Ang “Black Swan” sa mga Kanal sa Venice

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA ITALYA

KINI nag-utaw-utaw sa kanal nga gilibotan sa nag-umog nga mga bungbong, nag-arkong mga bato nga taytayan, may disenyong mga bentana, ug mga balkon nga punog mga bulak. Kini itom, maanindot, ug hilom. Kini morag black swan tan-awon sa layo. Bisan tuod ang lawas niini gama sa kahoy ug ang liog niini gama sa metal nga lahi sa mahunol-hunol, humok nga balhibo sa black swan, kini nagautaw-utaw sa mga kanal sa Venice, Italya, nga sama ka madanihon sa black swan. Kini gitawag ug gondola, nga sumala pa sa uban kini ang labing popular nga sakayan sa kalibotan. Unsa bay gigikanan niini? Nganong popular man kaayo kini? Nganong lahi kaayo kini sa ubang mga sakayan?

Diin Kini Unang Gihimo

Dili matino kon kanus-a gayod gigamit ang unang gondola, apan ang uban nagtuo nga kini gigamit sa ika-11ng siglo K.P. Ang unang higayon nga kini giapil diha sa mga dibuho maoy sa hinapos sa ika-15ng siglo. Apan, sa ika-17 ug ika-18ng siglo kini nakabaton ug talagsaong dagway niini nga maoy nakapapopular ug nakapalahi kaayo niini sa tanang uban pang mga sakayan. Ang gondola sa sinugdanan pa, plat na daan ug salog, apan niining yugtoa nga kini nga sakayan anam-anam nga  nakabaton sa tipikal nga porma niini nga taasog lawas ug metal ug dulong.

Lisod usab mahibaloan kon diin gikan ang pulong gondola. Ang uban miingon nga ang pulong “gondola” gikuha gikan sa Latin nga pulong nga cymbula, nga ngalan kaniadto sa sakayan, o gikan sa conchula, nga laing pagtawag sa concha, nga nagkahulogang “kinhason.”

Simbolo sa Venice

Usa ka butang nga atong matino mao nga importante kaayo kining maong sakayan alang sa Venice. Sa pagkamatuod, ang gondola tingali mao ang labing importante nga simbolo sa siyudad. Matikdi nga ang tanang hulagway sa Venice duna gayoy gondola.

Duna pay laing butang nga nagpakita nga hinungdanon gayod kining maong sakayan sa siyudad sa Venice. Ang pagpasiyo diha sa mga kanal sakay sa usa ka gondola “maoy lahi gayod nga paagi sa pagtan-aw sa Venice,” miingon si Roberto, nga timonel sa gondola nga nagapasiyo sa mga turista diha sa mga kanal didto. “Dili lamang naandang mga talan-awon ang makita nimo, kondili ang kinapusoran mismo sa Venice.” Ang iladong Aleman nga magsusulat nga si Johann Wolfgang von Goethe miingon nga sa dihang misakay siya niini mibati dayon siya nga daw siya “ang Agalon sa Dagat Adriatiko, nga mao gayoy bation ni bisan kinsang taga-Venice iniglingkod dayon niya diha sa iyang gondola.” Si Roberto miingon: “Ang sobra ka hinay nga paglawig sa gondola mobagay gayod sa atmospera sa Venice. Sa magpauraray ka diha sa humok nga mga unlan, mobati ka nga daw walay kataposan ang panahon.”

