Ang Kugihang mga Labandero sa Abidjan

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA CÔTE D’IVOIRE

SAMTANG nagbiyahe kami pakasadpan gikan sa Abidjan, sa Côte d’Ivoire, nga nalingaw sa mga talan-awon ug sa kagahob niining nagkisaw nga siyudad sa Kasadpang Aprika, kami nakakitag talagsaong talan-awon. Diha sa lapad nga kabalilihan nanganawkanaw ang libolibong piraso sa besti nga nagkalidadis ug kolor nga giladlad ug gihayhay. Unsa bang kalakiha nga dinhi man kini gipanghayhay? Ang among mga higala nga taga-Côte d’Ivoire malipayong nagsulti kanamo nga mga linabhan kini sa fanico.

Ang fanico maoy grupo sa kugihang mga labandero. Gikan sa pagsubang hangtod sa pagsalop sa adlaw, ginatos ka lalaki ug pipila ka kusgang mga babaye nanginabuhi pinaagi sa pagpanglaba diha sa Banco River. Ang ilang ngalan maoy kombinasyon sa Dyula, o Jula, nga mga pulong nga fani, nga nagpasabot ug “panapton”  o “besti,” ug ko, nga nagpasabot “paglaba.” Busa, ang Dyula nga pulong nga fanico nagpasabot sa “usa ka tawo nga nagapanglaba.”

Ang Trabaho sa Labandero

Sayo sa buntag giadto namo ang mga fanico diha sa suba nga ilang labhanan aron magpakisusi bahin sa ilang makaikag nga pangabuhi. Nagkaguliyang ang dapit! Sila nagkamulo na sa paglaba. Ang medyo lubogong tubig sa Banco River nalukop sa dagkong mga ligid nga gibutangan ug dagkong bato. Tapad sa matag ligid dunay labandero nga nagbarog sa kutob paa o kutob hawak nga tubig nga puliki nga nagsabon, nagpalopalo, ug nagkusokuso.

Inigkabanagbanag ang labanderong fanico mamalaybalay sa pagkuha sa mga bulingon. Ang balay sa uban niyang mga kustomer tulo pa ka kilometros ang gilay-on gikan sa iyang labhanan. Iyang hakoton ang tanang labhonon diha sa karomata o kaha iya kining banganon ug lukdoon. Dayon moadto na ang fanico sa iyang puwesto diha sa Banco River. Inig-abot niya, sugaton siya ug timbaya sa nagkalainlaing mga pinulongan, kay ang fanico nga nagtrabaho dinhi gikan pa man sa nagkalainlaing bahin sa Aprika. Ang ubang labandero niining dapita dugay na kaayong nagpuyo dinhi, sama ni Gg. Brama, nga usa ka maskuladong labandero nga kapin na sa 60 ang edad. Gawas sa tulo ka adlaw sa tibuok tuig, adlaw-adlaw ang trabaho dinhi.

Dili lalim ang paglaba. Kami nagtan-aw sa usa ka tawo nga nagplastar sa iyang labhonon, nga puwerteng daghana nga magduhaduha ang usa ka ginang sa panimalay kon mahuman ba niya kini paglaba. Iyang gibadbad ang bangan sa labhonon ug gibasa ang tagsatagsa ka labhonon. Dayon, iyang gisabonan kini sa dakong baretang sabon nga palm oil ug usa-usa nga gilamba-lamba kini diha sa bato. Usahay mogamit siyag brutsa sa pagtangtang sa midukot nga buling. Pilay bayad sa pagpalaba sa mga besti? Siyete cents (U.S.) alang sa usa ka kamisen ug tingali 14 cents alang sa mga hapin sa katre. Busa, kinahanglang daghan kaayong besti ang labhan sa fanico aron makasapi.

Kon makakita ka sa hilabihan ka daghang besti nga ilang labhan, makapangutana ka, ‘Unsaon nila paghinumdom kon kinsay tag-iya sa tagsatagsa ka besti?’ Kami nahibulong kon migamit ba sila ug sistema nga susama nianang grupo sa mga labandero sa India nga dunay sekreto sa pagbutang ug timaan sa mga besti. Ang sistema nga gigamit sa fanico lahi kaayo nianang gigamit sa mga labandero sa India, apan kini epektibo usab.

Ang among suheto kaayong giya misulay sa pagsaysay kanamo sa teknik sa fanico. Una sa tanan, kolektahon sa labandero ang labhonon ug iyang timan-an ang gidak-on sa lawas sa matag membro sa pamilya aron mahinumdoman niya kon kinsay tag-iya sa besti. Wala siyay ibutang nga timaan. Dayon iyang baligtosan ang usa ka parte sa tanang sinina nga iya sa usa ka pamilya—pananglitan, iyang baligtosan ang wala nga bukton, ang tuo nga bukton, ang kuwelyo, o ang hawakan. Iniglaba niya niini, paneguroon gayod niya nga dili magkabulag ang mga besti sa usa ka pamilya. Para namo morag lisod kaayo kining hinumdoman. Busa, among gipangutana ang usa ka fanico kon nawad-an ba siya sukad ug sinina o kaha nasagol kini sa ubang sinina. Nakita sa iyang panagway nga nakurat siya ug miingon, ‘Wala. Ang fanico dili gayod mawad-an ug linabhan!’

