sa pagtubo; wala sila magbudlay, ni magkalinyas; apan ako magaingon kaninyo nga bisan si Solomon sa tanan niyang himaya wala masul-obig ingon sa usa niini.”—Mateo 6:25, 28, 29.

Tungod sa pollination, ang mga tanom mabuhi ug mamunga sa pagkaon nga niana kita nagadepende aron mabuhi. Tinuod, ang pollen pirhuwisyo ngadto sa uban, apan angayng magmapasalamaton kitang tanan sa puliki nga mga tighatod ug pollen nga maoy nag-apod-apod niining abog sa kinabuhi. Ang abundang ani nagadepende ug dako niining katingalahang proseso sa kinaiyahan nga nagpamatuod sa kahibulongang mga buhat sa atong Maglalalang.

[Mga footnote]

[Kahon/Mga hulagway sa panid 16, 17]

Ang mga Tighatod ug Pollen

MGA LANGAW UG BAKUKANG

Kini maoy pipila sa mga bayani nga wala mapasidunggi. Kon lamian kag tsokolet, pasalamati ang giming nga langaw nga maoy nagtuman sa hinungdanong buluhaton sa pagpertilisar sa mga bulak sa kakaw.

MGA KABOG UG POSSUM

Ubay-ubayng dagkong mga kahoy sa kalibotan, sama sa duldol ug baobab, nagdepende sa mga kabog aron mapertilisar ang ilang mga bulak. Ang ubang mga kabog dili lamang maniba sa dugos kondili mokaon usab sa bunga ug magpakatag sa liso, busa doble ang iyang mahimong serbisyo. Sa Australia ang gagmayng mga mananap nga gitawag ug possum modugok sa mga bulak aron maningaon sa dugos. Sa dihang mobisita sila sa mga bulak, ang ilang balhiboong lawas mataptan ug mga pollen nga ilang mahatod ngadto sa lainlaing mga bulak.

MGA KABAKABA UG ANUNUGBA

Kining nindot nga mga insekto sagad nga maniba ug dugos, nga mataptan ug pollen dihang manugdon sa lainlaing mga bulak. Ang ubang matahom nga mga orkid nagadepende ug dako sa mga anunugba aron mapertilisar sa mga pollen niini.

MGA TAMSI UG HUMMINGBIRD

Kining nindot kaayog mga kolor nga mga langgam mobisita kanunay sa lainlaing mga bulak, nga maniba ug dugos. Ang mga pollen manapot sa mga balhibo sa ulo ug dughan sa mga langgam.

MGA BUYOG UG TAMBOBOAN

Ang balhiboong lawas sa mga buyog daling mataptan ug lugas-lugas sa bulak, nga naghimo sa mga buyog nga maayong tighatod ug mga pollen. Ang usa lamang ka buyog makadalag mga 15,000 ka lugas-lugas nga pollen. Tungod sa mga buyog nga gidala gikan sa Inglaterra niadtong ika-19ng siglo, ang kaumahan sa clover midaghan na karon sa New Zealand, nga nakatagana gayod ug pagkaon sa mga baka ug karnero sa nasod.

Ang putyokan mao ang labing hinungdanong tighatod ug pollen sa kalibotan. Kini maniba lamang sa usa ka matang sa bulak nga abunda duol sa balay niini. Si Christopher O’Toole nga tigdukiduki ug insekto nagbanabana nga “mga 30 porsiyento sa tanang pagkaon sa tawo sa direkta o sa dili-direkta nagdepende sa mga buyog sa paghatod ug pollen.” Ang mga buyog gikinahanglan aron mahatdan ug pollen ang mga tanom sama sa mga almond, mansanas, plum, cherry, ug mga kiwi. Bayran sa mga mag-uuma ang mga tigbuhig buyog alang sa mga serbisyo sa iyang mga binuhi.

[Hulagway sa panid 18]

Mga bee orchid