Ang Paboritong Prutas sa mga Tighimog Agwa

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA ITALYA

DUGAY na kaayong panahon nga gigamit ang mga agwa. Sa panahon sa Bibliya ang mga agwa nagpahumot sa mga balay, besti, katre, ug mga lawas ni bisan kinsa nga makaabot sa pagpalit niana. Lakip sa mga sambog sa mga agwa mao ang aloe, lana sa balsamo, kaningag, ug ubang mga panakot.—Proverbio 7:17; Awit ni Solomon 4:10, 14.

Ang essence (naproseso nga espesong duga sa panit sa bunga sa tanom) kinahanglanon kaayo sa paghimog agwa. Kami nanganhi sa Calabria, sa kinatumyang rehiyon sa habagatan sa peninsula sa Italya, aron sa pagtan-aw sa dapit diin ang usa niining samboga gihimo. Tingali dili ka sinati sa bergamot, apan ang baho niining prutasa gisagol diha sa halos un-tersiya sa mga agwa sa mga babaye ug katunga sa mga cologne sa mga lalaki. Among ipaambit kanimo ang among nahibaloan bahin sa tanom nga bergamot.

Ang bergamot maoy tanom nga kamatang sa mga ukban. Kini mamuswak sa tingpamulak, ug ang hamis ug panit nga dalag nga bunga—nga samag gidak-on sa orens—mohinog sa tinghunlak o sa sayo nga tingtugnaw. Nagtuo ang daghang eksperto nga hybrid ang tanom nga bergamot, ug walay nahibalo kon diing nasora kini nanubo pag-una. Ang kahoyng bergamot dili moturok ug iya, ug dili usab kini moturok gikan sa liso. Sa pagpasanay sa tanom nga bergamot, ang mga mag-uuma magputol ug mga salingsing sa buhi nga kahoyng bergamot ug isumpay kini sa kamatang nga kahoy, sama sa dayap o kaha kahil.

Alang sa mga tighimog agwa, ang bunga sa bergamot may talagsaong mga kinaiyahan. Ang usa ka libro bahin niini nag-ingon nga ang essence nga nakuha gikan niini may tagsaong kinaiya nga “mobagay sa lainlaing kaamyon kon kini isagol, ug makapatungha ug lahi ug tagsaong kahumot sa tagsatagsa ka mikskla.” a

Ang Paagi sa Pagpananom Niini Didto sa Calabria

Gipakita sa kasaysayan nga diha nay bergamot nga nanubo sa Calabria sa pagsugod sa ika-18ng siglo ug usahay ang mga tawo dinhi namaligyag essence ngadto sa mga mamisita dinhi. Hinunoa, ang pagpananom ug bergamot nagadepende sa pagkahalinon sa cologne. Sa 1704, si Gian Paolo Feminis, nga usa ka Italyano nga mipuyo sa Alemanya, naghimog baratong agwa nga iyang gitawag ug Aqua admirabilis, o “tagsaong agwa.” Ang pangunang sambog mao ang essence nga bergamot. Ang agwa sa ulahi gitawag ug eau de Cologne, “Cologne water,” o sa yano cologne, nga gikuha gikan sa ngalan sa siyudad diin kini gigama.

Unang gipananom ang bergamot didto sa Reggio sa mga 1750, ug kay halinon man ang essence nga bergamot, ang uban naengganyo sa pagpananom niini. Kining kahoya gustog kasarangang klima sa habagatan nga dili apupa sa bugnawng hangin sa amihanan, apan dili kini motubog maayo sa dapit nga kusog ang hangin, kalit nga mousab ang temperatura,  ug dugay ang kaumog. Gusto kinig klima sama nianang klima sa usa ka hiktin nga yuta, nga singko kilometros lang ang gilapdon ug 150 ka kilometros ang gitas-on, nga nahimutang duol sa kinatumyan gayod sa habagatang baybay sa Italya. Bisag may nananom ug bergamot sa ubang dapit, ang kinadaghanag abot sa tibuok kalibotan mao ang probinsiya sa Reggio. Ang ikaduha nga kinadaghanag abot mao ang nasod sa Côte d’Ivoire, sa Aprika.

Ang berde-dalag nga lana sa bergamot kinuha gikan sa panit sa bunga. Ang naandang paagi sa pagkuha niining maong lana mao ang paghiwa sa prutas diha sa tunga, dayon kuhaon ang unod, ug pug-on ang duga sa panit ug ipasuhop sa mga espongha. Mga 200 ka librang bergamot ang kinahanglang prosesohon sa pagkuha ug usa lamang ka librang essence. Karong panahona mga makina na ang mokuha halos sa tanang essence, nga naggamit ug hait nga mga ligis sa pagkagod sa tibuok panit sa prutas.

Wala Kaayo Mailhi Apan Daghag Kagamitan

Kining prutasa wala kaayo mailhi sa ubang dapit, apan ang usa ka basahon nag-ingon nga “alang sa mga eksperto, ang bergamot bililhon kaayo.” Ang prutason nga kaamyon niini gigamit dili lamang diha sa pahumot kondili sa mga produkto usab sama sa mga sabon, deodorant, toothpaste, ug mga krema nga panghindik. Ingong sambog sa pagkaon, ang essence nga bergamot gigamit diha sa sorbete, tsa, kendi, ug mga ilimnon. Kay may kinaiya man kini nga makapaitom dayon sa panit sa tawo, ang essence gigamit diha sa mga losyon alang sa mga tawo nga gustong makabaton ug tabonon nga panit. Ug kay may kinaiya man kini nga makapatay ug kagaw, kini gigamit usab sa mga industriya sa medisina ingong panghingagaw sa pag-opera, sa optalmolohiya, ug dermatolohiya. Ang bergamot pectin, nga usa ka isog nga sambog nga pangpalapot, gigamit usab sa mga tambal nga pangpahunong sa pag-agos sa dugo ug sa mga tambal sa kalibang.

Nalain sa mga tig-analisar ang duolan sa 350 ka sambog sa essence nga bergamot, nga maoy hinungdan sa tagsaong kaamyon niini ug daghan pang ubang mga kinaiya niini, nga tanan makita diha sa usa lang ka prutas!

Ang mga magsusulat sa Bibliya walay alamag bahin sa bergamot. Apan, ang tanan nga mamalandong sa kinaiya niining prutasa ug sa kaalam sa Maglalalang niini makakita gayod ug rason sa pagsulti usab sa mga pulong nga gisulti sa salmista: “Dayega ninyo si Jehova . . . , kamong mga bungahoy.”—Salmo 148:1, 9.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 25]

Ang essence nga bergamot makuha pinaagi sa pagkagod sa panit sa tibuok bunga

[Credit Line]

© Danilo Donadoni/Marka/age fotostock