Talagsaong mga Bahin sa Gondola

Kon tan-awon nimo ang gondola, tingali mahibulong ka kay diretso ang dagan niini, ilabina kay usa lang ang bugsay niini nga gitaod sa tuo nga kilid sa sakayan diha sa usa ka gaoran. Siyempre kon dili sigehan ug paangay ang pagbugsay, ang sakayan mosimang ug magtuyok-tuyok pagdagan—apan kini diretso ug dagan. Kay ngano man? Si Gilberto Penzo, nga eksperto bahin sa mga sakayan sa kasaysayan, nagsulat: “Kon mogamit kita ug panagtandi diin ang gambalay sa sakayan nagsilbing lawas sa tawo ug ang kilya nagsilbing dugokan ug ang kasko nagsilbing mga gusok, nan makaingon gayod ta nga ang gondola dunay grabeng sakit nga scoliosis.” Sa ato pa, ang kasko dili parehas ug sukod—ang tuo nga bahin kulang ug 9 ka pulgada. Tungod niini, ang tuo nga bahin sa gondola mas unlod sa tubig kay sa wala. Ang pagkatakilid niini mabawi sa duso sa usa lang ka bugsay ug sa timbang sa timonel nga nagtindog sa kilid nga bahin samtang siya magbugsay, nga magpaarang sa gondola sa pagdagan ug diretso.

Ang tagsaong bahin niining “swan” mao ang liog-liog, o dulong niini. Gawas sa puthaw nga ulin, kini lang ang metal nga bahin sa sakayan.  Ang awtor nga si Gianfranco Munerotto misulat nga ang dulong “tagsaon ug makakuha gayod ug pagtagad mao nga dili gayod kini malimtan ni bisan kinsa nga makakita niini sa unang higayon.” Sa sinugdan, ang metal nga dulong nagsilbing panimbang sa gibug-aton sa timonel nga nagbugsay diha sa ulin, apan karon pangdekorasyon na lang kini. Matod pa sa kakaraanan, ang mga bahin sa ulin naghawas sa unom ka sestieri, o mga lugar, nga nagbahin-bahin sa siyudad sa Venice, samtang ang nagsiwil nga ngipon-ngipon sa likod sa liog-liog naghawas sa isla sa Venice nga gitawag ug Giudecca. Ang pormag S nga dobleng kurba sa dulong ginaingon nga naghawas sa porma sa Grand Canal sa Venice.

Laing talagsaong bahin sa gondola mao ang itom nga kolor niini. Lainlaing mga rason ang gihatag kon nganong itom ug kolor kining mga sakayana. Ang usa ka rason mao nga sa ika-16 ug ika-17ng siglo, ang pagkaadorno, kolor, ug kaluho sa mga gondola sobra ra kaayo nga agig paningkamot aron dili magmaluho, ang Senado sa Venice napugos sa pagpamulta sa mga tag-iyag mga gondola nga gara kaayo. Apan daghan ang mipili sa pagbayad ug multa kay sa pugngan sila sa pagdekorar sa ilang mga gondola. Busa, mihukom ang huwes nga kinahanglang pintalan na lang ug itom ang tanang gondola. Ang laing rason mao nga ang itom nagsilbing timaan sa pagbangotan alang sa libo-libong nangamatay sa epidemya nga gitawag ug Black Death. Ang uban miingon nga ang itom nga kolor sa gondola magpalutaw sa sobra ka puting pamanit sa alta-sosyedad nga mga babaye sa Venice. Ang tinuod nga rason mas dali nga masabtan. Kini itom ug kolor tungod sa alkitran nga gigamit aron dili matuphan ug tubig ang mga gondola.

Human sa paglawig-lawig diha sa linaw nga katubigan sakay sa black swan, mobalik ka diha sa hagdan-hagdan sa daplin sa kanal diin misugod ka sa imong panaw. Samtang imong gisundan pagtan-aw ang gondola nga nagpalayo, ikaw tingali mamalandong sa pipila ka gutlo kon iliso ba niya ang iyang taas nga liog aron sa paghapsay sa iyang nakalkag nga balhibo.

[Hulagway sa panid 24]

Ang kasko sa gondola dili parehas ug sukod

[Hulagway sa panid 24, 25]

Ang talagsaon ug hitsura nga dulong

[Hulagway sa panid 25]

Si Roberto, usa ka timonel sa gondola sa mga kanal sa Venice

[Picture Credit Line sa panid 25]

© Medioimages