Usa ka Emperador Alang sa Paniudto

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA ZAMBIA

ANG pipila ka tawo dili gustong mokaon ug ulod. Apan kanang way-bukog nga pagkaon maoy kinaham sa ubang tawo. Ang hantatalo sa emperador nga kabakaba, ang Imbrasia belina, maoy kinaham nga pagkaon sa daghang bahin sa Aprika. Ang maong insekto sagad nailhan didto ingong ulod sa mopane, nga ginganlan segun sa kahoy nga maoy paboritong puy-anan niini, ang kahoyng mopane. Daghang taga-balangay ang nagpaabot sa pagpanguha niining naggiswid-giswid, lamiang pagkaon. “Mohatag kinig daghang protina,” matod ni Keith Leggett, sa Kalahari Conservation Society. Ang mga ulod may bililhon usab nga papel diha sa kalikopan sa kasagarang uga ug umawng kabugangan.

 Samtang mokanap ang ulan sa ting-init sa tibuok nga habagatang Aprika sa sinugdan sa Nobyembre, daw mabuhi pag-usab ang yuta. Ang milyonmilyong nagkinabuhi-sa-kaugalingon nga mga pupa o naputos pang mga insekto ilalom sa yuta sa pagkakaron maoy nindot nang mga kabakaba. Sulod sa pipila lang ka semana, ang ilang mga anak manubo gikan sa gagmay kaayong mga itlog, unya mahimong gagmayng mga ulod ug dayon mahimong dekolor, nanghiting nga “mga soriso.”

Diha sa mga dapit nga ang kasagarang ginakaon maoy balanghoy ug mais, ang mga hantatalo maoy dinawat nga suplemento sa naandang mga pagkaon. Bisag dili kasagarang pagkaon sa kadaghanan, kini maoy bililhong produkto tungod sa kapin sa 60 porsiyentong protina niini, ilabina sa dapit nga mahal o kulang ang dekalidad nga protina. Ang usa ka pahat sa makaong mga hantatalo mahimong katumbas sa usa ka pahat sa karne o isda, nga motaganag mga tres-kuwarto sa gikinahanglang protina, mga bitamina, ug minerales kada adlaw sa hingkod nga tawo. Oo, ang maong gagmayng mga ulod punog sustansiya!

Ang mga tigkaon ug hantatalo natingala pag-ayo sa gastosong pagpakigbugno ginamit ang mga kemikal nga gihimo batok sa maong tugob-sa-sustansiya nga mga insekto sa komersiyal nga mga mag-uuma sa ubang dapit. Samtang maningaon ang maong minilyong linalang, kini mag-usab sa sagad way-lami, ug usahay makahilo pa, nga mga dahon ngadto sa bililhong pagkaon. Kanang tanan gihimo nga dili mogamit ug mahal kaayong kahimanan sa panguma ug dili mobayad sa beterinaryo! Pamuniton lang ang mga hantatalo ug kini maoy mapuslanon kaayong produkto nga mabatonan nga dili hagoan pag-ayo.

Ang mga ulod sa mopane makatabang pag-ayo sa pagpatabunok ug pagbalanse sa kalikopan sa kabugangan. Bisan pag ang Aprikanhong elepante bug-at kaayog timbang ug kusog mokaon, ang katakos niini sa pagtunaw sa pagkaon lupig kaayo sa ubos nga ulod sa mopane. Sa mubong kinabuhi niini nga unom ka semana, mohabhab ang mga panon sa hantatalo ug mga napulo ka pilong gidaghanon sa tanom ug malibang sa duolag upat ka pilong tai kay sa mga elepanteng nagpuyo diha sa sibsibanan nga sama rag gidak-on. Dili katingad-ang ang gidak-on sa lawas sa hantatalo katingalahang mousbaw ug 4,000 ka pilo! Busa, dili gayod katingad-ang ang dili-kontroladong pagpanguhag hantatalo makaapektar sa pagkatabunok sa yuta ug pagkabalanse sa kalikopan sa yuta.

Unsaon man pagpanguha ang maong mga hantatalo? Matag ting-ulan, ang mga babaye sa kabalangayan magtigom alang sa una sa duha ka tinuig nga pagpanguhag mga ulod sa mopane. Sulod sa daghang semana, ilang tigomon ang mga ulod, dayon hinaihan, pabukalan, ug ibulad. Ugaling lang, kinahanglan ang linaing pag-amping aron makuha ug mapreparar ang ubang matang sa makaon nga mga hantatalo. Kinahanglang kuhaon ang daw tigpanalipod nga balhibo o mga tunok nga nagputos sa mga lawas sa pipila ka klase sa hantatalo. Bantayan usab ang preparasyon kay ang pipila ka hantatalo maningaon ug mga tanom nga makahilo sa mga tawo. Human maproseso, ang binulad nga mga hantatalo mahimong kaonon ingong kagumkom nga meryenda, bisan pag kana kasagarang ihulom na usab sa tubig ug pabukalan nga sinabaw o gisahon sa kamatis ug sibuyas.

Magpanuko ka tingali o ngilngigan sa ideya nga mokaon ug hantatalo. Mahimong dili nimo pahimuslan ang kahigayonan sa pagtilaw niining katingad-anang pagkaon. Apan hinumdomi, kini daghag protina ug makadugang sa kinitaan sa daghang pamilya sa Aprika.

[Hulagway sa panid 26]

Tungod kay daghag protina ang ulod sa mopane, kini maoy bililhong produkto

[Hulagway sa panid 27]

Sa mubong kinabuhi niini nga unom ka semana, ang gidak-on sa lawas sa ulod sa mopane mousbaw ug 4,000 ka pilo