Bisan kinsa ba makahimo sa pag-adto sa Banco River sa paglaba didto? Dili gayod! Dunay estriktong proseso nga kinahanglang sundon. Kadtong gustong mahimong fanico sulayan una ug tulo ka bulan, nga niining higayona siya bansayon sa usa ka eksperyensiyadong labandero. Niining panahona niya makat-onan ang linain nga teknik sa paghinumdom. Kon dili siya makapasar, maayong mangita na lang siya ug laing panginabuhian. Apan, kon makapasar ang bag-ong fanico, siya mobayad  ug gamayng kantidad ug hatagan ug iyang kaugalingong puwesto nga may ligid ug bato nga dili mahimong gamiton sa uban.

Sabon nga Palm Oil

Importante kaayo ang sabon sa trabaho sa labandero. Busa, ang bag-ong labandero bansayon usab sa hustong paggamit sa sabon nga palm oil. Tulo ka matang sa sabon ang gamiton, nga mailhan sa kolor niini. Ang puti ug ang dalag gamiton sa dili kaayo bulingong mga sinina, ug ang itom nga sabon gamiton sa bulingon kaayong mga sinina. Itom kining sabona tungod sa palm oil nga maoy pangunang sambog niini. Kay ang matag fanico mogamit man ug labing menos napulo ka baretang sabon matag adlaw, ang tighimog sabon sa duol kanunay gayod nga dunay daghang suplay niini.

Miadto kami sa gamayng himoanan ug sabon diha sa bakilid duol sa labhanan. Ang trabaho sa paghimog sabon magsugod sa alas sayis sa buntag. Napalit na sa mga trabahante ang kinahanglanong materyales diha sa tiyanggihan—bagtok nga palm oil, potassium hydroxide, asin, duga sa siko-karabaw, lana sa lubi, ug bagtok nga lana sa kakaw, nga mahilis tanan. Kining tanang sambog dunganon pagbutang diha sa dakong dram ibabaw sa lung-agan nga kahoy ang sugnod. Human sa unom ka oras nga pagpabukal sa sinagol, ilang ibubo kini diha sa lata nga mga tray ug sa panaksan ug maghulat nga mogahi kini. Paglabay sa pipila ka oras ilang putlon nga binareta ang sabon.

Dayon ang tighimog sabon molugsong sa bakilid nga maglukdo ug planggana nga punog sabon paingon sa fanico. Unsaon niya paghatod sa sabon ngadto sa mga labandero kon sila okupado kaayong nanglaba sa suba? Siya moubog sa taga-hawak nga tubig nga dunay dalang sabon nga gibutang diha sa plastik nga planggana, ug ipalutaw kini, ug ang sabon ihatod ngadto sa tanan nga nagkinahanglan niini.

Ang Tibuok-Adlaw nga Pagpanglaba Matapos

Dihang mahuman na ang fanico sa paglaba, siya moadto sa duol nga bakilid ug linya-linya nga iladlad ang mga linabhan diha sa balili o kaha iyang ihayhay kini sa inayom-ayom nga hayhayan. Ang resulta mao ang mabulokong talan-awon nga nakapaikag kanamo. Panahon na usab karon nga makapahulay ang kugihang labandero gikan sa iyang pagtrabaho sa tibuok adlaw. Sa hapon-hapon na, inigkauga na sa tanang linabhan, ayohon niya pagpilo ang tagsatagsa ka besti, ug tingali iyang utawon ang pipila niini sa plansa nga de-uling. Inig-kilumkilom, iyang banganon ang tanang limpiyo, inutaw nga mga besti ug ihatod kini sa mga tag-iya niini.

Sa among unang pagkakita sa nanganawkanaw nga naglinyang mga besti nga gipauga, kami wala gayoy ideya sa tanang trabaho nga gikinahanglan sa pagpanglaba. Busa kami nalipay kaayo nga nakaduaw sa fanico sa Abidjan, kay mas nasabtan ug napabilhan namo ang dili lalim nga trabaho sa tanang labandero ug labandera sa tibuok kalibotan.

[Mapa sa panid 10]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

CÔTE D’IVOIRE

[Hulagway sa panid 12]

Tighimog sabon nga namaligyag binaretang mga sabon

[Picture Credit Line sa panid 10]

PhotriMicroStock™/C. Cecil